BİRİNCİ KISIM İNSAN HAKLARI HUKUKUNUN GENEL TEORİSİ
BİRİNCİ BÖLÜM İNSAN HAKLARI İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR I. HAK KAVRAMI 23 II. ÖZGÜRLÜK KAVRAMI 26 III. TEMEL HAK VE ÖZGÜRLÜKLER 28 IV. KAMU ÖZGÜRLÜKLERİ 30 V. ÖDEV KAVRAMI 31 VI. İNSAN HAKLARI 34 VII. İNSAN ONURU 38 İKİNCİ BÖLÜM İNSAN HAKLARININ TARİHSEL VE DÜŞÜNSEL GELİŞİMİ I. GENEL AÇIKLAMALAR 45 II. ESKİ ÇAĞDA İNSAN HAKLARI. 46 A. Eski Yunan Uygarlığı 46 B. Roma Uygarlığı 49 III. ORTA ÇAĞDA İNSAN HAKLARI 51 A. Hristiyanlığın Doğuşu ve Yayılışı 51 B. Feodalizm 53 C. Düşünsel Gelişmeler 54
IV. YENİ ÇAĞDA İNSAN HAKLARI 56 A. Siyasal ve Toplumsal Gelişmeler 56 B. Düşünsel Gelişmeler 59 1. Doğal Hukuk Öğretisi 59 2. John Locke’un Görüşleri 61 3. Bireycilik Öğretisi 64 V. YAKIN ÇAĞDA İNSAN HAKLARI 67 A. Genel Açıklamalar 67 B. Anayasacılık Akımı 68 C. Sosyal Haklar Öğretisi 71 D. İnsan Haklarının Uluslararası Nitelik Kazanması 77 V. İNSAN HAKLARININ FARKLI ÜLKELERDEKİ GELİŞİM SEYRİ 80 A. İngiltere’de İnsan Haklarının Gelişimi 80 1. Magna Carta Libertatum (1215) 80 2. Haklar Dilekçesi (Petition of Rights) (1628) 82 3. Kişi Güvenliği Yasası (Habeas Corpus Act) (1679) 83 4. Haklar Bildirisi (Bill of Rights) (1689) 84 5. Veraset Yasası (Act of Settlement) (1701) 85 B. Kuzey Amerika’da İnsan Haklarının Gelişimi 87 1. Virginia Haklar Bildirgesi (1776) 87 2. Amerikan Bağımsızlık Bildirgesi (1776) 88 3. 1787 Amerikan Anayasası 89 C. Fransa’da İnsan Haklarının Gelişimi 91 1. Fransız İnsan ve Yurttaş Hakları Bildirgesi (1789) 92 2. 1848 Fransa Anayasası 94 D. Türkiye’de İnsan Haklarının Gelişimi 96 1. Osmanlı İmparatorluğu Dönemi 96 a. Sened-i İttifak 97 b. Tanzimat Fermanı 97 c. Islahat Fermanı 98 d. Kanun-i Esasi 99 2. Cumhuriyet Dönemi 101 a. 1924 Anayasası 101 b. 1961 Anayasası 105
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM İNSAN HAKLARININ SINIFLANDIRILMASI I. GENEL AÇIKLAMALAR 109 II. JELLİNEK’İN TASNİFİ 110 A. Negatif Statü Hakları 110 B. Pozitif Statü Hakları. 112 C. Aktif Statü Hakları 112 III. TARİHSEL GELİŞİME GÖRE HAKLARIN TASNİFİ 113 A. Birinci Kuşak Haklar. 114 B. İkinci Kuşak Haklar 115 C. Üçüncü Kuşak Haklar 118 D. Dördüncü Kuşak Haklar 122 IV. KONULARINA GÖRE HAKLARIN TASNİFİ 124 V. BAĞLAYICILIKLARINA GÖRE HAKLARIN TASNİFİ 126 VI. SINIRLANDIRILMALARINA GÖRE HAKLARIN TASNİFİ 129 VII. ÖZNELERİNE GÖRE HAKLARIN TASNİFİ 132 DÖRDÜNCÜ BÖLÜM İNSAN HAKLARININ ÖZELLİKLERİ I. GENEL AÇIKLAMALAR 135 II. EVRENSELLİK 136 A. Genel Olarak 136 B. Kültürel Rölativizm 138 III. DOĞUŞTAN KAZANILMA 142 IV. MUTLAKLIK 144 V. VAZGEÇİLMEZLİK 145 VI. BİREYSELLİK 147 VII. TEMEL NİTELİKTE OLMA 148 VIII. DEVLETE KARŞI İLERİ SÜRÜLME 149 IX. BÜTÜNSELLİK 151 X. DOKUNULMAZLIK 152
