Gemi İnşa Sözleşmesi

GEMİ İNŞA SÖZLEŞMESİ

 

 Yrd. Doç. Dr. Aslıhan Erbaş AÇIKEL

 

İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ V

KISALTMALAR XXIII

GİRİŞ 1

KONU VE AMAÇ 1

KAPSAM VE PLAN 2

METOD VE YAKLAŞIM 3

BİRİNCİ BOLUM

GEMİ İNŞASI, GEMİ İNŞA SÖZLEŞMESİNİN TEMEL KAVRAMLARI, HUKUKİ NİTELİĞİ VE KURULUŞU

 

I. GEMİ İNŞASI 5

GEMİ İNŞA SANAYİ 5

TÜRKİYE'DE GEMİ İNŞASI 6

 

II. GEMİ İNŞA SÖZLEŞMESİNİN TEMEL KAVRAMLARI 8

TANIMI  8

UNSURLARI 10

1-Geminin İnşası 10

Gemi 10

Geminin İnşası 12

Bedelin Ödenmesi 13

Anlaşma     14

C) TARAFLARI 14

1- Tersaneci 14

2- İş Sahibi 16

D) DİĞER İLGİLİ KİŞİLER 18

Sınıflama Kuruluşları 18

Kredi Kuruluşları 19

III. HUKUKÎ NİTELİĞİ 20

İVAZLI BİR SÖZLEŞMEDİR 20

TAM İKİ TARAFA BORÇ YÜKLEYEN BİR SÖZLEŞMEDİR 20

ANİ EDİMLİ BİR SÖZLEŞMEDİR 20

RIZAÎ BİR SÖZLEŞMEDİR 21

 

E) İŞ GÖRME GAYELİ BİR SÖZLEŞMEDİR 21

Genel Olarak 21

Temlik Borcu Doğuran Sözleşme Olarak Satım Sözleşmesi Görüşü 22

a) İmal Edilecek Şeyler Hakkındaki Satım Sözleşmesi Görüşü 23

i. Genel Olarak 23

ii. İngiliz Hukuku Açısından 24

iii. Viyana Konvansiyonu Açısından 26

Erteleyici Şarta Bağlı Satış Sözleşmesi Görüşü 28

Beğenme Koşuluyla Satış Sözleşmesi Görüşü 28

Eser Sözleşmesi Görüşü 29

Eser Teslim Sözleşmesi Görüşü 30

Değerlendirme 32

IV. KURULUŞU 39

GENEL OLARAK 39

SÖZLEŞME GÖRÜŞMELERİNE İLİŞKİN ANLAŞMALAR 42

C) SÖZLEŞME ÖNCESİ GÖRÜŞMELERDEN DOĞAN SORUMLULUK 46

D) ŞEKLİ 50

E) TİP SÖZLEŞMELER 50

Genel Olarak 50

Çeşitleri     51

AWES  51

SAJ 51

NSF 52

NEWBUILDCON 52

MARAD 52

İçeriği 52

Tip Sözleşmelerin Genel İşlem Koşulu Niteliği 53

 

İKİNCİ BOLUM

TERSANECİNİN BORÇLARI

I. GEMİNİN TASARIMINI YAPMA BORCU 59

GENEL OLARAK 59

TİP SÖZLEŞMELERDE KONUNUN DÜZENLENİŞİ 61

Genel Olarak 61

Detay Plan ve Çizimlerin Onaylanması 61

Detay Plan ve Çizimlerin Onaylanacağı Süre 64

II. İŞİ KENDİ YÖNETİMİ ALTINDA YAPTIRMA BORCU 65

GENEL OLARAK 65

TERSANECİNİN İŞİ KENDİ YÖNETİMİNDE BAĞIMLI İFA YARDIMCILARINA YAPTIRMASI 68

C) ERSANECİNİN İŞİ BAĞIMSIZ İFA YARDIMCILARINA (ALT YÜKLENİCİLERE) BIRAKMASI 69

1- Genel olarak 69

Tersaneci ile Alt Yüklenici Arasındaki İlişki 70

İş Sahibi ile Alt Yüklenici Arasındaki İlişki 72

Tersanecinin Alt Yüklenicinin Davranışlarından  Dolayı İş Sahibine Karşı Sorumluluğu 74

