^{Türk Hukukunda}Bilirkişilik

Yrd. Doç. Dr. Yahya DERYAL

• ÖNSÖZ-VII
• BEŞİNCİ BASKI İÇİN ÖNSÖZ-IX
• DÖRDÜNCÜ BASKI İÇİN ÖNSÖZ-XI
• ÜÇÜNCÜ BASKI İÇİN ÖNSÖZ-XIII
• İKİNCİ BASKI İÇİN ÖNSÖZ-XV
• BİRİNCİ BASKI İÇİN ÖNSÖZ-XVII
• İÇİNDEKİLER-XIX
• - I -
• GENEL OLARAK
• A. Bilirkişinin Gerekliliği-1
• B. Tarihi Gelişimi-5
• C. Usul Kanunlarında Bilirkişilik-9
• 1. Genel Olarak-9
• 2. Hukuk Usulünde-10
• 3. Ceza Usulünde-12
• 4. Askeri Yargıda-16
• 5. İdari Yargılama Usulünde-17
• D. 6754 sayılı Bilirkişilik Kanunu Düzenlemesi-25
• - II -
• TANIMI VE HUKUKİ NİTELİĞİ
• A. Tanımı-27
• B. Terim Olarak-31
• C. Hukuki Niteliği-33
• - III -
• BİLİRKİŞİNİN STATÜSÜ VE NİTELİKLERİ
• A. Bilirkişinin Statüsü-39
• B. Bilirkişilik Kurumunun Yozlaşması İddiaları-42
• C. Bilirkişinin Nitelikleri-43
• 1. Hukuki Ehliyet ve Mesleki Yetkinlik-43
• a. Bilirkişinin Hukuki Ehliyeti-43
• aa. Genel Olarak-43
• bb. Bilirkişiliği Yasaklanmış Olanlar-46
• b. Mesleki Yetkinlik-48
• 2. Uzmanlık-55
• a. En Liyakatli Bilirkişi-56
• b. Uzmanlığın Belli, Belgeli ve Denetlenebilir Olması-59
• c. Akademik Uzmanlık-63
• d. Çözüme Elverişli Uzmanlık-70
• e. Hukukçu Uzmanlar-76
• f. İlgili Uzmanlık-80
• g. Usulsüz Bilirkişi Tercihleri-86
• 3. Tarafsızlık-88
• a. Genel Olarak-88
• b. Tarafsızlığın Güvenceleri-91
• aa. Genel Bakış-91
• bb. Bilirkişinin Tarafsızlığını Korumaya Yönelik Ceza Normları (TCK. m. 277, 288)-94
• c. Hâkime Karşı Tarafsızlık-96
• 4. Dürüstlük-97
• - IV -
• BİLİRKİŞİLİĞİN KURUMSAL YAPISI
• A. Bilirkişilik Danışma Kurulu-99
• 1. Oluşumu/Yapısı-99
• 2. Görevleri-100
• B. Bilirkişilik Daire Başkanlığı-101
• C. Bilirkişilik Bölge Kurulları-103
• 1. Oluşumu/Yapısı-103
• 2. Görevleri-103
• 3. Bölge Kurulu Kararlarına İtiraz ve Dava Hakkı-105
• D. Kurul Üyelerinin Hakları-105
• - V -
• BİLİRKİŞİLİK SİCİLİ VE BİLİRKİŞİLİK LİSTELERİ
• A. Bilirkişiliğe Kabul Şartları-107
• B. Bilirkişiliğe Başvuru ve Sicile Kayıt-108
• C. Bilirkişilik Sicilinin Muhtevası ve Listesinin Tutulması-108
• D. Bilirkişilik Listesinden Çıkarılma-109
• E. Denetim ve İnceleme-110
• - VI -
• HUKUKİ KONULARDA BİLİRKİŞİYE BAŞVURULMASI VE
• ÖZELLİKLE AVUKATIN BİLİRKİŞİLİĞİ
• A. Genel Olarak-111
• B. Avukatın Hukukçu Kimliği ve Hukuki Konularda Bilirkişiye Başvurma Yasağı-115
• 1. Yasağın Anlamı-115
• a. Yargı Yetkisinin Bilirkişiye Devredilemeyeceği-115
• b. Hâkimin Yargılamaya Hâkim Olması-117
• c. Hüküm Kurmanın Bilirkişiye Havale Edilmemesi-120
• 2. Yasağın Gerçekçiliği ve Bir Öneri-122
• a. Yasağın Anlamsızlığı-122
• b. Yargıda Uzmanlaşma İhtiyacı-125
• aa. Genel Olarak-125
• bb. Bilirkişi Yardımına Muhtaç Bırakan Nedenler-127
• 3. Hukukçu Bilirkişi-130
• 4. Görüşüm: Akademisyen Bilirkişiler-134
• C. Avukatın Uygulamacı Bir Meslek İnsanı Olması-138