BEŞİNCİ BÖLÜM İNSAN HAKLARININ DÜZENLENMESİ I. İNSAN HAKLARININ POZİTİF HUKUK TARAFINDAN TANINMASI 155 II. İNSAN HAKLARININ DÜZENLENME SİSTEMLERİ 159 A. Serbestlik Sistemi 159 B. İzin Sistemi 162 C. Bildirim Sistemi 165 III. İNSAN HAKLARININ ÖZNELERİ VE YÜKÜMLÜLERİ 168 A. Hak ve Özgürlüklerin Özneleri 168 1. Genel Açıklamalar 168 2. Gerçek Kişiler 170 3. Tüzel Kişiler 172 B. Hak ve Özgürlüklerin Yükümlüleri 174 1. Genel Olarak 174 2. Devlet 175 3. Özel Kişiler 178 4. Dikey ve Yatay Etki 179 ALTINCI BÖLÜM İNSAN HAKLARININ SINIRLANMASI I. GENEL AÇIKLAMALAR 181 II. SINIRLAMA VE BENZER KAVRAMLAR 183 III. ÖZGÜRLÜK KARİNESİ 185 IV. OLAĞAN DÖNEMLERDE HAK VE ÖZGÜRLÜKLERİN SINIRLANDIRILMASI 187 A. Kanunilik İlkesi 188 B. Nedene Bağlılık İlkesi 190 C. Anayasaya Aykırı Olamama İlkesi 193 D. Ölçülülük İlkesi 195 E. Öze Dokunma Yasağı 198 F. Demokratik Toplum Düzeninin Gereklerine Uygunluk İlkesi 199 V. OLAĞANÜSTÜ DÖNEMLERDE HAK VE ÖZGÜRLÜKLERİN SINIRLANDIRILMASI 202 A. Genel Olarak 202 B. Sınırlandırma İlkeleri 205
YEDİNCİ BÖLÜM İNSAN HAKLARINA İLİŞKİN DİĞER MEVZULAR I. HAK VE ÖZGÜRLÜKLERİN ÇATIŞMASI 211 A. Genel Olarak 211 B. Çatışmaların Çözümüne İlişkin İlkeler 213 II. HAK VE ÖZGÜRLÜKLERİN KÖTÜYE KULLANILAMAMASI 218 III. İNSAN HAKLARI NORMLARININ YORUMU 224 A. Genel Olarak 224 B. Yorum Yöntemleri 224 C. Yoruma İlişkin Kural ve İlkeler 227 IV. İSLAM VE İNSAN HAKLARI 230 A. Genel Saptamalar 230 B. İslam’daki Hak ve Özgürlük Anlayışı 233 C. İslam Hukuku ve Modern İnsan Hakları Öğretisi Arasındaki Uyumsuzluk 242 V. İNSAN HAKLARI VE ULUSLARARASI POLİTİKA 247
İKİNCİ KISIM ULUSAL İNSAN HAKLARI HUKUKU
BİRİNCİ BÖLÜM 1982 ANAYASASI’NIN HAK VE ÖZGÜRLÜKLERE YAKLAŞIMI I. GENEL AÇIKLAMALAR 255 II. HAK VE ÖZGÜRLÜKLERİN TASNİFİ 260 III. TEMEL HAK VE ÖZGÜRLÜKLERİN ÖZNELERİ VE YÜKÜMLÜLERİ 263 A. Özneler 263 B. Yükümlüler 266 IV. TEMEL HAK VE ÖZGÜRLÜKLERİN KÖTÜYE KULLANILAMAMASI 269 İKİNCİ BÖLÜM TEMEL HAK VE ÖZGÜRLÜKLERİN SINIRLANMASI I. GENEL AÇIKLAMALAR 273 II. OLAĞAN DÖNEMLERDE TEMEL HAK VE ÖZGÜRLÜKLERİN SINIRLANDIRILMASI 274 A. Genel Olarak 274
B. Kanunilik İlkesi 276 C. Nedene Bağlılık İlkesi 278 D. Anayasanın Sözüne ve Ruhuna Uygun Olma İlkesi 281 E. Ölçülülük İlkesi 282 F. Öze Dokunma Yasağı 286 G. Demokratik Toplum Düzeninin Gereklerine Uygunluk İlkesi 287 H. Laik Cumhuriyetin Gereklerine Aykırı Olmama İlkesi 289 III. OLAĞANÜSTÜ DÖNEMLERDE TEMEL HAK VE ÖZGÜRLÜKLERİN SINIRLANDIRILMASI 291 A. Genel Olarak 291 B. Sınırlandırma İlkeleri 293 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM HAK VE ÖZGÜRLÜKLERİN KORUNMASI I. YARGISAL KORUMA 300 A. Anayasa Yargısı 300 1. Bireysel Başvuru 301 a. Genel Olarak. 