Genel Olarak 74

Tersanecinin İşi Alt Yüklenicilere Devir Yetkisinin Bulunması 74

Tersanecinin İşi Alt Yüklenicilere Devir Yetkisinin Bulunmaması 75

D) TİP SÖZLEŞMELERDE KONUNUN DÜZENLENİŞİ 76

III. ARAÇ, GEREÇ VE MALZEMEYİ SAĞLAMA BORCU 78

ARAÇ VE GEREÇLERİN SAĞLANMASI 78

MALZEMENİN SAĞLANMASI 80

Genel Olarak 80

Malzemenin İş Sahibi Tarafından Sağlanması Halinde

Tersanecinin Borçlan 81

Genel Olarak 81

Tip Sözleşmelerde Konunun Düzenlenişi 82

3- Malzemenin Tersaneci Tarafından Sağlanması Halinde Tersanecinin Borçları 84

Ayıba Karşı Tekeffül Borcu 84

Zapta Karşı Tekeffül Borcu 86

Tip Sözleşmelerde Konunun Düzenlenişi 88

IV. İŞE ZAMANINDA BAŞLAMA VE DEVAM ETME 88

GENEL OLARAK 88

İŞE ZAMANINDA BAŞLAMA BORCUNUN İHLÂLİ 89

1- Uygulanma Şartlan 90

a) Tersaneci Geminin İmalinde Gecikmiş Olmalıdır 90

i. İşe Başlamada Gecikme 90

ii. İş Görme Faaliyetlerinin Yavaş Yürümesi ve Ertelenmesi 91

iii. İşin Belirlenen Tarihte Yetiştirilemeyeceğinin Anlaşılması 93

Tersanecinin Sözleşmeye Aykırı Davranışı İle İşin Gecikmesi Arasında Uygun İlliyet Bağı Bulunmalıdır 94

Tersaneciye Uygun Bir Süre Verilmeli ve İhtarda Bulunulmalıdır 95

2- Hüküm ve Sonuçlan 96

C) TİP SÖZLEŞMELERDE KONUNUN DÜZENLENİŞİ 98

V. İŞİ SADAKAT VE ÖZENLE YAPMA BORCU 99

GENEL OLARAK 99

TERSANECİDEN BEKLENEN ÖZENİN ÖLÇÜSÜ 101

TERSANECİNİN ÖZEN GÖSTERME VE SADAKAT BORCUNUN YERİNE GETİRİLMEMESİNİN SONUÇLARI 103

Sözleşmenin Pozitif İhlali Nedeniyle Tazminat Talebi 103

İş Sahibinin Ayıplı Olacağı Anlaşılan İşi Üçüncü Bir Kişiye Tevdi Hakkı 103

Genel Olarak 103

Uygulanma Şartları 104

i. İşin Devamı Sırasında Geminin Ayıplı veya Sözleşmeye Aykırı Şekilde Yapılacağı Açıkça Tahmin Edilebilmelidir 104

iii. Tersaneci Kusurlu Olmalıdır 105

iii. Tersaneciye Uygun Bir Süre Verilmeli ve İhtarda Bulunulmalıdır 105

c) Hüküm ve Sonuçları 106

3- İş Sahibinin Ayıplı Olacağı Anlaşılan İşi Üçüncü Bir Kişiye Bırakamamasından Dolayı Sözleşmeden Dönme Hakkı 108

