6098 SAYILI YENİ TÜRK BORÇLAR KANUNU' NA GÖRE KISMİ HÜKÜMSÜZLÜK Nagehan KIRKBEŞOĞLU - Kısmi Hükümsüzlük İle İlgili Temel Kavramlar - Hukuki İşlem Kavramı - Geçersizlik (Hükümsüzlük) Kavramı Ve Anlamı - Sözleşme Özgürlüğü Kavramı Ve Sınırları - Geçersizlik Yaptırımları - Mukayeseli Hukukta Kısmi Hükümsüzlüğün Yeri - Kısmi Hükümsüzlüğün Özellikleri Ve Şartları - Kısmi Hükümsüzlüğün Özellikleri - Kısmi Hükümsüzlüğün Şartları - Kısmi Hükümsüzlüğün Türleri Ve Özellikle Düşey Kısmi Hükümsüzlük - Kısmi Hükümsüzlüğün Türleri - Kısmi Hükümsüzlüğün Özel Hukukta Uygulanması Ve Sonuçları - Kısmi Hükümsüzlüğün Özel Hukukta Uygulanması - Kısmi Hükümsüzlüğün Sonuçları I. BÖLÜM KISMİ HÜKÜMSÜZLÜK İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR I- Hukuki İşlem Kavramı. 7 II- Geçersizlik (Hükümsüzlük) Kavramı ve Anlamı. 9 A- Roma Hukukunda. 9 B- Fransız Hukukunda. 11 C- İsviçre Hukukunda. 12 D- Alman Hukukunda. 14 E- Türk Hukukunda . 16 III- Sözleşme Özgürlüğü Kavramı ve Sınırları. 18 A- Sözleşme Özgürlüğü Kavramının Gelişimi ve Anlamı. 18 B- Sözleşme Özgürlüğünün Sınırları . 24 IV- Geçersizlik Yaptırımları . 27 A- Yokluk . 27 B- Kesin Hükümsüzlük . 28 1- Kesin Hükümsüzlüğün Tanımı, Özellikleri ve Türleri . 28 2- Tam Hükümsüzlük. 32 a- Genel Olarak. 32 b- Tam Hükümsüzlüğün Uygulanmayacağı Haller . 34 (1) Tam Hükümsüzlüğün İhlal Edilen Emredici Normun Koruma Amacına Aykırı Olması Durumu . 34 i. Genel Olarak . 34 ii. Kanunda Üst Sınırın Tayin Edildiği Haller. 37 iii. Sorumsuzluk Anlaşmaları. 41 iv. Lex Commisoria Yasağına Aykırılık . 57 (2) Tam Hükümsüzlüğün Kısmen Engellenebildiği Haller. 59 i. TBK. m. 27/f.2’nin batıl kısımdan zarar gören tarafı koruma amacı . 59 ii. Genel İşlem Şartlarında. 63 aa. Yürürlük Denetimi Bakımından Kısmi Hükümsüzlük . 63 bb. İçerik Denetimi Bakımından Kısmi Hükümsüzlük . 66 3- Kısmi Hükümsüzlük . 75 E- İptal Edilebilirlik. 76 F- Askıda Hükümsüzlük . 78 IV- Mukayeseli Hukukta Kısmi Hükümsüzlüğün Yeri. 79 A- Roma Hukukunda. 79 B- Fransız Hukukunda. 81 C- Avusturya Hukukunda . 87 D- Alman Hukukunda. 91 E- İsviçre Hukukunda. 100 F- Türk Hukukunda . 102 II. BÖLÜM KISMİ HÜKÜMSÜZLÜĞÜN ÖZELLİKLERİ VE ŞARTLARı I- Kısmi Hükümsüzlüğün Özellikleri. 105 II- Kısmi Hükümsüzlüğün Şartları . 111 A- Genel Olarak . 111 B- Kısmi Hükümsüzlüğün Objektif Şartları . 112 1- Sözleşmenin Geçerli Şekilde Kurulmuş Borç Doğuran Bir Sözleşme Olması . 112 2- Sözleşmenin Bölünebilir Olması . 115 a- Bölünebilirlik Kavramı ve Anlamı . 115 b- Sözleşmenin Anlaşma - Alt Anlaşma Olarak Bölünebilirliği. 