• D. Yargılama Faaliyetinin Bir Unsuru Olarak Avukatın Taraf Sayılması-141
• E. Sonuç Olarak-142
• - VII -
• BİLİRKİŞİ İNCELEMESİNİN KAPSAMI
• A. Bilirkişiye Başvurma Yasağı-145
• 1. Genel ve Hukuki Bilgi Alanı-145
• 2. Genel ve Hukuki Bilgi İle Çözümlenebilir Uyuşmazlıklar-147
• 3. Genel ve Hukuki Bilginin Ölçüsü Nedir?-152
• B. Bilirkişinin Görev Alanı-160
• 1. Özel veya Teknik Bilgi Desteği-160
• 2. Özel veya Teknik Bilgi Alanı-161
• 3. Özel Bilgi ve Teknik Bilgi Kavramlarının Anlam Muhtevası-166
• C. Bilirkişiye Başvurma Zorunluluğu-176
• 1. Genel Olarak-176
• 2. Hukuk Usulünde-177
• 3. Ceza Usulünde-186
• D. Özel veya Teknik Bilgiyi (Bilirkişiyi) Gerektiren Durumlar-189
• 1. Genel Olarak-189
• 2. Vergi Yargısında-193
• 3. Tıp Hukukunda-199
• 4. Çocuk Hukukunda-211
• 5. İş ve Sosyal Güvenlik Hukukunda-215
• 6. Yargıtay Kararlarında-221
• E. Bilirkişiye Başvuru Konusunda Hâkimin Takdiri-244
• 1. Genel Olarak-244
• 2. Bilirkişi İncelemesi Kararı Geri Alınabilir mi?-249
• 3. Hâkimin Kişisel Olarak Özel veya Teknik Bilgiye Vakıf Olması-251
• 4. Beden Muayenesi ve Vücuttan Örnek Alınması-252
• - VIII -
• BİLİRKİŞİLİK GÖREVİ
• A. Kural: Bilirkişilik Yapmak Zorunlu Değildir-257
• B. İstisna: Bilirkişilik Yapma Yükümlülüğü-259
• 1. Genel Olarak-259
• 2. Resmi Bilirkişilere Uygulanabilecek Yaptırımlar-261
• 3. Resmi/Zorunlu Bilirkişilik Uygulaması-262
• a. Bilirkişi Listeleri-262
• b. Resmi Bilirkişiler-265
• aa. Adli Tıp Kurumu-268
• aaa. Statüsü ve Görev Tanımı-268
• bbb. Yapısı ve İşleyişi-273
• ccc. ATK Raporlarının Niteliği-279
• bb. Yüksek Sağlık Şurası-281
• aaa. Oluşumu ve Yapısı-281
• aaaa. KHK/663 Öncesi Dönem-281
• bbbb. KHK/663 Düzenlemesi-283
• bbb. Görev Tanımı-283
• ccc. Tıp Sanatının İcrasına Yönelik Adli Uyuşmazlıklar-286
• ddd. Yetersiz YSŞ Görüşü Karşısında ATK’na Başvurulması-288
• eee. Zorunlu Bilirkişi Sayılmaması-289
• aaaa. Hukuk Davalarında-289
• bbbb. Ceza Davalarında-292
• cc. Kamulaştırma Bilirkişileri-294
• aaa. Bilirkişilik Kanunu Değişikliğinden Önce-294
• bbb. Bilirkişilik Kanunu Değişikliğinden Sonra-297
• dd. Başbakanlık Küçükleri Muzır Neşriyattan Koruma Kurulu-298
• ee. Darphane-300
• 4. Bilirkişilikten Kaçınamayacak Olanlar-301
• - IX -
• BİLİRKİŞİNİN SEÇİLMESİ
• 1. Genel Olarak-303
• 2. Hukuk Usulünde Tarafların Bilirkişi İncelemesi Talebi-304
• 3. Ceza Usulünde Taraf Bilirkişisi-307
• 4. Hukuk Usulünde Uzman Görüşü-311
• 5. İstinaf Aşamasında Bilirkişi İncelemesi-314
• 6. Hâkimin Re'sen Bilirkişi Görüşüne Başvurması-315
• 7. Bilirkişilerin Belirlenmesi ve Görevlendirilmesi-317
• a. Hukuk Usulünde-317
• b. Ceza Usulünde-322
• c. İdari Yargılama Usulünde-326
• d. Kamulaştırma Davalarında-329