D) TİP SÖZLEŞMELERDE KONUNUN DÜZENLENİŞİ 109

1- Teknik Yönetici Atanması 109

2- Tersanecinin İnşaat Sırasında Bildirilen Ayıpları Giderme Yükümlülüğü 111

VI GEMİYE İLİŞKİN DENEME YÜZÜŞLERİ

YAPMA BORCU 112

GENEL OLARAK 112

TİP SÖZLEŞMELERE GÖRE DENEME YÜZÜŞÜ YAPMA BORCUNUN İFASI 114

Bildirim 114

Deneme Yüzüşünün Yapılacağı Yer 115

Hava Koşullan 115

Gemi Adamları 116

Deneme Yüzüşleri İçin Gerekli Malzemenin Tedariki 116

C)  HÜKÜM VE SONUÇLARI 117

VII. GEMİYİ TESLİM BORCU 118

GENEL OLARAK 118

TESLİM BORCUNUN İFASI 118

Teslim Borcunun İfa Şekli 118

Teslim Borcunun İfa Yeri 119

Teslim Borcunun İfa Zamanı 120

Tip Sözleşmelerde Konunun Düzenlenişi 121

a) Teslim Borcunun İfa Şekli ve Teslim İle İlgili Belgeler 121

Teslim Yeri 121

Teslim Zamanı 125

C) TESLİM BORCUNUN İFASINDA TEMERRÜT 127

Temerrüdün Şartları 127

Temerrüdün Sonuçları 131

a) Aynen İfa ve Gecikmeden Doğan Tazminat ile Varsa Cezaî Şart Ödenmesini Talep Hakkı 132

