Yapay Zekanın Ürün Sorumluluğu

Doç. Dr. Seda GAYRETLİ AYDIN

İÇİNDEKİLER

İKİNCİ BASKIYA ÖN SÖZ 

7

ÖN SÖZ 

9

İÇİNDEKİLER 

11

KISALTMALAR 

19

GİRİŞ 

21

BİRİNCİ BÖLÜM

TEKNİK AÇIDAN YAPAY ZEKÂ VE YAPAY ZEKÂNIN TANIMLANMASI

1. GENEL OLARAK 

25

1. YAPAY ZEKÂYI TANIMLAMAK İÇİN KULLANILAN FARKLI YAKLAŞIMLAR 

26

1. İNSAN GİBİ DAVRANMA: TURING TEST YAKLAŞIMI 

28

1. Turing Testini Geçebilmek İçin Makinede Bulunması Gereken

Yetenekler 

28

2. Total Turing Testini Geçebilmek İçin Makinede Bulunması Gereken

Ekstra Yetenekler 

29

1. İNSAN GİBİ DÜŞÜNME: BİLİŞSEL MODELLEME YAKLAŞIMI (THE

COGNITIVE MODELLING APPROACH) 

29

1. RASYONEL DÜŞÜNME: DÜŞÜNCE KANUNLARI YAKLAŞIMI (THE LAWS

OF THOUGHT APROACH) 

29

1. RASYONEL DAVRANMA: RASYONEL AJANLAR YAKLAŞIMI (THE

RATIONAL AGENT APPROACH) 

