Kıymetli Evrak Hukuku

Mehmet ÖZDAMAR

Kürşat GÖKTÜRK

Mehmet Çelebi CAN

Esra KAŞAK

İÇİNDEKİLER

ALTINCI BASKIYA ÖNSÖZ  5

ÖNSÖZ  7

İÇİNDEKİLER 9

KAYNAKÇA 21

KISALTMALAR CETVELİ . 29

BİRİNCİ BÖLÜM

GENEL ESASLAR

BİRİNCİ KISIM

TÜRK HUKUKUNDA KIYMETLİ EVRAK VE KIYMETLİ EVRAK KAVRAMI

TÜRK HUKUKUNDA KIYMETLİ EVRAK.31

Türk Ticaret Kanunu31

Üçüncü Kitapta Yer Alan Hükümler. 31

Diğer Kitaplarda Yer Alan Hükümler . 34

Diğer Kanunlar34

Çek Kanunu . 35

Sermaye Piyasası Kanunu 35

Türk Medeni Kanunu ve Türk Borçlar Kanunu 36

İcra ve İflas Kanunu . 37

Türk Ceza Kanunu 38

KIYMETLİ EVRAK KAVRAMI40

Tarihçesi .40

Tanımı 41

Unsurları.42

Senet (Maddi Unsur) . 42

Senedin Bir Hak İçermesi (Gayrimaddi Unsur) 45

Hak ile Senedin Bağlanması (Hakkın senede dercedilmesi). 45

Kıymetli Evrak Kaydı 47

Kıymetli Evrak ile İlgili Kavramlar 47

10 İçindekiler

III. KIYMETLİ EVRAKTA SINIRLI SAYI SORUNU48

KIYMETLİ EVRAK TEORİLERİ .50

Kreasyon Teorisi50

Sözleşme (Akit) Teorisi 51

Görünüşe Güven İlkesiyle Birleştirilmiş Sözleşme Teorisi52

İKİNCİ KISIM

KIYMETLİ EVRAKIN SINIFLANDIRILMASI

İÇERDİĞİ HAKKIN TÜRÜNE GÖRE .53

Alacak Hakkı İçeren Senetler .53

Ortaklık Hakları İçeren Senetler.54

Aynî Hak İçeren Senetler .55

HAKKIN SENETTEN ÖNCE MEVCUT OLUP OLMADIĞINA GÖRE.57

Kurucu Kıymetli Evrak .57

Açıklayıcı Kıymetli Evrak57

III. SEBEBE BAĞLI VEYA SEBEPTEN SOYUT OLMASINA GÖRE58

Sebep Kavramı 58

Sebebe Bağlılık ve Sebepten Soyutluğun Anlamı60

Sebebe Bağlı Kıymetli Evrak.60

Sebepten Soyut Kıymetli Evrak 61

DEVİR ŞEKLİ BAKIMINDAN KIYMETLİ EVRAK.61

Nama Yazılı Senetler .62

Emre Yazılı Senetler.63

Hamile Yazılı Senet64

KAMU GÜVENİNE SAHİP OLMALARINA GÖRE 65

Kamu Güvenine Sahip Olmanın Amacı.66

Kamu Güvenine Sahip Senetler67

Hamile Yazılı Senetler . 67

Emre Yazılı Senetler 68

İçindekiler 11

ÜÇÜNCÜ KISIM

KIYMETLİ EVRAKTA DEFİLER

GENEL OLARAK69

KIYMETLİ EVRAKTA DEFİ TÜRLERİ 70

Nama Yazılı Senetlerde .70

Hamile ve Emre Yazılı Senetlerde 71

Yasal Düzenlemeler. 71

Senet Metninden Anlaşılan Defiler . 73

Senedin Geçersizliğine İlişkin Defiler. 74

Şahsi Defiler 75

DÖRDÜNCÜ KISIM

KIYMETLİ EVRAKTA TÜR DEĞİŞTİRME İLE ZIYA VE İPTAL

KIYMETLİ EVRAKTA TÜR DEĞİŞTİRME 79

KIYMETLİ EVRAKIN ZIYAI VE İPTALİ 81

İptal Davasının Amacı .81

Genel ve Özel Düzenlemeler .82

İptal Davasının Şartları ve Hükümleri 84

Şartları. 84

Hükümleri 87

Ödeme Yasağı ve İptal Usulü .88

Hamile Yazılı Senetlerde 88

