Taşıma Hukuku

Doç. Dr. Burak ADIGÜZEL

İÇİNDEKİLER
3. BASKIYA ÖNSÖZ V
ÖNSÖZ VII
İÇİNDEKİLER IX
KISALTMALAR XXI
§ 1. TAŞIMA KAVRAMI, TAŞIMA HUKUKUNUN GELİŞİMİ VE TAŞIMA
MEVZUATI 1
I. Taşıma 1
II. Taşımanın Tarihçesi 3
III. Taşıma Hukukunun Gelişimi 5
IV. Taşıma Hukuku Mevzuatı 7
1. Genel Olarak 7
2. Ulusal Hukukta 9
A. Genel Düzenleme 9
B. Karayolu Taşımaları 10
a) Eşya Taşımaları 10
b) Yolcu Taşımaları 10
C. Demiryolu Taşımaları 10
a) Eşya Taşımaları 10
b) Yolcu Taşımaları 12
D. Havayolu Taşımaları 12
E. Deniz Yolu Taşımaları 12
F. İç Su Taşımaları. 13
G. Multimodal Taşımalar 13
H. Posta Taşımaları 14
3. Uluslararası Hukukta 15
A. Karayolu Taşımaları 15

B. Demiryolu Taşımaları 17
a) Eşya Taşımaları 17
b) Yolcu Taşımaları 18
C. Havayolu Taşımaları 19
D. Denizyolu Taşımaları 21
E. İç Suyolu Taşımaları 22
F. Multimodal Taşımalar 22
V. Taşıma Hukukunun Genel İlkeleri 23
§ 2. TAŞIMA SÖZLEŞMESİ 27
I. Tanım 27
II. Taşıma Sözleşmesinin Unsurları 28
1. Taşıma Taahhüdü 28
2. Taşıma Ücreti 30
III. Taşıma Sözleşmesinin Kurulması 31
IV. Taşıma Sözleşmesinin Tarafları ve İlgilisi 32
1. Genel Olarak 32
2. Taşıyıcı 33
A. Asıl Taşıyıcı 33
B. Taşıyıcının Diğer Türleri. 35
a) Fiilî Taşıyıcı 35
b) Alt Taşıyıcı 36
c) Müteakip Taşıyıcı 37
3. Gönderen veya Yolcu 40
4. Taşıma Sözleşmesinin İlgilisi: Gönderilen 41
5. Eşya Taşımalarında Taşınan Eşyanın Sahipleri 42
V. Taşıma Sözleşmesinin Hukukî Niteliği 42
§ 3. EŞYA TAŞIMA 45
I. Genel Olarak 45
II. Eşya Taşıma Sözleşmesinden Doğan Haklar ve Borçlar 45
1. Taşıyıcının Borçları 45
A. Taşımayı Yerine Getirme Borcu 45

B. Eşyayı Teslim Borcu 47
C. Eşyaya Özen Gösterme Borcu 48
D. Talimatlara Uyma Borcu 49
E. Taşıma Belgelerini Taşıma Süresince Bulundurma Borcu 51
F. Ödemeleri Tahsil ve Tahsil Edileni Verme Borcu 53
2. Taşıyıcının Hakları 54
A. Taşıma Ücreti Talep Etme Hakkı. 54
B. Masrafları Talep Etme Hakkı 56
C. Bekleme Ücreti Talep Etme Hakkı 58
D. Ek Ücret Talep Etme Hakkı 61
E. Eşyayı İnceleme Hakkı 63
F. Eşyayı Tevdi Etme ve Diğer Tedbirler Alma Hakkı 64
G. Hapis Hakkı 66
3. Gönderenin Borçları 67
A. Taşıma Ücreti ve Masrafları Ödeme Borcu 67
B. Eşyayı Hazır Bulundurma Borcu 68
C. Taşınan Eşya Hakkında Doğru ve Yeterli Bilgi Verme Borcu 69
D. Yükleme ve Boşaltma Borcu 71
E. Eşyaları Ambalajlama ve İşaretleme Borcu 75
F. Taşıma Belgelerini Düzenleme ve Taşıyıcının Tasarrufuna Bırakma Borcu 77
G. Bekleme Ücreti Ödeme Borcu 77
4. Gönderenin Hakları 77
A. Emir ve Talimat Verme Hakkı 77
B. Sözleşmeyi Feshetme Hakkı 80
C. Kısmi Taşımayı Talep Hakkı 82
D. Tazminat Talep Etme Hakkı 83
5. Riziko Alanı Kavramı ve Bağlanan Sonuçlar 83
6. Gönderenin Tüketici Olmasına Bağlanan Sonuç 87
7. Sözleşme İlgilisi Gönderilenin Borcu 89
A. Taşıma Ücreti, Bekleme Ücreti ve Masrafları Ödeme Borcu 89
8. Gönderilenin Hakları 91
A. Taşınan Eşyanın Teslimini Talep Hakkı 91
B. Emir ve Talimat Verme Hakkı 93