30

III. YAPAY ZEKÂNIN TANIMLARI 

31

1. YAPAY ZEKÂ TARİHİ 

35

1. YAPAY ZEKÂNIN DOĞAL ZEKÂ İLE KARŞILAŞTIRILMASI 

38

1. YAPAY ZEKÂ DAHA KALICIDIR 

38

1. YAPAY ZEKÂNIN KOPYALANMASI VE BİLGİSİNİN YAYIMI DAHA

KOLAYDIR 

38

1. YAPAY ZEKÂNIN ELDE EDİLMESİ DAHA AZ MALİYETLİDİR 

39

1. YAPAY ZEKÂ İSTİKRARLI VE DÜZENLİDİR 

39

1. YAPAY ZEKÂ BELGELENEBİLİR 

39

1. YAPAY ZEKÂ ÇOK DAHA FAZLA VERİYİ İNSANLARDAN ÇOK DAHA HIZLI

ŞEKİLDE TOPLAR VE İŞLER 

39

1. YAPAY ZEKÂNIN DİĞER DİJİTAL TEKNOLOJİLERLE ve GELENEKSEL

BİLGİSAYAR PROGRAMLARIYLA KARŞILAŞTIRILMASI 

40

1. YAPAY ZEKÂNIN DİĞER DİJİTAL TEKNOLOJİLERLE KARŞILAŞTIRILMASI 

40

1. Nesnelerin İnterneti (Internet of Things) 

40

2. Robot 

41

3. Botlar 

41

1. YAPAY ZEKÂNIN GELENEKSEL BİLGİSAYAR PROGRAMLARIYLA

KARŞILAŞTIRILMASI 

41

VII. YAPAY ZEKÂ SİSTEMLERİNİN MANTIKSAL OLARAK ÇALIŞMASI VE YAPAY

ZEKÂNIN BİLEŞENLERİ 

43

1. YAPAY ZEKÂNIN MANTIKSAL OLARAK ÇALIŞMASI 

43

1. Sensörler ve Algılama 

44

2. Muhakeme Süreci ve Karar Verme 

44

3. Harekete Geçirme Elemanları 

45

1. YAPAY ZEKÂNIN BİLEŞENLERİ 

45

1. Doğal Dil İşleme (Natural Language Processing) 

45

2. Bilgi Temsili (Knowledge Representation) 

46

3. Otomatikleştirilmiş Muhakeme (Automated Reasoning) 

47

4. Makine Öğrenmesi (Machine Learning) 

48

5. Bilgisayarlı Görü (Computer Vision) 

49

6. Robotik (Robotic) 

50

VIII. YAPAY ZEKÂNIN TÜRLERİ VE SINIFLANDIRILMASI 

51

1. YAPAY ZEKÂNIN TÜRLERİ 

51

1. Yeteneğine Göre Yapay Zekâ 

52

1. Analitik Yapay Zekâ 

52

1. İnsandan Esinlenen Yapay Zekâ 

53

1. İnsanlaştırılmış Yapay Zekâ 

53

2. Yapay Zekânın Evrimsel Aşamasına Göre Sınıflandırılması 

53

1. Reaktif Makineler (Reactive machines) 

53

1. Sınırlı Hafıza (Limited memory) 

54

1. Zihin Teorisi (Theory of mind) 

55

1. Kendinin Farkında Olan (Self awareness) 

55

1. YAPAY ZEKÂNIN SINIFLANDIRILMASI 

56

1. Yapay Zekâ Taksonomisi ve Anahtar Kelimeleri 

56

2. Avrupa Birliği Yapay Zekâ Önerisinde Yapay Zekânın Risk Türlerine

Göre Sınıflandırılması 

57

1. Kabul Edilemez Risk (Unacceptable risk) Yasaklı Yapay Zekâ

Uygulamaları 

58

1. Yüksek Risk (High risk) 

59

1. Sınırlı Risk (Limited risk) 

61

1. Minimal Risk 

62

İKİNCİ BÖLÜM

YAPAY ZEKÂNIN HUKUKİ SORUMLULUĞU

1. YAPAY ZEKÂ VE HUKUK İLİŞKİSİ 

63

1. YAPAY ZEKÂNIN HUKUKEN DÜZENLEMESİ 

65

1. GENEL OLARAK YAPAY ZEKÂNIN HUKUKEN DÜZENLEMESİ GEREKLİLİĞİ 

65

1. YAPAY ZEKÂNIN HUKUKEN DÜZENLENMESİNDEKİ ZORLUKLAR 

69

1. Yapay Zekâ Sistemlerinin Piyasaya Sunulmadan Önce (Ex Ante)
2. Gizlilik Problemi (Discreet) 

69

1. Dağınıklık (Diffuse) 

70

1. Şeffaf Olmama (Opaque) 

71

1. Ayrıklık (Discreteness) 

73

Zorluklar 

74

1. Yapay Zekâ Sistemlerinin Otonom Oluşu, Veri Odaklı Oluşu ve

Öngörülemezliği (Autonomy, Predictability, Data Drivenness) 

74

1. Yapay Zekâ Sistemlerinin Tamamen Kontrol Edilemezliği 

76

1. Açıklık (Openness) 

78

1. Güvenlik Açığı (Vulnerability) 

78

III. YAPAY ZEKÂNIN HUKUKİ STATÜSÜ 

79

1. YAPAY ZEKÂNIN EŞYA STATÜSÜNDE OLDUĞUNU SAVUNAN GÖRÜŞ 

79

1. YAPAY ZEKÂYA KÖLE STATÜSÜ VERİLMESİ GEREKTİĞİNİ İLERİ SÜREN

GÖRÜŞ 

80

1. YAPAY ZEKÂYA HUKUKİ KİŞİLİK VERİLMESİ GEREKTİĞİNİ SAVUNAN

GÖRÜŞ 

82

1. TÜRK HUKUKUNDA YAPAY ZEKÂNIN HUKUKİ STATÜSÜ 

87

1. AVRUPA BİRLİĞİNDE VE AMERİKA BİRLEŞİK DEVLETLERİNDE YAPAY

ZEKÂNIN SÖZLEŞME DIŞI HUKUKİ SORUMLULUĞU 

90

1. AVRUPA BİRLİĞİNDE YAPAY ZEKÂNIN SÖZLEŞME DIŞI HUKUKİ

SORUMLULUĞU 

90

1. Avrupa Parlamentosu'nun 16 Şubat 2017 Tarihli ve Avrupa

Komisyonu’na Robotik Alanında Medeni Hukuk Kurallarına İlişkin

Tavsiyeler İçeren İlke Kararları 

91

2. Sorumluluk ve Yeni Teknolojiler Uzman Grubunun (EGLNT) 2019

Tarihli Yapay Zekâ ve Diğer Gelişmekte Olan Dijital Teknolojilerin

Hukuki Sorumluluğu Raporu 

93

3. Yapay Zekâya İlişkin Beyaz Kitap ve 2020 Tarihli Yapay Zekâ

Nesnelerin İnterneti ve Robot Teknolojilerinin Güvenlik Sorumluluk

Etkileri Raporu 

97

4. Avrupa Parlamentosu'nun Yapay Zekâ İçin Bir Hukuki Sorumluluk

Rejimine İlişkin Komisyon'a Tavsiyeler İçeren 20 Ekim 2020 Tarihli

İlke Kararları 

99

5. Yapay Zekâ Sistemi İşletilmesi Sorumluluğuna İlişkin Bir AP Tüzüğü

Hazırlanması İçin Ayrıntılı Öneriler 

102

6. Yapay Zekâya İlişkin Uyumlaştırılmış Kurallara (Yapay Zekâ

Düzenlemesi) ve Birlik’in Yasal Düzenlemelerinin Değiştirilmesine

Yönelik Avrupa Parlamentosu ve Avrupa Birliği Konseyi Tüzüğü Önerisi 

104

7. Avrupa Komisyonu Yapay Zekâya İlişkin Sözleşme Dışı Hukuki

Sorumluluk Kuralları (Yapay Zekâ Sorumluluk Direktifi) 

