Yapay Zekanın Ürün Sorumluluğu
Seda GAYRETLİ AYDIN
İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ.7
İÇİNDEKİLER.9
KISALTMALAR 16
GİRİŞ . 19
BİRİNCİ BÖLÜM
TEKNİK AÇIDAN YAPAY ZEKÂ YAPAY ZEKÂNIN TANIMLANMASI
GENEL OLARAK 23
YAPAY ZEKÂYI TANIMLAMAK İÇİN KULLANILAN FARKLI YAKLAŞIMLAR. 24
İNSAN GİBİ DAVRANMA: TURING TEST YAKLAŞIMI. 26
Turing Testini Geçebilmek için Makinede Bulunması Gereken
Yetenekler 26
Total Turing Testini Geçebilmek için Makinede Bulunması Gereken
Ekstra Yetenekler 27
İNSAN GİBİ DÜŞÜNME: BİLİŞSEL MODELLEME YAKLAŞIMI (THE
COGNITIVE MODELLING APPROACH) 27
RASYONEL DÜŞÜNME: DÜŞÜNCE KANUNLARI YAKLAŞIMI (THE LAWS
OF THOUGHT APROACH). 27
RASYONEL DAVRANMA: RASYONEL AJANLAR YAKLAŞIMI (THE
RATIONAL AGENT APPROACH) 28
III. YAPAY ZEKÂNIN TANIMLARI 29
YAPAY ZEKÂ TARİHİ. 33
YAPAY ZEKÂNIN DOĞAL ZEKÂ İLE KARŞILAŞTIRILMASI . 36
YAPAY ZEKÂ DAHA KALICIDIR 36
YAPAY ZEKÂNIN KOPYALANMASI VE BİLGİSİNİN YAYIMI DAHA
KOLAYDIR 36
YAPAY ZEKÂNIN ELDE EDİLMESİ DAHA AZ MALİYETLİDİR . 37
YAPAY ZEKÂ İSTİKRARLI VE DÜZENLİDİR . 37
YAPAY ZEKÂ BELGELENEBİLİR 37
YAPAY ZEKÂ ÇOK DAHA FAZLA VERİYİ İNSANLARDAN ÇOK DAHA HIZLI
ŞEKİLDE TOPLAR VE İŞLER . 37
10 İçindekiler
YAPAY ZEKÂNIN DİĞER DİJİTAL TEKNOLOJİLERLE ve GELENEKSEL
BİLGİSAYAR PROGRAMLARIYLA KARŞILAŞTIRILMASI 38
YAPAY ZEKÂNIN DİĞER DİJİTAL TEKNOLOJİLERLE KARŞILAŞTIRILMASI 38
Nesnelerin İnterneti (Internet of Things) 38
Robot. 39
Bot. 39
YAPAY ZEKÂNIN GELENEKSEL BİLGİSAYAR PROGRAMLARIYLA
KARŞILAŞTIRILMASI 39
VII. YAPAY ZEKÂ SİSTEMLERİNİN MANTIKSAL OLARAK ÇALIŞMASI VE YAPAY
ZEKÂNIN BİLEŞENLERİ 41
YAPAY ZEKÂNIN MANTIKSAL OLARAK ÇALIŞMASI . 41
Sensörler ve Algılama 42
Muhakeme Süreci ve Karar Verme . 42
Harekete Geçirme Elemanları. 43
YAPAY ZEKÂNIN BİLEŞENLERİ. 43
Doğal Dil İşleme (Natural Language Processing) 43
Bilgi Temsili (Knowledge Representation). 44
Otomatikleştirilmiş Muhakeme (Automated Reasoning) . 45
Makine Öğrenmesi (Machine Learning) 46
Bilgisayarlı Görü (Computer Vision) 47
Robotik (Robotic) 48
VIII. YAPAY ZEKÂNIN TÜRLERİ VE SINIFLANDIRILMASI .49
YAPAY ZEKÂNIN TÜRLERİ . 49
Yeteneğine Göre Yapay Zekâ 50
Analitik Yapay Zekâ 50
İnsandan Esinlenen Yapay zekâ 51
İnsanlaştırılmış Yapay Zekâ. 51
Yapay Zekânın Evrimsel Aşamasına Göre Sınıflandırılması . 51
Reaktif Makineler (Reactive machines) 51
Sınırlı Hafıza (Limited memory) 52
Zihin Teorisi (Theory of mind). 53
Kendinin Farkında Olan (Self awareness). 53