C. Taşınan Eşyayı İnceleme Hakkı. 95
D. Tazminat Talep Etme Hakkı. 96
III. Taşıma Senedi 96
1. Genel Olarak 96
2. Taşıma Senedinin Düzenlenmesi 98
3. Taşıma Senedinin İçeriği 99
A. Düzenlenme Yeri ve Tarihi 100
B. Gönderenin Adı, Soyadı veya Ticaret Unvanı ve Adresi 100
C. Taşıyıcının Adı, Soyadı veya Ticaret Unvanı ve Adresi 101
D. Eşyanın Teslim Alınacağı Yer ve Gün ile Teslim Edileceği Yer 101
E. Gönderilenin Adı, Soyadı veya Ticaret Unvanı ile Adresi 102
F. Bildirim Adresi 102
G. Eşyanın İşaretleri İle Ambalajının Çeşidi 103
H. Taşınacak Paketlerin Sayısı, İşaretleri ve Numaraları 104
İ. Eşyanın Net Olmayan Ağırlığı veya Başka Şekilde Beyan
Edilen Miktarı 104
J. Taşımanın Yapılacağı Süre 105
K. Taşıma Ücreti ve Giderler 106
L. Teslimde Ödeme Kaydı 106
M. Eşyanın Gümrük ve Resmi İşlemlerine İlişkin Talimatlar 107
N. Üstü Açık Araç veya Güvertede Taşımaya İlişkin Kayıt 108
4. Özel Kanunlarda Yer Alan Taşıma Senetlerinin İçerikleri 108
5. Taşıma Senedinin İspat Gücü 109
A. Taşıma Sözleşmesinin Varlığı, İçeriği ve Eşyanın Taşıyıcıya Teslimi 109
B. Eşyaları Dış Görünüşü, Taşınan Paketlerin Sayısı ve
İşaretleri İle Numaralar 111
C. Eşyanın Net Olmayan Ağırlığı veya Başka Şekilde Beyan
Edilen Miktarı ya da Taşınacak Paketlerin İçeriği 113
D. Denetleme Yükümlülüğü 115
E. Karinelerin Özellikleri 116
F. Diğer Düzenlemelerde Taşıma Senedine Tanınan İspat Gücü 116
IV. Yük Senedi 120
V. Refakat Belgeleri 121

VI. Taşımanın Yapılması 124
1. Eşyaların Taşıyıcıya Teslimi 124
2. Yükleme 125
A. Yükleme Süresi 125
B. Bekleme Süresi 127
C. Yüklemenin Yapılmaması veya Gecikmesi 128
D. Kısmi Yükleme 130
E. Taşıma Öncesi Gönderenin Talepleri 130
F. Gönderenin Kusursuz Sorumluluğu 131
3. Yükleme Sonrası Taşıma Evresi 131
A. Taşımanın Yürütülmesi 131
B. Taşıma Sırasındaki Talimatlar 132
a) Talimat Hakkının Özellikleri ve Kazanılması 132
b) Talimat Hakkının İçeriği ve Kapsamı 134
c) Taşıyıcının Talimatı Yerine Getirmekten
Kaçınabileceği Hâller 135
d) Talimatlar İçin Gider, Ücret ve Avans Talebi 137
e) Talimatın Şekli ve Kullanılması 138
C. Taşıma ve Teslim Engelleri 140
a) Taşıma ve Teslim Engeli Kavramları 140
b) Talimat Alma Yükümlülüğü 142
aa) Talimat Verme Yetkisi 142
bb) Talimatın Uygulanması 144
c) Taşıyıcının Taşıma ve Teslim Engellerinden Doğan
Talep Hakları 145
4. Boşaltma 146
VII. Taşıyıcının Sorumluluğu 147
1. Genel Olarak 147
2. Zıya ve Hasar Sorumluluğu. 148
A. Tam Zıya 148
B. Kısmi Zıya 149
C. Hasar 150
D. Eşyaya Özen Borcunun İhlali 152
E. Eşyayı Koruma Borcunun İhlali İle Zarar Arasındaki İlliyet Bağı 154