106

8. Hatalı Ürünlerden Doğan Sorumluluğa İlişkin Avrupa Parlamentosu ve

Konsey Direktifi Önerisi (Ürün Sorumluluğu Direktifi Önerisi) 

112

1. AMERİKA BİRLEŞİK DEVLETERİNDE YAPAY ZEKANIN HUKUKİ

SORUMLULUĞU 

115

1. TÜRK HUKUKUNDA YAPAY ZEKÂNIN SÖZLEŞME DIŞI SORUMLULUĞU 

121

1. GENEL OLARAK HUKUKİ SORUMLULUK 

122

1. Hukuki Sorumluluğun Anlamları 

122

1. İle sorumluluk 

123

1. –den sorumluluk 

123

2. Hukuki Sorumluluğun Türleri 

124

1. Geniş anlamda hukuki sorumluluk 

124

1. Dar anlamda hukuki sorumluluk 

124

3. Sözleşmeden Doğan Sorumluluk ve Sözleşme Dışı Sorumluluk

Kavramları 

125

4. Kusur Sorumluluğu ve Kusursuz Sorumluluk (Sebep Sorumluluğu) 

125

1. TÜRK HUKUKUNDA YAPAY ZEKÂ SİSTEMLERİNİN SÖZLEŞME DIŞI

SORUMLULUĞUNA UYGULANABİLECEK HÜKÜMLER 

131

1. Kusur Sorumluluğu (Subjektif Sorumluluk) – Dar Anlamda Haksız

Fiil Sorumluluğu (TBK m. 49) 

131

2. Kusursuz Sorumluluk (Sebep Sorumluluğu) 

134

1. Ev başkanının sorumluluğu (TMK m. 369) 

135

1. Adam çalıştıranın sorumluluğu (TBK m. 66) 

138

1. Hayvan bulunduranın sorumluluğu (TBK m. 67) 

143

1. Yapı malikinin sorumluluğu (TBK m. 69) 

145

1. Tehlike sorumluluğu (TBK m. 71) 

148

1. Araç İşletenin Kusursuz Sorumluluğu – Otonom Araç İşletenin

Sorumluluğu 

154

1. Ürün Sorumluluğu 

161

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

ÜRÜN SORUMLULUĞU

1. TERMİNOLOJİ 

163

1. SORUMLULUĞUN İSMİ: ÜRÜN SORUMLULUĞU (PRODUCT LIABILITY–

PRODUKTHAFTUNG) 

164

1. ÜRÜNÜN GÜVENLİ OLMAMASI: HATALI ÜRÜN (DEFECTIVE–

FEHLERHAFTE– DEFECTUEUX) 