YAPAY ZEKÂNIN SINIFLANDIRILMASI. 54
Yapay Zekâ Taksonomisi ve Anahtar Kelimeleri 54
İçindekiler 11
Avrupa Birliği Yapay Zekâ Önerisinde Yapay Zekânın Risk Türlerine
Göre Sınıflandırılması . 55
Kabul Edilemez Risk (Unacceptable risk) Yasaklı Yapay Zekâ
Uygulamaları 57
Yüksek Risk (High risk) . 57
Sınırlı Risk (Limited risk). 60
Minimal Risk 60
İKİNCİ BÖLÜM
YAPAY ZEKÂNIN HUKUKİ SORUMLULUĞU
YAPAY ZEKÂ VE HUKUK İLİŞKİSİ . 63
YAPAY ZEKÂNIN HUKUKEN DÜZENLEMESİ . 65
GENEL OLARAK YAPAY ZEKÂNIN HUKUKEN DÜZENLEMESİ GEREKLİLİĞİ 65
YAPAY ZEKÂNIN HUKUKEN DÜZENLENMESİNDEKİ ZORLUKLAR . 69
Yapay Zekâ Sistemlerinin Piyasaya Sunulmadan Önce (Ex Ante)
Hukuken Düzenlemesindeki Zorluklar 69
Gizlilik Problemi (Discreet). 69
Dağınıklık (Diffuse). 70
Şeffaf Olmama (Opaque) . 71
Ayrıklık (Discreteness) 73
Yapay Zekâ Sistemlerinin Hukuken Düzenlenmesindeki Ex Post
Zorluklar . 74
Yapay Zekâ Sistemlerinin Otonom Oluşu, Veri Odaklı Oluşu ve
Öngörülemezliği (Autonomy, Predictability, Data Drivenness) 74
Yapay Zekâ Sistemlerinin Tamamen Kontrol Edilemezliği . 76
Açıklık (Openness) 78
Güvenlik Açığı (Vulnerability). 78
III. YAPAY ZEKÂNIN HUKUKİ STATÜSÜ 79
YAPAY ZEKÂNIN EŞYA STATÜSÜNDE OLDUĞUNU SAVUNAN GÖRÜŞ . 79
YAPAY ZEKÂYA KÖLE STATÜSÜ VERİLMESİ GEREKTİĞİNİ İLERİ SÜREN
GÖRÜŞ. 80
YAPAY ZEKÂYA HUKUKİ KİŞİLİK VERİLMESİ GEREKTİĞİNİ SAVUNANA
GÖRÜŞ. 82
TÜRK HUKUKUNDA YAPAY ZEKÂNIN HUKUKİ STATÜSÜ . 87
12 İçindekiler
AVRUPA BİRLİĞİNDE VE AMERİKA BİRLEŞİK DEVLETLERİNDE YAPAY
ZEKÂNIN SÖZLEŞME DIŞI HUKUKİ SORUMLULUĞU .90
AVRUPA BİRLİĞİNDE YAPAY ZEKÂNIN SÖZLEŞME DIŞI HUKUKİ
SORUMLULUĞU . 90
Avrupa Parlamentosu'nun 16 Şubat 2017 Tarihli ve Avrupa
Komisyonu’na Robotik Alanında Medeni Hukuk Kurallarına İlişkin
Tavsiyeler içeren İlke Kararları 91
Sorumluluk ve Yeni Teknolojiler Uzman Grubunun (EGLNT) 2019
Tarihli Yapay Zekâ ve Diğer Gelişmekte Olan Dijital Teknolojilerin
Hukuki Sorumluluğu Raporu . 93
Yapay Zekâya İlişkin Beyaz Kitap ve 2020 Tarihli Yapay Zekâ
Nesnelerin İnterneti ve Robot Teknolojilerinin Güvenlik Sorumluluk
Etkileri Raporu. 97
Avrupa Parlamentosu'nun Yapay Zekâ İçin Bir Hukuki Sorumluluk
Rejimine İlişkin Komisyon'a Tavsiyeler İçeren 20 Ekim 2020 Tarihli
İlke Kararları 99
Yapay Zekâ Sistemi İşletilmesi Sorumluluğuna İlişkin Bir AP Tüzüğü
Hazırlanması için Ayrıntılı Öneriler 102
Yapay Zekâya İlişkin Uyumlaştırılmış Kurallara (Yapay Zekâ
Düzenlemesi) ve Birlik’in Yasal Düzenlemelerinin Değiştirilmesine