Ödeme Yasağı 88

İptal Usulü . 89

Nama Yazılı Senetlerde . 90

Genel Esaslar . 90

Çeşitli Nama Yazılı Senet Hakkında Öngörülen Özel

Hükümler. 91

Basit İptal Usulü. 91

Mahkeme Kararı Olmaksızın Ödeme. 92

Poliçede. 92

Ödeme Yasağı 92

İptal Usulü . 93

Makbuz Senedi ve Varantta 94

12 İçindekiler

İKİNCİ BÖLÜM

KAMBİYO SENETLERİ

BİRİNCİ KISIM

GENEL ESASLAR

KAMBİYO SENETLERİNİN ORTAK ÖZELLİKLERİ.97

KAMBİYO SENETLERİ VE TEMEL BORÇ İLİŞKİSİ 99

İKİNCİ KISIM

POLİÇE

GENEL OLARAK101

HUKUKÎ NİTELİĞİ .103

III. İKTİSADİ FONKSİYONU.106

POLİÇENİN UNSURLARI107

Zorunlu Unsurlar .107

Poliçe Kelimesi 108

Belirli Bir Bedelin Ödenmesi Hususunda Kayıtsız Şartsız Havale 108

Ödeyecek Olan Kişinin (“Muhatabın”) Adı 113

Ödeme Yeri . 113

Kime veya Kimin Emrine Ödenecek ise Onun Adı (Lehtar) . 115

Düzenleme Tarihi ve Yeri 117

Düzenleme Tarihi 117

Düzenleme Yeri . 118

Düzenleyenin İmzası . 119

İhtiyari Unsurlar 123

TTK’de Bahsedilen İhtiyari Kayıtlar . 123

Kanunda Bahsedilmeyen İhtiyari Kayıtlar . 124

Damga Pulu.125

POLİÇENİN UNSURLARININ DEĞERLENDİRİLMESİ .125

Genel Olarak .125

Poliçenin Şekil Şartlarının Senedin Lehtara Verildiği Sırada

Tamam Olmaması .128

Açık Poliçe. 128

Eksik Poliçe 131

İçindekiler 13

POLİÇEDE TEMSİL 134

Genel Olarak Kambiyo Senetlerinde Temsil . 134

Senedin Yetkisiz Temsilci Eliyle Düzenlenmiş Olması . 136

VII. POLİÇEYİ DÜZENLEYEN KİŞİNİN (KEŞİDECİNİN) SORUMLULUĞU 139

VIII. POLİÇENİN DEVREDİLMESİ (CİRO) . 140

Cironun Hukukî Niteliği . 141

Cironun Şekli. 143

Ciroda Kişiler 147

Cironun Yapılabileceği Süre. 148

Cironun Türleri 150

Cironun Yapıldığı Şahsın Belli Olup Olmamasına Göre 150

Tam Ciro 150

Beyaz Ciro 150

Cironun Yapılma Amacına Göre 151

Temlik (Devir) Cirosu . 152

Temlik (Devir) Fonksiyonu. 152

Teşhis Fonksiyonu . 153

Garanti (Teminat) Fonksiyonu 156

Tahsil Cirosu 158

Yapılma Usulü . 159

Tahsil Cirosunun Hükümleri 159

Rehin Cirosu. 162

Yapılma Usulü . 162

Rehin Cirosunun Hükümleri 163

POLİÇENİN KABUL EDİLMESİ 166

Kabule Arz 167

Kabule Arzın Yeri ve Zamanı 167

Kabule Arzın Mecburi Olduğu Hâller. 168

Kabule Arz Eden Kişi 169

Poliçenin Kabul Edilmesi . 170

Kabulün Şekli. 170

Kabul Edecek Olan Kişi 171

Kabul Beyanının Çizilmesi 172

14 İçindekiler

Poliçenin Kabul Edilmesinin ve Kabul Edilmemesinin Hukukî

Sonuçları.173

Senedin Kabul Edilmesi. 173

Senedin Kabul Edilmemesi 174

Kısmen Kabul Kısmen Ret Hâli 175

