Prof. Dr. Ahmet M. GÜNEŞ
İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ .7
İÇİNDEKİLER .9
KISALTMALAR 19
BİRİNCİ BÖLÜM
ÇEVRE HUKUKUNUN TEMELLERİ
Genel Olarak 21
Çevre Kavramı 22
III. Ekoloji 24
Çevre Sorunları. 27
Çevre Sorunsalı 30
Çevreye İlişkin Etik Yaklaşımlar 31
VII. Çevre Hukukunun Konusu ve Amacı 33
VIII. Çevre Hukukunun Kaynakları . 34
Çevre Hukukunun Nitelikleri 38
Çevre Hukukunun Tarihsel Gelişimi . 41
İlk Çağlardan 1950’lere . 41
1950’lerden Günümüze 43
Türk Çevre Hukukunun Gelişim Çizgisi 47
İKİNCİ BÖLÜM
ÇEVRE HUKUKUNUN TEMEL İLKELERİ
Genel Açıklamalar 51
Önleme İlkesi . 53
İçerik ve İşlev. 53
Uygulamaya Aktarım. 55
Türk Hukukundaki Yansımalar 57
III. İhtiyat İlkesi 58
10 İçindekiler
Genel Olarak. 58
Risk Toplumu Teorisi 59
Uygulama Alanı 61
Üç Aşamalı Güvenlik Modeli. 61
Uygulamaya Aktarım 63
Türk Hukukundaki Yansımalar 66
Kirleten Öder İlkesi 68
Genel Olarak. 68
Tanım ve İçerik . 69
Kirleten ve Dışsallıklar 71
Uygulamaya Aktarım 72
Eleştiriler 74
Kullanan Öder İlkesi ve Toplum Öder İlkesi 74
Türk Hukukundaki Durum 76
Sürdürülebilir Kalkınma İlkesi 78
Genel Olarak. 78
Ortaya Çıkış ve Gelişim . 79
Kavramsal Çerçeve . 84
Uygulamaya Aktarım 86
Türk Hukukundaki Yansımalar 88
Katılım İlkesi 90
Genel Olarak. 90
Gelişim Seyri. 91
Çevresel Bilgiye Erişim 92
Türk Hukukundaki Durum 93
Entegrasyon İlkesi 98
Genel Olarak. 98
Dış Entegrasyon 98
İç Entegrasyon 100
Uygulamaya Aktarım 101
Türk Hukukundaki Yansımalar 102
VII. İşbirliği İlkesi 103
İçindekiler 11
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
ÇEVRE HUKUKUNUN ARAÇLARI
Genel Açıklamalar 107
Düzenleyici Araçlar. 109
Yasaklama . 109
İzin . 110
Bildirim 111
Yükümlülükler . 112
Standartlar 113
Koruma Alanlarının Oluşturulması 115
Çevresel Etki Değerlendirmesi 117
III. Piyasaya Dayalı Araçlar 117
Mülkiyet Hakları 117
Emisyon Ticareti 119
Çevresel Vergiler. 121
Kirlilik Ücretleri . 122
Teşvikler 123
Katılımcı Araçlar . 126
Planlama . 126
Bilgi Edinme 129
İdari ve Yargısal Başvurular . 130
Gönüllü Uygulamalar 132
Çevre Sözleşmeleri. 133
Örgütsel Uygulamalar 134
Bilgilendirmeye Dayalı Uygulamalar 134
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
İNSAN HAKLARI VE ÇEVRE
Genel Açıklamalar 137
Çevrenin Anayasal Düzeyde Korunması. 138
III. Çevre Hakkı 140
12 İçindekiler
İnsan Haklarının Evrimi Bağlamında Dayanışma Hakları 140
İnsan Hakkı olarak Çevre Hakkı. 144
Çevre Hakkının Gelişimi. 144
Çevre Hakkının Konusu 146
Çevre Hakkının Sahipleri 147
Çevre Hakkının Yükümlüleri 149
Çevre Hakkının Diğer Haklarla İlişkisi. 151
Çevre Hakkının Güvenceleri Olarak Usuli Haklar 153
Türk Hukukunda Çevre Hakkı . 155
Anayasal Düzeyde . 155
Yasal Düzeyde 159
Bölgesel ve Uluslararası İnsan Hakları Belgelerinde Çevre 160
Genel Olarak. 160
Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi 161
Genel Saptamalar 161
Özel Hayata Saygı Hakkı 162