i. Aynen İfa Talebi 132

ii. Gecikmeden Doğan Zararların Tazmini Talebi 133

iii. Cezai Şart ve Götürü Tazminat 134

b) Aynen İfayı Reddederek Müspet Zararın Tazminini Talep Hakkı 138

c) Sözleşmeden Dönme ve Menfi Zararın Tazminini

Talep Hakkı 139

i. Sözleşmeden Dönme 139

ii. Menfi Zarar 143

3- Tip Sözleşmelerde Konunun Düzenlenişi 144

a) Temerrüdün Şartları 144

i. Teslimde Gecikme Olması 144

ii. Gecikmenin "Kabul Edilebilir" Olmaması 144

aa) Mücbir Sebepler 145

bb) İş Değişiklikleri 146

cc) Diğer Sebepler 148

b) Temerrüdün Sonuçlan 148

i. Genel Olarak 148

ii. Mazur Görülen Dönem 149

iii. Belirlenmiş Tazminat 149

aa) Belirlenmiş Tazminat Kayıtlarının Muhtevası 149

bb) Belirlenmiş Tazminat Kayıtlarının Hukukî Niteliği 150

iv. Sözleşmenin Sona Erdirilmesi 153

D) MÜLKİYETİ DEVİR BORCU 154

Genel Olarak 154

Yapı Halindeki Geminin İlk Malikinin Tespiti 155

a) Türk Ticaret Kanunu Hükümlerini Esas Alan Görüş 155

b) Türk Medeni Kanunu Hükümlerini Esas Alan Görüş  156

i. Genel Olarak 156

ii. Klasik Görüş 157

iii. Modern Görüş 158

Değerlendirme 159

Tip Sözleşmelerde Konunun Düzenlenişi 163

3- Mülkiyeti Devir Borcunun İfası 164

a) Mülkiyetin Devri 164

i. Yapı Halindeki Geminin Mülkiyetinin Devri 165

ii. Gemi Vasfı Kazanıldıktan Sonra Mülkiyetin Devri 169

b) Tip Sözleşmelerde Konunun Düzenlenişi 170

4- Mülkiyetin Kapsamı 171

Geminin Unsurları 171

Gemi Mülkiyetinin Kapsamı İçinde Yer Alan Unsurlar 173

Uygulamada Mülkiyetin Kapsamının Belirlenmesinde Yaşanan Sorunlar 174

Tip Sözleşmelerde Konunun Düzenlenişi 177

5- Hasarın İntikâli 178

Hasar ve Hasarın İntikali Kavramları 178

Hasarın Aidiyetinin Belirlenmesi 179

i. İmkânsızlık Yoksa Hasar Tersaneciye Aittir 179

ii. Gemi İnşa Sözleşmesinde İmkânsızlık 180

iii. Hasarın Tersaneciye Ait Olmasının İstisnaları 184

c) Tip Sözleşmelerde Konunun Düzenlenişi 186

i. Hasarın İntikali ve Tersanecinin Sigorta Yaptırma Borcu 186

ii. Geminin Telef Olmasına Bağlanan Sonuçlar 190

aa) Kısmen Telef Olma Hali 190

bb) Tamamen Telef Olma Hali 190

VII. AYIBA KARŞI TEKEFFÜL BORCU 193

GENEL OLARAK 193

AYIBA KARŞI TEKEFFÜL BORCUNUN DOĞABİLMESİ İÇİN GEREKLİ ŞARTLAR 194

1- Geminin Ayıplı Olması 194

 Ayıp Kavramı 194

 Ayıp Türleri 195

i. Maddi Ayıp - Hukukî Ayıp 195

ii. Açık Ayıp - Gizli Ayıp 196

iii. Aslî Ayıp - Tali Ayıp 197

iv. Çok Önemli Ayıp-Az Önemli Ayıp 197

c) Tip Sözleşmelerde Geçen Ayıp Türleri 198

i. Teslimden Önce Ortaya Çıkan Ayıplar - Teslimden Sonra Ortaya Çıkan Ayıplar 198

ii.  Hesaplanabilir Ayıplar 199

2- Muayene ve İhbar Külfetlerinin Yerine Getirilmesi 200

Genel Olarak 200

Tip Sözleşmelerde Muayene ve İhbar 202

3- Geminin Tamamlanarak Teslim Edilmiş Olması 204

C) İŞ SAHİBİNİN AYIBA KARŞI TEKEFFÜLDEN DOĞAN HAKLARI 204

Genel Olarak 204

Ayıbın Giderilmesini İsteme Hakkı 207

Bedel İndirimi İsteme Hakkı 211

Sözleşmeden Dönme Hakkı 214

Ayıba Bağlı Zararların Tazmini Hakkı 216

Tip Sözleşmelerde Konunun Düzenlenişi 219

Genel olarak 219

Tip Sözleşmelerde Ayıbın Giderilmesi Hakkı 220

i. Teslimden Önce Ortaya Çıkan Ayıplar 220

ii. Teslimden Sonra Ortaya Çıkan Ayıplar 222

c) Tip Sözleşmelerde Bedel İndirimi İsteme Hakkı 222

i. Bedel İndiriminin Özel Olarak Düzenlenmesi 222

ii. Bedel İndiriminin Özel Olarak Düzenlendiği Hesaplanabilir Ayıplar 223

aa) Geminin Hızındaki Yetersizlik 224

bb) Aşırı Yakıt Tüketimi 225

cc) Yük Kapasitesindeki Yetersizlik 226

dd) Ölüağırlık Kapasitesindeki Yetersizlik 226

ee) Diğer Ayıplar 227

iii. Tip Sözleşmelerde Özel Olarak Düzenlenen Bedel İndirimi İsteme Hakkının -"Liquiated Damages" Kaydının - Hukukî Niteliği 227

iv. Bedel İndiriminin Özel Olarak Düzenlendiği Hallerde Ayıbın Giderilmesi Hakkına Başvurulup Başvurulamayacağı Sorunu 229