167

1. SORUMLULUĞUN SÜJESİ: ÜRETİCİ (PRODUCER – HERSTELLER) 

172

1. ÜRÜN SORUMLULUĞU KAVRAMININ TARİHSEL GELİŞİMİ VE HUKUKİ

NİTELİĞİ 

173

1. ÜRÜN SORUMLULUĞUNUN TARİHSEL GELİŞİMİ 

173

1. Genel Olarak 

173

2. Amerika Birleşik Devletleri’nde Ürün Sorumluluğu 

178

3. Avrupa Birliğinde Ürün Sorumluluğu– Ürün Sorumluluğu Direktifi 

181

4. Türk Hukukunda Ürün Sorumluluğunun Gelişimi 

185

1. ÜRÜN SORUMLULUĞUNUN HUKUKİ NİTELİĞİ 

189

1. Ürün Sorumluluğu Direktifinde Ürün Sorumluluğunun Hukuki

Niteliği 

189

2. Türk Hukukunda Ürün Sorumluluğunun Hukuki Niteliğine İlişkin

Tartışmalar 

191

3. Türk Hukukunda Ürün Sorumluluğunun Hukuki Niteliğine İlişkin

Görüşümüz 

197

III. SORUMLULUĞUN OBJESİ– ÜRÜN 

199

1. ÜRÜN KAVRAMI 

199

1. 85/374/AET Avrupa Konseyi Ürün Sorumluluğu Direktifi 

199

2. Ürün Sorumluluğu Direktifi Önerisinde Ürün Kavramı 

201

3. Alman Ürün Sorumluluğu Kanununda Ürün 

203

4. İsviçre Ürün Sorumluluğu Kanununda Ürün Kavramı 

204

5. Ürün Güvenliği Teknik Düzenlemeleri Kanunu Kapsamında Ürün

Kavramı 

205

1. Madde 

206

1. Müstahzar 

206

1. Eşya 

207

1. YAPAY ZEKÂ SİSTEMLERİ ÜRÜN MÜDÜR? 

214

1. Ürün Sorumluluğu Direktifi Kapsamında Yapay Zekâ Ürün müdür? 

214

1. Yazılım Hizmet mi Ürün müdür? 

216

1. Yazılımın Cismani Varlığı var mıdır? 

218

2. Ürün Sorumluluğu Direktifi Önerisi Uyarınca Yapay Zekâ Ürün

müdür? 

220

3. Alman Ürün Sorumluluğu Kanunu Kapsamında Yapay Zekâ Ürün

müdür? 

223

4. İsviçre Ürün Sorumluluğu Kanunu Kapsamında Yapay Zekâ Ürün

müdür? 

226

5. Ürün Güvenliği Teknik Düzenlemeleri Kanunu Kapsamında Yapay

Zekâ Ürün müdür? 

226

1. SORUMLULUĞUN SÜJESİ 

231

1. ÜRÜN SORUMLULUĞU DİREKTİFİNE GÖRE SORUMLULUĞUN SÜJESİ 

231

1. ÜGTDK’YA GÖRE SORUMLULUĞUN SÜJESİ 

236

1. İmalatçı 

237

2. İthalatçı 

241

3. Dağıtıcı 

242

1. ÜRÜN SORUMLULUĞUNUN KOŞULLARI 

244

1. HATALI ÜRÜN (UYGUNSUZ ÜRÜN) 

245

1. ZARAR 

254

1. NEDENSELLİK BAĞI 

259

1. SORUMLULUKTAN KURTULUŞ SEBEPLERİ 

262

1. ÜRÜN SORUMLULUĞU DİREKTİFİ KAPSAMINDA SORUMLULUKTAN

KURTULUŞ SEBEPLERİ 

262

1. Ürünün Dolaşıma Sokulmuş Olması 

263

2. Hatanın Ürün Dolaşıma Sokulduğunda Mevcut Olmaması veya

Hatanın Sonradan Meydana Geldiğinin İspatı 

265

3. Ürünün Üretilmesinin veya Dağıtımının Ticari veya Mesleki

Nedenlere Dayalı Olması 

266

Meydan Gelmiş Olması 

268

Tekniğin Bilinen Durumuna Göre Tespit Edilememesi (Gelişim Riski

Savunması) 

269

6. Ham Madde ve Ara Üreticilerin Sorumluluktan Kurtulması 

271

1. ÜRÜN SORUMLULUĞU DİREKTİFİ ÖNERİSİNDEKİ SORUMLULUKTAN

KURTULUŞ SEBEPLERİ 

272

1. ÜGTDK KAPSAMINDA SORUMLULUKTAN KURTULUŞ SEBEPLERİ 

274

1. Ürünün Piyasaya Arz Edilmemesi 

275

Ürüne Müdahalesinden veya Kullanıcıdan Kaynaklanması 

276

3. Ürünün Teknik Düzenlemelere veya Diğer Zorunlu Teknik Kurallara

Uygun Olarak Üretildiği Savunması 

278

1. ÜRÜN GÜVENLİĞİ TEKNİK VE DÜZENLEME KANUNUNDA YER

VERİLMEYEN SORUMLULUKTAN KURTULUŞ SEBEPLERİ 

280

1. Ürünün Üretilmesinin veya Dağıtımının Ticari veya Mesleki

Nedenlere Dayalı Olması 

280

2. Gelişim Riski Savunması 

281

3. Ham Madde ve Ara Üreticilerin Sorumlulukları 

282

1. ÜRÜN SORUMLULUĞUNUN ZAMANSAL SINIRI 

283

1. ÜRÜN SORUMLULUĞU DİREKTİFİNDE ZAMANSAL SINIR 

283

1. ÜRÜN GÜVENLİĞİ TEKNİK VE DÜZENLEME KANUNU’NDA ZAMANSAL

SINIR 

287

SONUÇ 

291

KAYNAKLAR 

297