• 8. İstinabe (Talimat) Yoluyla Bilirkişi Görevlendirilmesi-330
• 9. Bilirkişilerin Sayısı-333
• a. Genel Olarak-333
• b. Bilirkişi Kurulunun Görüşme Yapma (Müzakere) Zorunluluğu-338
• - X -
• BİLİRKİŞİLERİN REDDİ
• 1. Hukuk Usulünde-341
• 2. Ceza Usulünde-345
• - XI -
• BİLİRKİŞİLİKTEN ÇEKİLME HAKKI
• 1. Hukuk Usulünde-347
• 2. Ceza Usulünde-349
• - XII -
• YERİNDE İNCELEME (KEŞİF) VE DİĞER HAZIRLIK İŞLEMLERİ
• - XIII -
• BİLİRKİŞİ İNCELEMESİ VE RAPOR DÜZENLENMESİ
• A. Bilirkişinin Görev Sınırları-357
• B. Bilirkişiye Sorular Yöneltilmesi-364
• 1. Bilirkişinin Yönetilmesi-364
• 2. Bilirkişinin Sorularla Yönlendirilmesi-366
• C. Bilirkişiye Süre Verilmesi-370
• 1. Hukuk Usulünde-370
• a. Genel Olarak-370
• b. Süreye Riayet Etmemenin Sonuçları-371
• 2. Ceza Usulünde-373
• 3. Vergi Yargısında-374
• 4. Bankacılık Suçlarında-375
• 5. Kamulaştırma Davalarında-376
• D. Bilirkişiye Yemin Yaptırılması-377
• 1. Hukuk Usulünde-377
• a. Yeminin İşlevi-377
• b. Yeminin Şekli-378
• c. Yeminden Kaçınma-379
• 2. Ceza Usulünde-380
• E. Bilirkişi Raporu-382
• 1. Raporun Hazırlanması-382
• 2. Bilirkişinin Taraflarla Görüşmesi-384
• 3. Bilirkişinin Yetkileri-386
• 4. Raporun Şekli-389
• a. Hukuk Usulünde-389
• b. Kamulaştırma Davalarında-391
• 5. Raporun Muhtevası (İçeriği)-391
• a. Tutarlı ve İnandırıcı Bir Üslup-392
• b. Sade Bir Dil ve Terminoloji-395
• c. Kapsamlı ve Ayrıntılı Bilgilendirme-396
• d. Bilime ve Gerçeğe Uygunluk-397
• e. Kurul Üyelerinin Görüşlerini Yansıtması-399
• f. Sözlü Görüş Bildirme İmkânı-401
• g. Sonuç Kısmının Özenle Yazılması-404
• 6. Bilirkişi Raporunun Özellikleri-407
• a. Hakimin Sorularına Cevap Vermesi-407
• b. Anlaşılır Olması-408
• c. Gerekçeli ve Aydınlatıcı Olması-410
• d. Bilimsel Verilere ve Somut Gerçekliğe Uygun Olması-412
• F. Raporun Teslimi ve Taraflara Tebliği-416
• 1. Raporun Teslimi-416
• 2. Raporun Taraflara Tebliği-418
• G. Ek Rapor İstenmesi-420
• 1. Genel Olarak-420
• 2. Raporun Eksiklik ve Yetersizliği-423
• 3. İlave Yardım Talebi-426
• H. Yeni Bilirkişi İncelemesi-429
• 1. Önceki Bilirkişiden Ümit Kesilmesi-429
• 2. Yeni Bilirkişi İncelemesinin Zorunlu Olup Olmaması-431
• 3. Raporlardaki Çelişkileri Giderecek Yeni Bilirkişi İncelemesi-434
• 4. Yeni Bilirkişi İncelemesinin Eski Raporu Hükümden Düşürmesi-442
• 5. Yeni Bilirkişi İncelemesinin Tekrarlanması-442
• - XIV -
• BİLİRKİŞİ RAPORUNA İTİRAZ
• A. İtiraz Sebepleri-445
• B. İtiraz Süresi-446
• C. Sürenin Hukuki Niteliği-447
• D. İtirazın Sonuçları-449
• 1. Genel Olarak-449
• 2. İtiraz Yoluyla Bilirkişiye Saldırı-452
• E. İtiraz Edilmemesinin Hukuki Sonuçları-453
• - XV -
• BİLİRKİŞİ GÖRÜŞÜNÜN YARGILAMAYA ETKİSİ
• A. Bilirkişi Görüşünün Bağlayıcı Olmaması-457
• 1. Bağlayıcı Olmama Keyfilik Değildir-457