v. Bedel İndiriminin Özel Olarak Düzenlenmediği

Haller 230

Tip Sözleşmelerde Dönme Hakkı 231

Tip Sözleşmelerde Ayıba Bağlı Zarardan Doğan Sorumluluk 232

i. Ayıba Bağlı Zarardan Doğan Sorumluluğun Kaldırılması 232

iii. Sorumluluktan Kurtuluş Kayıtlarının Geçerliliği 233

D) AYIBIN İŞ SAHİBİNE İSNAT EDİLDİĞİ HALLERDE AYIBA KARŞI TEKEFFÜLDEN DOĞAN HAKLARIN SONA ERMESİ 240

Genel Olarak 240

Tip Sözleşmelerde Konunun Düzenlenişi 244

E) KABUL HALİNDE AYIBA KARŞI TEKEFFÜLDEN DOĞAN HAKLARIN SONA ERMESİ 245

Genel Olarak 245

Tip Sözleşmelerde Konunun Düzenlenişi 247

F) ZAMANAŞIMI 248

Genel Olarak 248

Süresi ve Başlangıç Anı 249

Zamanaşımı Süresinin Sözleşme ile Değiştirilmesi 250

IX. TERSANECİNİN GARANTİ BORCU 252

GENEL OLARAK 252

TİP SÖZLEŞMELERDE GARANTİ BORCU 253

1- Uygulanma Koşullan 254

Garanti Kapsamında Bir Ayıbın Ortaya Çıkması 254

Ayıbın Teslimden Sonra Ortaya Çıkması 255

Ayıbın İhbar Edilmesi 256

2- Hüküm ve Sonuçlan 256

a) Münhasıran Ayıbın Tamir Edilmesi Yükümlülüğü 256

i. Aşırı Masraf Gerektiren Tamir İşleri 257

ii. Teslimden Sonra Garanti Süresinde Yapılan İşler 257

iii. İfa Yardımcılarının Kusurundan Sorumluluk 258

iv. Ayıbın Ne Şekilde Tamir Edileceği 259

b) Ayıba Karşı Tekeffülden Doğan Diğer Hakların Sona Ermesi 260

c) Ayıbı Giderme Borcunun İfa Yeri 262

3- Garanti Süresinin Zamanaşımı Süresi İle İlişkisi 263

a) Genel Olarak 263

b) Kanuni Zamanaşımı Süresinden Uzun Olan Garanti Süresi 264

i. Kanuni Zamanaşımı Süresinden Uzun Olan Garanti Süresinin İhbar Süresi Yerine Geçeceği Görüşü 264

ii. Kanuni Zamanaşımı Süresi Dolduktan Sonra Kalan Sürede Hangi Hakların Kullanılabileceği 266

c) Kanuni Zamanaşımı Süresinden Kısa Olan Garanti Süresi 267

4- Garanti Mühendisi 268

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

İŞ SAHİBİNİN BORÇLARI

I. BEDEL ÖDEME BORCU 269

A) GENEL OLARAK GEMİ İNŞA SÖZLEŞMESİNDE UYGULANAN BEDEL SİSTEMİ 269

Götürü Bedel 269

Götürü Bedelin Kesinliğine İlişkin Kuralın İstisnaları 270

Eskalasyon Kaydı 272

Uyarlama ve Sözleşmeden Dönme Hakkı 273

i. Uygulanma Şartları 273

aa) Beklenilmeyen Durumların Ortaya Çıkması 273

bb) Beklenilmeyen Durumun Geminin Götürü Bedelle Tamamlanmasına Engel Olması veya Aşırı Derecede Güçleştirmesi 275

cc) Diğer Şartlar 276

ii. Hüküm ve Sonuçları 278

aa) Genel Olarak 278

bb) Sözleşmenin Yeni Koşullara Uyarlanması 279

cc) Sözleşmeden Dönme 280

B) İFASI 281

İfa Zamanı ve Yeri 281

Ayıplı İfa Halinde İş Sahibinin Bedeli Ödemeden Kaçınma veya Takas Beyanında Bulunma Hakkı 283

Temerrüt    285

Temerrüdün Şartları 285

Temerrüdün Sonuçları 286

i. Temerrüt Faizi ve Aşkın Zararın Tazmini 286

ii. Türk Borçlar Kanununun 125 Maddesinden Doğan Haklar 287

Tersanecinin İşi Durdurma Hakkı 288

Tersanecinin Bedel Alacağının Teminatı 288

Zamanaşımı Süresi 290

C) TİP SÖZLEŞMELERE GÖRE KONUNUN DÜZENLENİŞİ 290

Genel Olarak 290

Ayıplı İfa Halinde İş Sahibinin Bedeli Ödemeden Kaçınma veya Takas Beyanında Bulunma Haklarından Feragat Etmesi 292