Yaşam Hakkı 164
Adil Yargılanma Hakkı ve Etkili Başvuru Hakkı. 164
Bilgi Edinme Hakkı . 166
Mülkiyet Hakkı. 166
Diğer Sözleşmeler. 167
BEŞİNCİ BÖLÜM
ÇEVRESEL ETKİ DEĞERLENDİRMESİ
Genel Açıklamalar 169
ÇED’in Tanımı ve Özellikleri . 170
III. Tarihsel Gelişim . 172
Düzenleme Biçimleri 174
ÇED’in Hukuki Niteliği 176
ÇED’in Usul Aşamaları . 178
Genel Saptamalar . 178
İçindekiler 13
Projenin Gerçekleştirilmesine İlişkin Başvurunun Yapılması. 178
Ön İnceleme 178
Kapsam Belirleme . 179
ÇED Raporunun Hazırlanması . 180
ÇED Raporunun Yetkili Makamlarca İncelenmesi . 182
Projeye İlişkin Nihai Kararın Verilmesi 182
İzleme ve Denetim 183
İ. ÇED Sürecine Katılım. 184
VII. Türk Hukukunda ÇED 185
Genel Olarak . 185
ÇED’e Tabi Projeler . 187
ÇED Sürecinin Aşamaları . 189
Bakanlığa Başvuru 189
Ön İnceleme ve Değerlendirme . 189
Kapsam Belirleme 189
ÇED Raporunun Hazırlanması 190
ÇED Raporunun İncelenmesi 190
Kararın Verilmesi 191
İzleme ve Kontrol. 192
Halkın Katılımı 192
ÇED Sürecindeki İdari İşlemler 194
ÇED Sürecinin Etkililiği. 196
VIII. Stratejik Çevresel Değerlendirme 198
Genel Olarak . 198
Stratejik Çevresel Değerlendirme Yönetmeliği . 201
ALTINCI BÖLÜM
ÇEVRE İDARE HUKUKU
Genel Olarak 205
İdari Örgütlenme 206
Üniter ve Federal Örgütlenme Biçimleri . 206
14 İçindekiler
Merkezi, Yerel, Sektörel ve Danışsal Yapılanmalar. 209
Türkiye’de Çevre İdaresi. 211
Tarihsel Gelişim . 211
Merkezi İdare 214
Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı 214
Tarım ve Orman Bakanlığı ve Diğer Bakanlıklar 217
Yerel Yönetimler 218
Belediyeler . 219
Büyükşehir Belediyeleri 220
İl Özel İdareleri ve Köyler . 221
Sektörel ve Danışsal Birimler. 222
Türkiye Çevre Ajansı 224
III. Kamu Hizmetleri 225
Genel Açıklamalar. 225
Çevresel Kamu Hizmetleri 227
Kolluk Faaliyetleri 231
Genel Açıklamalar. 231
Çevre Kolluğu 233
Yargısal Korunma. 237
Genel Açıklamalar. 237
Türk Hukukundaki Durum 239
YEDİNCİ BÖLÜM
ÇEVRE CEZA HUKUKU
Genel Açıklamalar. 245
Çevrenin Korunmasında Ceza Hukukunun Rolü 247
III. Çevre Suçu Kavramı. 248
Çevrenin Ceza Hukuku Aracılığıyla Korunmasına İlişkin Modeller. 249
Çevrenin Ceza Hukuku Uygulamasında Karşılaşılan Temel Sorunlar . 252
Tüzel Kişilerin Sorumluluğu 252
Hukuka Aykırılık Bağlamında İdari İzinler . 253
İçindekiler 15
Nedensellik Bağı 254
Manevi Unsur 255
Türk Hukukunda Çevresel Suçlar ve Kabahatler. 256
Genel Olarak . 256
Türk Ceza Kanunu’nda Düzenlenen Çevre Suçları. 257
Çevrenin Kasten Kirletilmesi Suçu 258
Genel Görünüm 258
Atık ve Artıkların Toprağa, Suya ve Havaya Kasten Verilmesi Suçu 259
Kavram ve Tanımlar259
Suçun Unsurları 260
Suça İlişkin Diğer Hususlar262
Suçun Nitelikli Hali263
Atık ve Artıkları İzinsiz Olarak Ülkeye Sokma Suçu . 264
Tüzel Kişilerin Ceza Sorumluluğu 266
Çevrenin Taksirle Kirletilmesi Suçu 267
Suçun Unsurları. 267
Suça İlişkin Diğer Hususlar 269
Suçun Nitelikli Hali 270