117 c- Sözleşmenin Esaslı Unsurlar Açısından Bölünebilirliği . 123 d- Sözleşmenin Zaman Olarak Bölünebilirliği (zeitliche Teilbarkeit) . 130 e- Sözleşmenin İçeriğinin Nicelik Olarak Bölünebilirliği (quantitative - vertikale Teilbarkeit). 136 f- Sözleşmenin Subjektif Bölünebilirliği . 138 3- Geçersizliğin Sözleşmenin İçeriğinin Bir Kısmına İlişkin Olması. 140 a- Sözleşmenin İçeriği Kavramı ve Anlamı. 140 b- İçerik Sakatlığı Sebepleri . 143 (1) Dar Anlamda İçerik Sakatlığı Sebepleri . 144 i. Genel Olarak . 144 ii. İmkânsızlık . 154 aa. Genel Olarak Başlangıçtaki İmkânsızlık Kavramı. 154 bb. Sözleşmenin İçeriğinin Bir Kısmının İmkânsız Olması . 158 iii. Emredici Hükümlere Aykırılık . 161 aa. Emredici Hükümlere Aykırılık Kavramı ve Anlamı. 161 bb. Emredici Hükümlere Aykırılığın Tespiti . 168 cc. Sözleşmenin İçeriğinin Bir Kısmının Emredici Hükümlere Aykırılığı . 170 iv. Ahlaka Aykırılık. 171 aa. Ahlaka Aykırılık Kavramı ve Anlamı . 171 bb. Sözleşmenin İçeriğinin Bir Kısmının Ahlaka Aykırı Olması . 175 v. Sözleşmenin İçeriğinin Bir Kısmının Kişilik Hakkına Aykırı Olması. 177 (2) Geniş Anlamda İçerik Sakatlığı Sebepleri. 186 C- Kısmi Hükümsüzlüğün Subjektif Şartı: Tarafların Farazi İradelerinden Sakat Kısım Olmasaydı Sözleşmenin Hükümsüz Olacağının Anlaşılmaması Gerekir. 189 1- Farazi İrade Kavramı ve Farazi İradenin Tespitine İlişkin Görüşler . 189 a- Objektifleştirilmiş Farazi İradeler Görüşü. 191 b- Subjektifleştirilmiş Farazi İradeler Görüşü . 192 c- İki Aşamalı Farazi İradeler Görüşü . 193 d- Görüşlerin Değerlendirilmesi . 195 2- Tarafların Farazi İradelerinin Aranacağı Zaman. 196 3- Tarafların Butlan Anlaşması Yapmamış Olmamaları Gerekir. 197 a- Butlan Anlaşmasının Tanımı ve Türleri. 197 (1) Kurtarıcı Kayıtlar (salvatorische Klauseln). 199 (2) İkame Kayıtları (Ersetzungsklauseln). 201 III. BÖLÜM KISMİ HÜKÜMSÜZLÜĞÜN TÜRLERİ VE ÖZELLİKLE DÜŞEY KISMİ HÜKÜMSÜZLÜK I- Kısmi Hükümsüzlüğün Türleri . 203 A- Genel Olarak . 203 B- Basit Kısmi Hükümsüzlük (Yatay Kısmi Hükümsüzlük). 204 1- Tanımı ve Özellikleri . 204 2- Zorunlu Basit Kısmi Hükümsüzlük. 206 C- Değiştirilmiş Kısmi Hükümsüzlük. 209 1- Genel Olarak Tanımı ve Türleri. 209 a- Sakat Kısmın Yerine Kanunun Emredici ya da Tamamlayıcı Hükmün Geçmesi . 211 b- Sakat Kısmın Yerine Tarafların Farazi İradelerine Göre Tespit Edilen Hükmün Geçmesi. 214 2- Genişletilmiş Kısmi Hükümsüzlük. 215 D- Düşey Kısmi Hükümsüzlük (İndirim Yaptırımı) . 219 II- Düşey Kısmi Hükümsüzlüğün Özel Olarak İncelenmesi. 