POLİÇE KEFALETİ (AVAL) 176

Avalin Hukukî Niteliği ve Kefalet Sözleşmesinden Farkları176

Avalin Şekli .178

Aval Verebilecek Olan Kişiler .179

Lehine Aval Verilebilecek Olan Kişiler 179

Aval Veren Kişinin Sorumluluğu.180

Ödeme Yapan Avalistin Durumu182

POLİÇENİN ÖDENMESİ .183

Vade .184

Vadenin Türleri . 184

Belirli Bir Günde Ödenecek Vadeli Poliçe 185

Keşide Tarihinden Belli Süre Sonra Gelen Vadeli Poliçe 185

Görüldüğünde Ödenecek Vadeli Poliçe. 185

Görüldükten Belli Süre Sonra Ödenecek Vadeli Poliçe 186

Vadenin Özellikleri 187

Ödeme Günü ve Vade . 187

Vade Zorunlu Şeklî Bir Unsur Değildir . 187

Vade Tarihinin Yorumlanarak Tespit Edilmesi Mümkündür 188

Sürelerin Hesabı 188

Ödeme190

Poliçenin İbrazı 190

İbrazın Süresi. 190

İbrazın Konusu. 191

İbraz Yeri . 192

İbrazı Kimin Yapacağı. 192

İbrazın Kime Yapılacağı 193

İbrazın Sonuçları 193

Poliçenin Ödenmesi 195

İçindekiler 15

Tam Ödeme . 195

Kısmi Ödeme . 196

Vadeden Önce Ödeme 197

Yabancı Para Üzerinden Borç İçeren Poliçenin Ödenmesi. 197

Poliçe Bedelinin Tevdi Edilmesi . 198

XII. POLİÇEDE BAŞVURMA (MÜRACAAT) HAKKI . 199

Başvuru Borçluları. 200

Başvurma Hakkını Doğuran Sebepler. 201

Genel Olarak 201

Vadeden Önce Başvuru Hakkını Doğuran Sebepler 201

Kabulden Kaçınılmış Olması. 202

Muhatabın İflası, Ödemelerini Tatili ya da Hakkındaki İcra

Takibinin Semeresiz Kalması 202

Kabul İçin Arz Edilmesi Yasaklanmış Poliçenin

Düzenleyeninin İflası . 203

Başvurma Hakkının Şeklî Koşulu: Protesto. 204

Protesto Düzenlemeye Yetkili Merci. 204

Protesto Türleri . 204

Kabul Etmeme Protestosu. 204

Ödememe Protestosu . 205

Protestonun İçeriği 207

Protesto Çekilmesini Gerektirmeyen Hâller 207

Protestodan İradi Muafiyet . 208

Protestodan Kanuni Muafiyet Hâlleri 209

Mücbir Sebeplerin Vadeden İtibaren Otuz Günden Fazla

Sürmüş Olması. 209

İhbar. 210

Başvurma Hakkının Kullanımı 211

Müteselsil Sorumluluk. 211

Başvurma Hakkının Kapsamı . 212

Başvuru Evrakının ve Makbuzun Verilmesi . 212

Retret 213

Başvurma Hakkının Düşmesi . 213

XIII. POLİÇEDE SEBEPSİZ ZENGİNLEŞME. 214

16 İçindekiler

XIV. POLİÇEDE KARŞILIĞIN İNTİKALİ .216

POLİÇEDE ARAYA GİRME .217

Genel Esaslar.217

Araya Girme Suretiyle Kabul218

Araya Girme Suretiyle Ödeme .219

XVI. POLİÇEDE NÜSHA VE SURET 221

Poliçe Nüshaları 221

Poliçede Suret.222

XVII. SENET METNİNDEKİ DEĞİŞİKLİKLER 223

XVIII. POLİÇEDE ZAMANAŞIMI224

ÜÇÜNCÜ KISIM

BONO (EMRE YAZILI SENET)