301 b. Bireysel Başvurunun Konusu 304 c. Bireysel Başvuruda Bulunabilecek Kişiler 306 d. Bireysel Başvuru Hakkının Kapsamı 310 e. Bireysel Başvuru Usulü ve Kabul Edilebilirlik Şartları 314 f. Bireysel Başvurunun Esastan İncelenmesi 317 f. Bireysel Başvuru Sonunda Verilen Kararlar 320 2. Soyut Norm Denetimi 323 3. Somut Norm Denetimi 324 B. İdari Yargı 325 C. Adli Yargı 327 II. İDARİ KORUMA 328 III. SİYASİ BAŞVURU 331 IV. BAĞIMSIZ KURUMLAR ARACILIĞIYLA KORUMA 333 A. Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu 333 B. Kamu Denetçiliği Kurumu 335
ÜÇÜNCÜ KISIM AVRUPA İNSAN HAKLARI HUKUKU
BİRİNCİ BÖLÜM AVRUPA İNSAN HAKLARI SÖZLEŞMESİ I. ÖN AÇIKLAMALAR 341 II. AVRUPA KONSEYİ VE İNSAN HAKLARI 345 III. AVRUPA İNSAN HAKLARI SÖZLEŞMESİ’NİN ÖZELLİKLERİ 348 IV. AVRUPA İNSAN HAKLARI SÖZLEŞMESİ’NİN KAPSAMI 354 V. AVRUPA İNSAN HAKLARI SÖZLEŞMESİ’NİN UYGULAMA ALANI 360 A. Kişi Bakımından 360 B. Yer Bakımından 362 C. Zaman Bakımından 364 VI. UYGULAMA İLKELERİ 366 A. Taraf Devletlerin Yükümlülüğü 366 B. Ayrımcılık Yasağı 368 C. Hak ve Özgürlüklerin Sınırlandırılması 369 D. Hakları Kötüye Kullanma Yasağı 372 VII. AVRUPA İNSAN HAKLARI SÖZLEŞMESİ VE TÜRKİYE 374
İKİNCİ BÖLÜM AVRUPA İNSAN HAKLARI MAHKEMESİ I. GENEL AÇIKLAMALAR 377 II. AVRUPA İNSAN HAKLARI MAHKEMESİ’NİN KURUMSAL YAPISI 379 III. HÂKİMLERLE İLGİLİ DÜZENLEMELER 383 IV. AİHM’NİN SÖZLEŞMENİN YORUMLANMASINDA DİKKATE ALDIĞI İLKELER 386
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM AVRUPA İNSAN HAKLARI MAHKEMESİ’NE BAŞVURU I. GENEL AÇIKLAMALAR 391 II. DEVLET BAŞVURUSU 392 III. BİREYSEL BAŞVURU 394 A. Başvuru Hakkı 394 1. Başvuruda Bulunabilecek Kişiler 394
2. Mağdur Olma Koşulu 396 3. Aleyhine Başvuruda Bulunulabilecekler 399 B. Kabul Edilebilirlik Koşulları 400 1. İç Hukuk Yollarının Tüketilmesi 401 2. Başvurunun Altı Aylık Süre İçinde Yapılması 403 3. Başvurunun Anonim Olmaması 404 4. Daha Önce AİHM’ye veya Başka Bir Uluslararası Merciye Başvurulmamış Olması 405 5. Başvurunun Hakkın Kötüye Kullanımı Niteliği Taşımaması 406 6. Başvurunun Sözleşme hükümleriyle Bağdaşmazlık İçinde Olmaması 407 7. Başvurunun Açıkça Temelden Yoksun Olmaması 407 8. Başvurucunun Önemli Bir Zarara Uğraması 409 C. Bireysel Başvurunun Yapılış Usulü 409 D. Bireysel Başvuruların İncelenme Usulü 410 1. Kabul Edilebilirlik İncelemesi 410 2. Başvurunun Esas Bakımından İncelenmesi 411 E. AİHM Kararlarına Karşı Başvuru Yolları 414 F. AİHM Kararlarının Yerine Getirilmesi 416 KAYNAKÇA 421