Yönelik Avrupa Parlamentosu ve Avrupa Birliği Konseyi Tüzüğü
Önerisi. 104
Avrupa Komisyonu Yapay Zekâya İlişkin Sözleşme Dışı Hukuki
Sorumluluk Kuralları (Yapay Zekâ Sorumluluk Direktifi) . 106
Hatalı Ürünlerden Doğan Sorumluluğa İlişkin Avrupa Parlamentosu ve
Konsey Direktifi Önerisi (Ürün Sorumluluğu Direktifi Önerisi) 112
AMERİKA BİRLEŞİK DEVLETERİNDE YAPAY ZEKANIN HUKUKİ SORUMLULUĞU 115
TÜRK HUKUKUNDA YAPAY ZEKÂNIN SÖZLEŞME DIŞI SORUMLULUĞU 121
GENEL OLARAK HUKUKİ SORUMLULUK. 122
Hukuki Sorumluluğun Anlamları . 122
İle sorumluluk. 123
-den sorumluluk . 123
Hukuki Sorumluluğun Türleri 124
Geniş anlamda hukuki sorumluluk . 124
Dar anlamda hukuki sorumluluk 124
Sözleşmeden Doğan Sorumluluk ve Sözleşme Dışı Sorumluluk
Kavramları. 125
Kusur Sorumluluğu ve Kusursuz Sorumluluk (Sebep Sorumluluğu) 125
İçindekiler 13
TÜRK HUKUKUNDA YAPAY ZEKÂ SİSTEMLERİNİN SÖZLEŞME DIŞI
SORUMLULUĞUNA UYGULANABİLECEK HÜKÜMLER 131
Kusur Sorumluluğu (Subjektif Sorumluluk) – Dar Anlamda Haksız
Fiil Sorumluluğu (TBK m. 49) 131
Kusursuz Sorumluluk (Sebep Sorumluluğu) 134
Ev başkanının sorumluluğu (TMK m. 369) . 135
Adam çalıştıranın sorumluluğu (TBK m. 66). 138
Hayvan bulunduranın sorumluluğu (TBK m. 67) 143
Yapı malikinin sorumluluğu (TBK m. 69) 145
Tehlike sorumluluğu (TBK m. 71). 148
Araç İşletenin Kusursuz Sorumluluğu – Otonom Araç İşletenin
Sorumluluğu. 154
Ürün Sorumluluğu 161
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
ÜRÜN SORUMLULUĞU
TERMİNOLOJİ 163
SORUMLULUĞUN İSMİ: ÜRÜN SORUMLULUĞU (PRODUCT LIABILITY-
PRODUKTHAFTUNG) . 164
ÜRÜNÜN GÜVENLİ OLMAMASI: HATALI ÜRÜN (DEFECTIVE-
FEHLERHAFTE- DEFECTUEUX) 167
SORUMLULUĞUN SÜJESİ: ÜRETİCİ (PRODUCER – HERSTELLER) . 172
ÜRÜN SORUMLULUĞU KAVRAMININ TARİHSEL GELİŞİMİ VE HUKUKİ
NİTELİĞİ 173
ÜRÜN SORUMLULUĞUNUN TARİHSEL GELİŞİM 173
Genel Olarak. 173
Amerika Birleşik Devletleri’nde Ürün Sorumluluğu 178
Avrupa Birliğinde Ürün Sorumluluğu 181
Türk Hukukunda Ürün Sorumluluğunun Gelişimi. 185
ÜRÜN SORUMLULUĞUNUN HUKUKİ NİTELİĞİ 189
Ürün Sorumluluğu Direktifinde Ürün Sorumluluğunun Hukuki
Niteliği 189
Türk Hukukunda Ürün Sorumluluğunun Hukuki Niteliğine İlişkin
Tartışmalar . 191
Türk Hukukunda Ürün Sorumluluğunun Hukuki Niteliğine İlişkin
Görüşümüz . 197
14 İçindekiler
III. SORUMLULUĞUN OBJESİ - ÜRÜN.199
ÜRÜN KAVRAMI. 199
Ürün Sorumluluğu Direktifinde Ürün Kavramı 199
Ürün Sorumluluğu Direktifi Önerisinde Ürün Kavramı 201