3. Gecikme Sorumluluğu 155
A. Taşıma Süresi 155
B. Taşımanın Taşıma Süresi İçinde Bitirilememesi 157
4. Zıya Karinesi 157
VIII. Taşıyıcının Sorumluluğunun Hukukî Niteliği 160
IX. Taşıyıcının Sorumluluktan Kurtulması 162
1. Sorumluluktan Kurtulmada Genel Sebepler 162
A. Taşıyıcının Kaçınamayacağı Sonuçlarını Önleyemeyeceği Sebepler 162
B. Gönderen veya Gönderilenin Bir Davranışı ya da Eşyanın
Özel Ayıbı 169
a) Gönderen veya Gönderilenin Bir Davranışının Zarara
Yol Açması 169
b) Eşyanın Özel Ayıbı 173
2. Sorumluluktan Kurtulmada Özel Sebepler 175
A. Sözleşmeye veya Teamüle Göre Üstü Açık Araçla Taşıma Yapılması 175
B. Eşyaların Gönderen Tarafından Yetersiz Ambalajlanması 177
C. Eşyaların Gönderen, Gönderilen veya Bunlar Adına Hareket Edenler Tarafından İşleme Tabi Tutulması,
Yüklenmesi ve Boşaltılması 179
D. Eşyaların Doğal Niteliği 180
E. Yetersiz ve Hatalı Etiketlenmiş Eşyalar 183
F. Canlı Hayvan Taşınması 184
G. Gümrük Kanunu ve Diğer Düzenlemelerin Etkisi 185
3. Özel Düzenlemelerinde Taşıyıcının Sorumluluğu ve
Sorumluluktan Kurtulması 186
A. Havayolu Taşımalarında 186
B. Demiryolu Taşımalarında 188
X. Taşıyıcının Yardımcılarından Doğan Sorumluluğu 191
1. Genel Olarak 191
2. Taşıyıcı Yardımcısı Kavramı 192
A. Taşıyıcının Kendi Adamları 192
B. Taşıyıcının Yararlandığı Kişiler 193

3. Sorumluluğun Şartları 194
A. Taşıyıcı Yardımcılarının Fiil ve Eylemsizlikleri 194
B. Fiil veya Eylemsizliğin Zarara Neden Olması 195
4. Diğer Düzenlemelerde Taşıyıcının Yardımcılarından Doğan Sorumluluğu 196
A. Havayolu Taşımalarında 196
B. Demiryolu Taşımalarında 197
XI. Fiilî Taşıyıcı ve Fiilî Taşıyıcının Sorumluluğu 198
1. Fiilî Taşıyıcı Kavramı 198
2. Fiilî Taşıyıcının Sorumluluğu 201
XII. Taşıyıcının Sözleşme Dışı Sorumluluğu 205
XIII. Taşıyıcının Tazminat Yükümlülüğü 207
1. Taşıma Hukukunda Zarar İle Tazminat 207
2. Tazminatın Belirlenmesi. 207
A. Zıya Hâlinde 207
B. Hasar Hâlinde 212
C. Eşya Zararı Dışındaki Diğer Giderlerin Tazmini 213
D. Gecikme Hâlinde 215
XIV. Taşıyıcının Sorumluluğunun Sınırlanması 216
1. Eşyanın Ağırlığı Esas Olarak Belli Bir Değerle Sınırlama 216
2. Sınırlamanın İstisnaları 220
A. Belli Bir Değerin Taşıma Senedine Geçirilmesi ve Bunun
Taşıyıcı Tarafından Kabulü 220
B. Zararın Taşıyıcının Kasten veya Pervasızca Bir
Davranışından Doğması. 221
C. Diğer Taşıma Düzenlemelerinde İstisnalar 222
D. Diğer Zararlarda Taşıyıcının Sorumluluğunun Sınırı 222
XV. Zıya ve Hasarın Tespiti ve Bildirim 223
1. Genel Olarak 223
2. Tespit ve Bildirimin İçeriği 224
3. Tespit Zamanı ve Bildirim 225
4. Tespit ve Bildirimin Şekli 227
5. Gecikmenin Bildirilmesi 229
6. Diğer Taşıma Hukuku Kurallarında Tespit ve Bildirim 230