Temerrüt    293

Şartları 293

Sonuçlan 294

i. Aynen İfa ve Gecikme Faizi 294

ii. Sözleşmenin Sona Erdirilmesi 294

iii. Diğer Sonuçlar 294

II. İFAYA KATILMA VE GEMİYİ TESELLÜM BORCU 295

GENEL OLARAK 295

TEMERRÜT 296

1- Şartlan 297

Tersaneci Gemiyi Gereği Gibi Önermiş Olmalıdır 297

İş Sahibi İfa Teklifini Haklı Bir Sebep Olmaksızın Reddetmelidir 297

2- Sonuçlan   298

Genel Olarak 298

İş Sahibi Aleyhine Doğan Sonuçlar 299

Borçtan Kurtulması İçin Tersaneciye Tanınan İmkânlar 300

i. Tevdi veya Gemiyi Satarak Satış Bedelinin Tevdi 300

ii. Sözleşmeden Dönme 301

C) TİP SÖZLEŞMELERDE KONUNUN DÜZENLENİŞİ 301

Temerrüt 301

Temerrüdün Sonuçları 302

Plan ve Çizimlere İlişkin Olarak 302

Malzemeye İlişkin Olarak 302

Geminin Tesellümüne İlişkin Olarak 304

III. DİĞER YAN BORÇLAR 306

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

GEMİ İNŞA SÖZLEŞMESİNİN SONA ERMESİ

GENEL OLARAK 307

GEMİNİN TAMAMLANMASINININ İMKÂNSIZ HALE GELMESİ NEDENİYLE SONA ERME 308

A) İŞ SAHİBİNİN ŞAHSINI İLGİLENDİREN İMKÂNSIZLIK 308

Genel Olarak 308

Uygulanma Şartları 309

Tersanecinin Gemiyi Tamamlama Borcunun İmkânsızlığı 309

İmkânsızlık İş Sahibinin Riziko Alanından

Kaynaklanmalıdır 309

3- Hüküm ve Sonuçları 310

Sözleşmenin Sona Ermesi 310

Tersanecinin Giderlerinin Ödenmesi 310

Kusuruyla İmkansızlığa Yol Açan İş Sahibince

Tersanecinin Zararının Tazmini 312

B) TERSANECİNİN ŞAHSINI İLGİLENDİREN

İMKÂNSIZLIK 313

1- Uygulanma Şartlan 313

Sözleşme Tersanecinin İşletmesel Nitelikleri Göz Önünde Tutularak Yapılmış Olmalıdır 313

Tersaneci Gemiyi Tamamlama Yeteneğini Kaybetmelidir 314

2- Hüküm ve Sonuçları 315

III. TERSANECİNİN ZARARININ TAZMİNİ SURETİYLE

İŞ SAHİBİNİN SÖZLEŞMEYİ FESHİ 317

GENEL OLARAK 317

UYGULANMA ŞARTLARI 319

Gemi Henüz Tamamlanmamış Olmalıdır 319

Fesih Bildirimi 320

C) HÜKÜM VE SONUÇLARI 320

Sözleşmenin Sona Ermesi 320

Sözleşmenin İfa Edilen Kısmının Tasfiyesi 321

Tersanecinin Tüm Zararının Tazmini 322

IV. İFLÂS NEDENİYLE SÖZLEŞMENİN FESHİ 324

GENEL OLARAK 324

TERSANECİNİN İFLÂSI ÜZERİNE İŞ SAHİBİNİN SÖZLEŞMEYİ FESHİ 325

İŞ SAHİBİNİN İFLÂSI ÜZERİNE TERSANECİNİN SÖZLEŞMEYİ FESHİ 326

V. TİP SÖZLEŞMELERDE KONUNUN DÜZENLENİŞİ 328

TİP SÖZLEŞMELERDE YER ALAN SONA ERME NEDENLERİ 328

TİP SÖZLEŞMELERE GÖRE SONA ERMENİN SONUÇLARI 329

1- İş Sahibi Tarafından Sözleşmenin Sona Erdirilmesinin Sonuçlan   329

Genel Olarak 329

Ödemelerin İadesi 330

İş sahibine Ait Malzemenin İadesi ya da Ücretlerini Ödenmesi 330

2- Tersaneci Tarafından Sözleşmenin Sona Erdirilmesini Sonuçlan   331

Genel Olarak 331

Yapılan Ödemeleri ve İş Sahibi Tarafından Verilen Malzemeyi Alıkoyma Yetkisi 331

c) Geminin Satımı 332

SONUÇ 333

KAYNAKÇA 343