220 A- Kavram Olarak Düşey Kısmi Hükümsüzlük. 220 B- TTK. m. 1530/f. 1 (TTK m. 1466) Hükmünün Değerlendirilmesi . 223 C- Düşey Kısmi Hükümsüzlüğün Hukuki Niteliği . 228 D- Düşey Kısmi Hükümsüzlüğün Benzer Kurumlarla İlişkisi. 230 1- Tahvil (Çevirme) ve Düşey Kısmi Hükümsüzlük. 230 2- Gabin ve Düşey Kısmi Hükümsüzlük . 232 E- Düşey Kısmi Hükümsüzlüğün Mukayeseli Hukuktaki Yeri . 233 1- Avusturya Hukukunda . 233 2- Fransız Hukukunda. 236 3- Alman Hukukunda. 238 4- İsviçre Hukukunda. 244 5- Türk Hukukunda. 250 F- Düşey Kısmi Hükümsüzlüğün Uygulama Alanı. 255 1- Kanunda Üst Sınırın Tayin Edildiği Haller . 255 a- Genel Olarak. 255 b- Zamanaşımı Süreleri Bakımından İndirim Yaptırımı . 259 c- Yüksek Faiz Bakımından İndirim Yaptırımı . 264 2- Genel İşlem Şartlarında İndirim Yaptırımı . 280 3- Hakimin Caiz Sınıra İndirim Yetkisinin Bulunduğu Haller (Hüküm İçi Boşluk Bulunan Haller). 288 a- Aşırı Bedelli Sözleşmelerde İndirim Yaptırımı . 289 b- Cezai Koşul Bakımından İndirim Yaptırımı . 304 4- Rekabet Yasağına İlişkin İndirim Yaptırımı. 316 5- Uzun Süreli Sözleşmelerde İndirim Yaptırımı. 328 6- Yükseltme Yaptırımı ve Düşey Kısmi Hükümsüzlük. 334 IV. BÖLÜM KISMİ HÜKÜMSÜZLÜĞÜN ÖZEL HUKUKTA UYGULANMASI VE SONUÇLARI I- Kısmi Hükümsüzlüğün Özel Hukukta Uygulanması. 339 A- Borçlar Hukuku Alanında . 339 1- Şarta Bağlı İşlemlerde Kısmi Hükümsüzlük . 339 2- İrade Sakatlarında Kısmi İptal. 344 a- Hata (Yanılma) Halinde Kısmi İptal. 344 b- Hile (Aldatma) Halinde Kısmi İptal . 347 c- İkrah (Korkutma) Halinde Kısmi İptal . 349 3- Gabin ve Kısmi Hükümsüzlük . 350 B- Miras Hukuku Alanında . 356 1- Genel Olarak. 356 2- Hukuka ve Ahlaka Aykırı Koşullar ve Yüklemeler MK. m. 515/f.2). 363 3- Ölüme Bağlı Tasarrufun İçeriğinin, Ona Eklenen Koşul ya da Yüklemenin Hukuka veya Ahlaka Aykırı Olması (MK. m. 557/f.3). 371 C- Aile Hukukunda Alanında. 374 1- Genel Olarak. 374 2- Boşanmanın Fer’i Sonuçlarına İlişkin Anlaşmalar. 375 a- Alman Hukukundaki Gelişmeler. 376 b- İsviçre Hukukundaki Gelişmeler. 377 c- Türk Hukukundaki Gelişmeler. 378 d- Görüşlerin Değerlendirilmesi . 379 D- Sınai Hakların Kısmi Hükümsüzlüğü . 380 II- Kısmi Hükümsüzlüğün Sonuçları . 383 A- Kısmi Hükümsüzlük Sonucu Ortaya Çıkan Boşluğun Doldurulması . 383 B- Culpa in Contrahendo Sorumluluğu . 386 1- Sözleşmenin Bir Kısmının İmkânsız Olması Halinde. 386 2- Dar Anlamda Diğer İçerik Sakatlığı Sebepleri. 389 C- Verilen Edimlerin Sebepsiz Zenginleşme Çerçevesinde İade Edilmesi. 391 1- Genel Olarak. 391 2- Düşey Kısmi Hükümsüzlükte İade . 397 Sonuç. 404