XVI. Taşıyıcının Sorumluluğunda Zamanaşımı ve Hak Düşümü 232
1. Genel Olarak 232
2. TTK’ya Göre 232
3. CMR’ye Göre 234
4. TSHK’ya Göre 236
5. MoK’a Göre 237
6. RDİN’e Göre 237
7. CIM’e Göre. 238
8. Hakkın Def’i Olarak İleri Sürülmesi 238
XVII. Taşıma Hukukunda Kast ve Kasta Eşdeğer Kusurun Etkisi 240
XVIII. Eşya Taşımalarında Yetkili Mahkeme 243
XIX. Taşıyıcının Hapis Hakkı 244
1. Genel Olarak 244
2. Hapis Hakkının İçeriği 245
3. Hapis Hakkının Taşıma Senedi Vasıtasıyla Kullanılması 247
4. Hapis Hakkının Paraya Çevrilmesi 248
5. Birden Çok Taşıyıcının Varlığında Hapis Hakkı 249
6. Birden Çok Hapis Hakkının Sırası 250
§ 4. TAŞINMA EŞYASI TAŞIMASI 251
I. Taşınma Eşyası Taşıması Kavramı ve Uygulanacak Hükümler 251
1. Genel Olarak 251
2. Taşınma Eşyası Taşıması Sözleşmesinin Unsurları 251
A. Taşıma Sözleşmesi 251
B. Taşınma Eşyası 251
3. Uygulanacak Hükümler 253
II. Taşıyıcının Borçları 253
1. Taşıyıcının Genel Yükümlülükleri 253
2. Taşıyıcının Özel Yükümlülükleri 254
A. Mobilyaların Sökülmesi ve Kurulması 254
B. Eşyanın Yüklenmesi ve Boşaltılması 255
C. Eşyaların Ambalajlanması ve İşaretlenmesi 256
D. Diğer İşlemlerin Yerine Getirilmesi 256

III. Taşıyıcının Hakları 257
1. Genel Olarak 257
2. Gönderenin Bilgilendirme Yükümlülüğü 257
A. Taşınma Eşyasının Tehlikeli Eşya Olması 258
B. Gerekli Gümrük Kuralları ve Yönetime İlişkin Diğer Hükümler 259
3. Gönderenin Sorumluluğundan Doğan Tazminat Hakkı 260
IV. Taşıyıcının Sorumluluğu 261
1. Genel Olarak 261
2. Taşıyıcının Sorumluluktan Kurtulması 262
A. Genel Sebepler 262
B. Özel Sebepler 263
a) Taşıyıcının, Değerli Maden, Taş, Mücevher, Posta Pulu, Madenî Para, Belge veya Kıymetli Evrak Taşıması 264
b) Gönderen Tarafından Yapılan Paketleme veya
Etiketlemenin Yetersizliği 264
c) Taşınan Eşyanın Gönderen Tarafından İşleme Tabi
Tutulmuş, Yüklenmiş veya Boşaltılmış Olması 264
d) Taşıyıcı Tarafından Ambalajlanmamış Olan Eşya Taşıması 265
e) Taşıyıcının, Muhtemel Hasar Tehlikesi İçin Uyarmasına Rağmen, Yükleme ve Boşaltma Yerindeki Şartlara
Uygun Olmayan Eşyanın Yüklenmesi veya Boşaltılması 265
f) Canlı Hayvan veya Bitki Taşınması 266
g) Eşyanın Doğal veya Ayıplı Yapısı Dolayısıyla Kolaylıkla
Zarar Görebilecek Nitelikte Olması 266
V. Taşıyıcının Sorumluluğunun Sınırı 266
1. Sınır ve Hesaplanması 266
2. Sorumluluğu Sınırlama Hakkının Kaybı 267
VI. Zıya ve Hasarın Bildirilmesi 268
§ 5. DEĞİŞİK TÜR ARAÇLARLA TAŞIMA 271
I. Değişik Tür Araçlarla Taşıma Sözleşmesi 271
II. Değişik Tür Araçlarla Taşıma Sözleşmesinin Hukukî Niteliği 274
III. Değişik Tür Araçlarla Taşımada Taşıyıcı 276
IV. Değişik Tür Araçlarla Taşımada Taşıyıcının Sorumluluğu 277
1. Genel Olarak 277