• 2. Hâkimin Delilleri Serbestçe Takdir Hakkı-459
• 3. Bilirkişiye Başvurma Zorunluluğu Bile Bilirkişi Görüşüne Uyma Zorunluluğu Doğurmaz-460
• 4. Bilirkişi Görüşüne Rağmen Hüküm Kurulabilmesi-462
• 5. Teknik ve Bilimsel Sonuç İçeren Bilirkişi Görüşünün Dikkate Alınması Zorunluluğu-464
• 6. Rapordaki Azınlık Görüşünün Hükme Esas Alınıp Alınamayacağı-468
• 7. Hakem-Bilirkişi (Delil) Sözleşmesinin Bağlayıcılığı-472
• 8. Ceza Usulünde Bilirkişi Görüşünün Bağlayıcı Olmaması-473
• 9. İdari Yargılama Usulünde Bilirkişi Görüşünün Bağlayıcı Olmaması-474
• B. Delil Olarak İspat Gücü-475
• 1. Bilirkişi Görüşünün Hukuki Değeri-475
• 2. İspat Hukukunda ve Deliller İçinde Yeri-477
• 3. Bilirkişi Delilinin Takdiri-479
• 4. Zilyetlik Davalarının Özelliği-480
• C. Bilirkişi Görüşünün Hâkim Tarafından Değerlendirilmesi-480
• D. Bilirkişi Delilinin Yargıtay Tarafından Denetlenmesi-484
• - XVI -
• BİLİRKİŞİLİK ÜCRETİ
• A. Bilirkişinin Hakkı-489
• B. Bilirkişi Deliline Dayanan Tarafın Ücreti Yatırmaması-490
• C. Alman Hukuku-491
• D. Ücreti Etkileyen Unsurlar-492
• E. Ücretin Belirlenmesi (Takdiri)-494
• F. Bilirkişi Ücret Tarifesi-496
• G. Ücrete İtiraz-497
• H. Tüketici Davalarında Bilirkişi Ücreti-498
• İ. Ek Rapor İçin Bilirkişi Ücreti-500
• J. Ücretin Karşılanması-500
• K. Ücretin Bilirkişiye Ödenmesi-502
• L. Ücretin Vergiye Tabi Olması-503
• - XVII -
• BİLİRKİŞİLERİN SORUMLULUĞU
• A. Genel Olarak Bilirkişilerin Yükümlülükleri-505
• B. Usul Kanunlarında Öngörülen Sorumluluk Hükümleri-506
• C. Cezai Sorumluluk-508
• 1. TCK Anlamında Memur Gibi Sorumluluk-508
• 2. Bilirkişinin İşleyebileceği Suçlar-511
• D. Hukuki Sorumluluk-523
• 1. Genel Olarak-523
• 2. Hukuki Sorumluluk Davasının Görüleceği Mahkeme-527
• 3. Rücu Davasında Zamanaşımı-528
• E. Disiplin Sorumluluğu-528
• - XVIII -
• BİLİRKİŞİ RAPORUNUN BAŞKA DAVALARA ETKİSİ
• A. Genel Olarak-529
• B. Mahkemeye Sunulmuş Bilirkişi Raporlarının Bir Başka Davada Delil Olarak Kullanılması-530
• C. Ceza Davasındaki Bilirkişilerin Hukuk Davasında da Görevlendirilmesi-532
• D. Kesinleşen Yargı Kararının Dayanağı Olan Bilirkişi Raporunun Bağlayıcılığı-534
• E. Tarafları Farklı Uyuşmazlıklarda Emsal Bilirkişi Raporlarının Kullanılabilirliği-535
• F. Bir İlamın Aksini Ortaya Koyan Bilirkişi Raporları Yargılamanın Yenilenmesine Yol Açar mı?-536
• G. Adli Yargıda Alınmış Bilirkişi Raporlarının İdari Yargıda Geçerliliği-537
• H. Adli Yargıdaki Kamulaştırma Bedelinin Tespiti Davası İle İdari Yargıdaki Kamulaştırmanın İptali Davalarının Derdest Olması-538
• I. Davanın Açıldığı Görevli Mahkemenin Delil Tespiti İçin de Yetkili Olması Kuralı-539
• İ. Kısmi Davada Alınan Bilirkişi Raporunun Ek Davaya Etkisi-540
• J. Tazminat Davasında Alınan Bilirkişi Raporunun Rücu Davasına Etkisi-541