Alman Ürün Sorumluluğu Kanununda Ürün . 203
İsviçre Ürün Sorumluluğu Kanununda Ürün Kavramı . 204
Ürün Güvenliği Teknik Düzenlemeleri Kanunu Kapsamında Ürün
Kavramı . 205
Madde 206
Müstahzar 206
Eşya 207
YAPAY ZEKÂ SİSTEMLERİ ÜRÜN MÜDÜR ? 214
Ürün Sorumluluğu Direktifi Kapsamında Yapay Zekâ Ürün müdür?. 214
Yazılım Hizmet mi Ürün müdür? 216
Yazılımın Cismani Varlığı var mıdır? . 218
Ürün Sorumluluğu Direktifi Önerisi Uyarınca Yapay Zekâ Ürün müdür? . 220
Alman Ürün Sorumluluğa Kanunu Yapay Zekâ Ürün müdür? . 223
İsviçre Ürün Sorumluluğu Kanunu Kapsamında Yapay Zekâ Ürün
müdür? 226
Ürün Güvenliği Teknik Düzenlemeleri Kanunu Kapsamında Yapay
Zekâ Ürün müdür? 226
SORUMLULUĞUN SÜJESİ .231
ÜRÜN SORUMLULUĞU DİREKTİFİNE GÖRE SORUMLULUĞUN SÜJESİ. 231
ÜGTDK’YA GÖRE SORUMLULUĞUN SÜJESİ . 236
İmalatçı . 237
İthalatçı . 241
Dağıtıcı 242
ÜRÜN SORUMLULUĞUNUN KOŞULLARI .244
HATALI ÜRÜN (UYGUNSUZ ÜRÜN) 245
ZARAR 254
NEDENSELLİK BAĞI. 259
SORUMLULUKTAN KURTULUŞ SEBEPLERİ.262
ÜRÜN SORUMLULUĞU DİREKTİFİ KAPSAMINDA SORUMLULUKTAN
KURTULUŞ SEBEPLERİ 262
İçindekiler 15
Ürünün Dolaşıma Sokulmuş Olması . 263
Hatanın Ürün Dolaşıma Sokulduğunda Mevcut Olmaması veya
Hatanın Sonradan Meydana Geldiğinin İspatı 265
Ürünün Üretilmesinin veya Dağıtımının Ticari veya Mesleki
Nedenlere Dayalı Olması 266
Üründeki Hatanın Emredici Hükümlere Uyulmaması Sebebiyle
Meydan Gelmiş Olması. 268
Üründeki Hatanın Ürünün Piyasaya Sürüldüğü Anda Bilimin ve Tekniğin
Bilinen Durumuna Göre Tespit Edilememesi (Gelişim Riski Savunması) . 269
Ham Madde ve Ara Üreticilerin Sorumluluktan Kurtulması . 271
ÜRÜN SORUMLULUĞU DİREKTİFİ ÖNERİSİNDEKİ SORUMLULUKTAN
KURTULUŞ SEBEPLERİ 272
ÜGTDK KAPSAMINDA SORUMLULUKTAN KURTULUŞ SEBEPLERİ . 274
Ürünün Piyasaya Arz Edilmemesi . 275
Üründeki Uygunsuzluğun Dağıtıcının veya Üçüncü bir Tarafın
Ürüne Müdahalesinden veya Kullanıcıdan Kaynaklanması 276
Ürünün Teknik Düzenlemelere veya Diğer Zorunlu Teknik Kurallara
Uygun Olarak Üretildiği Savunması 278
ÜRÜN GÜVENLİĞİ TEKNİK VE DÜZENLEME KANUNUNDA YER
VERİLMEYEN SORUMLULUKTAN KURTULUŞ SEBEPLERİ . 280
Ürünün Üretilmesinin veya Dağıtımının Ticari veya Mesleki
Nedenlere Dayalı Olması 280
Gelişim Riski Savunması . 281
Ham Madde ve Ara Üreticilerin Sorumlulukları 282
ÜRÜN SORUMLULUĞUN ZAMANSAL SINIRI . 283
ÜRÜN SORUMLULUĞU DİREKTİFİNDE ZAMANSAL SINIR 283
ÜRÜN GÜVENLİĞİ TEKNİK VE DÜZENLEME KANUNU’NDA ZAMANSAL
SINIR 287
SONUÇ 291
KAYNAKLAR. 297