2. TTK’da Sorumluluğun Düzenlenişi 280
A. Genel Olarak 280
B. Bilinen Zarar Yerinde. 280
a) Farklı Farazi Kısmi Taşıma Hukuku 281
b) Bilinen Zarar Yerinin İspatlanması 282
C. Bilinmeyen Zarar Yerinde 284
3. Değişik Tür Taşıtlarla Yapılan Taşımada Bildirim ve Zamanaşımı 284
A. Zararın Bildirilmesi 284
B. Zamanaşımı 286
V. Değişik Tür Araçlarla Taşınma Eşyası Taşınması 288
§ 6. YOLCU TAŞIMA 289
I. Yolcu Taşımaya Uygulanacak Hükümler 289
II. Sefere İlişkin Düzenlemeler 290
1. Sefer Başlangıcı 290
A. Taşıyıcının Koyduğu Kurallar 290
B. Seferin Yapılamaması 290
C. Yolculuğun Başlangıcında Seferin Gecikmesi 293
2. Sefer Esnasında Yolculuğun Gecikmesi 294
A. Yolun Değiştirilmesi 294
B. Zorunlu Sebeplerle 295
3. Seferin Duraklaması 296
III. Taşıyıcının Sorumluluğu 296
1. Cismani Zararlardan Sorumluluk 296
A. Karayolu Taşımalarında 297
B. Demiryolu Taşımalarında 298
C. Havayolu Taşımalarında 299
2. Bagajdan Doğan Sorumluluk 300
3. Gecikmeden Doğan Sorumluluk 303
§ 7. TAŞIMA İŞLERİ KOMİSYONCUSU 305
I. Taşıma İşleri Komisyonculuğu Sözleşmesi 305
1. Sözleşmenin Özellikleri ve Unsurları 305
2. Sözleşmede Tarafların Hak ve Borçları 308
A. Taşıma İşleri Komisyoncusunun Borçları 308

a) Gönderenin Menfaatlerini Gözetme ve Talimatlarına
Uyma Yükümlülüğü 308
b) Eşyanın Taşınmasını Sağlama Borcu 309
c) Gönderenin Belirlediği Bedele Uyma Yükümlülüğü 310
d) Gönderene Bilgi ve Hesap Verme Yükümlülüğü 310
B. Sözleşme Gereği Ortaya Çıkabilecek Yükümlülükler 311
a) Eşyanın Sigortalanması, Ambalajlaması,
İşaretlenmesi, Gümrüklenmesi 311
b) Eşyayı Teslim Alma, Teslim Etme, Yükleme ve
Boşaltma Yükümlülüğü 312
c) Taşıyıcının İfasını Garanti Etme Yükümlülüğü 312
C. Gönderenin Borçları 312
a) Komisyon Ücretini Ödeme Borcu 312
b) Masrafları Ödeme Borcu 313
c) Eşyayı Ambalajlama ve İşaretleme Yükümlülüğü 314
d) Eşyanın Taşıttırılması İçin Gerekli Bilgi ve Belgeleri
Sağlama Yükümlülüğü 314
e) Zararları Tazmin Etme Yükümlülüğü 315
II. Taşıma İşleri Komisyoncusunun Sorumluluğu 315
1. Zıya ve Hasardan Sorumluluk, Kapsamı ve Şartları 315
2. Diğer Zararlardan Sorumluluk 318
3. Taşıma İşleri Komisyoncusunun Yardımcılardan Doğan Sorumluluğu 319
A. Taşıma İşleri Komisyoncusunun Adamları 319
B. Sorumluluğun Şartları 319
C. Sorumluluktan Doğan Tazminat 320
III. Taşıma İşleri Komisyoncusunun Taşıma İşini Üzerine Alması 320
IV. Taşıma İşleri Komisyoncusunun Hapis Hakkı 323
V. Zamanaşımı. 324
KAYNAKÇA 325