Gürültüye Neden Olma Suçu . 271
Suçun Unsurları. 271
Suça İlişkin Diğer Hususlar 273
Çevre Kanunu’nda Düzenlenen Suçlar 275
Çevre İle İlgili Kabahatler 276
Kabahatler Kanunu 276
Çevre Kanunu. 278
SEKİZİNCİ BÖLÜM
ÇEVRE ÖZEL HUKUKU
Genel Açıklamalar 281
Komşuluk Hukuku 282
Genel Olarak . 282
16 İçindekiler
Türk Hukukundaki Durum 284
Genel Görünüm. 284
Taşınmaz Mülkiyetinin Çevresel Etkiler Nedeniyle Sınırlanması
(TMK md. 737). 285
Çevresel Etkiler Doğuran Müdahaleler. 286
Müdahalelerin Taşkınlığı 287
Yerel Âdete Uygun Kaçınılmaz Taşkınlıklar. 288
Taşınmaz Malikinin Çevresel Etkiler Doğuran Müdahalelerden Sorumluluğu
(TMK md. 730). 289
Sorumluluğun Koşulları 290
Kirletene Karşı Açılabilecek Davalar . 292
III. Çevresel Sorumluluk Hukuku. 294
Genel Olarak. 294
Sorumluluğun Koşulları 295
Çevresel Sorumluluğun Uygulanması Bağlamında Karşılaşılan Güçlükler 297
Çevre Kanunu’na Göre Sorumluluk 301
Genel Görünüm. 301
Sorumluluğun Hukuki Niteliği 301
Sorumluluğun Koşulları . 302
Çevrenin Kirletilmesi 303
Hukuka Aykırılık 304
Zarar . 306
Nedensellik Bağı . 308
Çevre Kanunu’nun 28. Maddesinin Diğer Sorumluluk Halleri ile İlişkisi 311
DOKUZUNCU BÖLÜM
ULUSLARARASI ÇEVRE HUKUKU
Genel Açıklamalar 315
Tarihsel Gelişim . 317
İlk Dönemler . 317
Yetmişli Yıllar 317
Seksenli Yıllar 318
İçindekiler 17
Doksanlı Yıllar 319
İkibinli Yıllar. 321
III. Uluslararası Çevre Hukukunun Kaynakları . 324
Uluslararası Antlaşmalar . 325
Genel Olarak 325
Çevrenin Korunmasına İlişkin Bazı Uluslararası Antlaşmalar . 329
Uluslararası Çevre Antlaşmalarının Türk Hukukundaki Değeri 334
Uluslararası Teamül Hukuku . 336
Genel Olarak 336
Çevrenin Korunmasına İlişkin Uluslararası Teamül Hukuku Kuralları 338
Ciddi Nitelikteki Sınıraşan Çevresel Kirliliklere Neden Olma Yasağı 338
İşbirliği Yükümlülüğü. 340
İhtiyat İlkesi. 341
Hakça Kullanım İlkesi 342
Oluşum Sürecindeki Uluslararası Teamül Hukuku . 343
Hukukun Genel İlkeleri 344
Yardımcı Kaynaklar 345
Esnek Hukuk (Soft Law). 346
Uluslararası Çevre Hukukunda Temel Aktörler 347
Devletler . 347
Uluslararası Örgütler. 347
Sivil Toplum Örgütleri . 350
Uluslararası Çevre Hukukunun Gelişim Eğilimi 351
ONUNCU BÖLÜM
AVRUPA BİRLİĞİ ÇEVRE HUKUKU
Genel Açıklamalar 355
Tarihsel Gelişim 358
III. Birincil Hukuk . 361
Genel Çerçeve. 361
Avrupa Birliği Çevre Politikasının Hedefleri 363
18 İçindekiler
Avrupa Birliği Çevre Politikasının İlkeleri 366
Genel Olarak 366
Yüksek Seviyede Koruma İlkesi 366
İhtiyat İlkesi . 367
Önleme İlkesi. 368
Kaynakta Önleme İlkesi . 368
Kirleten Öder İlkesi 369
Entegrasyon İlkesi 370
Diğer İlkeler . 371
Temel Haklar Şartı’nda Çevre . 373
İkincil Hukuk 374
KAYNAKÇA .379
EKLER
EK-I: ÇEVRE KANUNU389
ÇEVRE KANUNU 389
EK-II: ÇEVREYE İLİŞKİN DİĞER DÜZENLEMELER419
TÜRKİYE CUMHURİYETİ ANAYASASI 419
TÜRK MEDENÎ KANUNU 422
TÜRK CEZA KANUNU. 423
KABAHATLER KANUNU . 425
İDARİ YARGILAMA USULÜ KANUNU . 427