• K. İtirazın Geçici Kaldırılması Davasında Alınmış Bilirkişi Raporu Borçtan Kurtulma Davasının Görüldüğü Genel Mahkemede Delil Sayılır mı?-542
• L. Yargıtay’ın Bozma İlamına Uyma Kararı Veren Hakim, Önceki Bilirkişi Raporlarına Göre Hüküm Kuramayacağı Gibi Alacağı Yeni Bilirkişi Raporlarında da Direnmeye İzin Veremez-545
• - XIX -
• BİLİRKİŞİ RAPORUNUN GERÇEĞE AYKIRILIĞI NEDENİYLE
• YARGILAMANIN YENİLENMESİ
• - XX -
• SONUÇ VE ÖNERİLER
• A. Bilirkişilik Gerekli Bir Kurumdur-549
• B. Bilirkişilik Şikâyetlerin Odağı Haline Gelmiştir-550
• C. Uzman ve Yetkin Bilirkişiler Seçilmeli ve Somut Sorularla Yönlendirilmelidir-551
• D. Hukuki Konularda da Bilirkişiye Başvurulabilmelidir-551
• E. Bilirkişi Görüşünün Bağlayıcı Olmadığı Unutulmamalıdır-552
• F. Hâkimlerin Uzmanlaşması Sağlanmalıdır-553
• G. Bilirkişilerin Ortak Çalışması Denetlenmelidir-553
• H. Bilirkişinin Hangi Alanda ve Ne Ölçüde Uzman Olduğu Belgelenmelidir-554
• I. Bilirkişiye Tanınan Süre Gerçekçi Olmalı ve Denetlenmelidir-554
• İ. Bilirkişiye Yemin Yaptırılması İhmal Edilmemelidir-555
• J. Bilirkişiye Emeğine Uygun Makul Bir Ücret Takdir Edilmelidir-555
• K. Bilirkişi Meslek Örgütleri Kurulmalıdır-556
• EKLER-577
• A. BİLİRKİŞİLİK MEVZUATI-577
• 1. Hukuk Muhakemeleri Kanunu-585
• 2. Ceza Muhakemesi Kanunu-590
• 3. Ceza Muhakemeleri Usulü Kanunu (Mülga)-594
• 4. Türk Mühendis Ve Mimar Odaları Birliği Bilirkişi Yönetmeliği-598
• 5. Kamulaştırma Davalarında Bilirkişi Olarak Görev Yapacakların Nitelikleri Ve Çalışma Esaslarına İlişkin Yönetmelik-601
• 6. Kamulaştırma Davalarında Bilirkisilik Yapacak İnsaat Mühendislerinin Çalısmalarının İzlenmesi, Sicillerinin Tutulması Ve Atama İlkeleri Yönergesi-607
• 7. Hukuk Muhakemeleri Kanunu Bilirkişi Ücret Tarifesi-609
• B. ÖRNEK RAPORLAR VE DİLEKÇELER-611
• 1. Ortağın Kooperatiften İhracına İlişkin Kararın İptali Davasında Örnek Rapor-611
• 2. İmza İncelemesi ve Sahtecilik Tespitine Yönelik Grafoloji Uzmanı Raporu Örneği-612
• 3. Ağır Tonajlı Eksantrik Preste Meydana Gelen İş Kazasında Kusur Oranı Tespiti-613
• 4. Tedbirsizlik ve Dikkatsizlik Sonucu Ölüme Sebebiyet Vermek Suçunda Kusur Bilirkişiliği-615
• 5. Ticari Defter İncelemesi Yoluyla Alacak Tutarının Hesaplanmasına İlişkin Örnek Rapor-617
• 6. Sahte Fatura Kullanmak Suretiyle Kaçakçılık Suçunun İşlenip İşlenmediğine İlişkin Örnek Rapor-620
• 7. Kat Karşılığı İnşaat Sözleşmesinden Kaynaklanan İnşaat ve İmalat Tespiti ve Zarar Hesabı-623
• 8. Marka Değerlemesi (Kıymet Takdiri) Hakkında-632
• 9. Bilirkişi İncelemesi Talimat Örneği-636
• 10. Bilirkişi Mazeret Dilekçesi-637
• 11. Bilirkişinin Ücrete İtirazı ve Ek Ücret Dilekçesi-638
• YARARLANILAN KAYNAKLAR-639
• KAVRAM DİZİNİ-673