BONONUN KANUNDA DÜZENLENİŞ TARZI227

BONONUN UYGULAMADA İŞLEYİŞ TARZI .228

III. BONONUN UNSURLARI230

Genel Olarak .230

Münferit Unsurlar .231

Bono ya da Emre Yazılı Senet İbaresi 231

Kayıtsız ve Şartsız Belirli Bir Bedeli Ödeme Vaadi . 233

Vade 234

Lehtar 237

Düzenleme Yeri. 238

Ödeme Yeri . 238

Düzenleme Tarihi 239

Düzenleyenin İmzası . 239

BONONUN UNSURLARINDAKİ EKSİKLİKLERİN SONUÇLARI 239

Genel Sonuç239

Özel Sonuç: Emre Yazılı Ödeme Vaadi240

BONOYA UYGULANACAK HÜKÜMLER 241

BONODA BEDELSİZLİK243

Bedelsizlik İddiası243

Bedelsizliğin İleri Sürülmesi .243

Bedelsizliğin İspatı.246

İçindekiler 17

DÖRDÜNCÜ KISIM

KAMBİYO SENETLERİNE BENZEYEN SENETLER VE

CİROSU KABİL OLAN DİĞER SENETLER

KAMBİYO SENETLERİNE BENZEYEN SENETLER 249

CİROSU KABİL OLAN DİĞER SENETLER 249

BEŞİNCİ KISIM

ÇEK

GİRİŞ. 251

TÜRK MEVZUATI BAKIMINDAN ÇEK. 252

III. ÇEK VE ÇEKİN UNSURLARI 253

Çek Kavramı 253

Hukukî Niteliği 254

Çekin Unsurları . 255

TTK Bakımından. 255

Çek Kelimesi 255

Kayıtsız ve Şartsız Belirli Bir Bedelin Ödenmesi İçin Havale. 255

Ödeyecek Kişinin (“Muhatabın”) Ticaret Unvanı. 256

Ödeme Yeri 257

Düzenlenme Tarihi ve Yeri. 257

Düzenleyenin İmzası 260

Banka Tarafından Verilen Seri Numarası. 261

Karekod . 261

Çek Kanunu Bakımından . 263

ÇEKİN DÜZENLENME KOŞULLARI . 264

Karşılık 264

Çek Anlaşması. 265

Çek Üzerindeki Kayıtların Niteliği 266

Zorunlu Kayıtlar. 266

İhtiyari Kayıtlar 267

Yasak Kayıtlar 267

Çekin Temsilci Aracılığıyla Düzenlenmesi 268

ÇEK TÜRLERİ 268

18 İçindekiler

Devir Usulüne Göre Çek Türleri: Nama-Emre-Hamile Çek .268

Özel Ödenme Usulü Öngörülen Çekler.269

Teyitli ve Vizeli Çek . 269

Çizgili Çek 270

Kartlı Çek. 271

Mahsup Çeki/Hesaba Geçirilmek Üzere Düzenlenen Çek. 272

Genel Olarak 272

Hamilin Hakları 272

Özel Tür Çekler273

Banka Çeki. 273

Seyahat Çekleri . 273

Posta Çekleri . 275

SAHTE VEYA TAHRİF EDİLMİŞ ÇEK 275

VII. ÇEKİN DEVRİ275

Genel Olarak .276

Çekin Cirosu 276

Genel Olarak . 276

Çekte Cironun Yapılabileceği Süre ve Gecikmiş Ciro. 280

Muhataba Yapılan Ciro . 280

Hamile Yazılı Çekin Cirosu. 281

VIII. ÇEKTE AVAL 282

ÇEKTE KABUL YASAĞI 283

ÇEKTE SÜRELERİN HESAPLANMASI VE MÜCBİR SEBEP 284

Sürelerin Hesaplanması.284

Mücbir Sebep285

ÇEKİN ÖDENMESİ 287

İbraz Yeri.288

Muhatap Banka. 288

Takas Odası . 289

İbraz Süreleri.291

Genel Olarak . 291

Kanuni İbraz Süreleri. 293

Çekin Karşılığının Ödenmesi 293

İçindekiler 19

Muhatap Bankanın İnceleme Yükümlülüğü 294

Nakden Ödeme . 295

Hesaben Ödeme 296

Kısmi Ödeme . 297

Çekin Ödenmemesi. 298

Hamilin Başvuru Hakları 300

Sorumluluk . 300

Bankanın Sorumluluğu 301

Bankanın Karşılıksız Çıkan Çek Yapraklarından Sorumluluğu 301

Bankanın Hesapta Karşılık Bulunmasına Rağmen Ödeme

Yapmaması  303

Keşidecinin Karşılıksız Çekten Dolayı Cezaî Sorumluluğu 304

Karşılıksız Çekin Suç Sayılmasının Kısa Tarihçesi 305

Karşılıksız Çek Suçunun Şartları . 306

Çekin Şeklen Geçerli Olması 306

Süresinde ve Doğru Yerde İbraz Edilmesi 306

İbraz Edildiği Anda Hesapta Kısmen veya Tamamen

Karşılığı Olmadığı için Ödenememesi 307

Çekin Karşılıksız Çıktığının Usulüne Uygun Şekilde

Tespit Edilmesi  307

Hamilin Şikâyet Etmesi 307

Karşılıksız Çek Keşide Etmenin Cezası 308

Etkin Pişmanlık 309

XII. CAYMA 309

XIII. ÇEK KEŞİDECİSİNİN DURUMUNDAKİ DEĞİŞİKLİKLERİN ÇEKE ETKİSİ . 310

XIV. NÜSHA . 311

ZAMANAŞIMI 311

XVI. UYGULANACAK HÜKÜMLER 312

XVII. KANUNLAR İHTİLAFI  314

20 İçindekiler

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

MAKBUZ SENEDİ VE VARANT

GENEL OLARAK317

MAKBUZ SENEDİ VE VARANTIN İŞLEYİŞ ESASLARI.317

III. MAKBUZ SENEDİ VE VARANTIN ŞEKLİ 318

MAKBUZ SENEDİ VE VARANTIN DEVRİ .319

MAKBUZ SENEDİ VE VARANTA KONU EDİLEN EŞYA ÜZERİNDEKİ

TASARRUFLAR .320

VARANT HAMİLİNİN SENEDE DAYALI HAKLARI .321

Eşyayı Sattırma Hakkı 321

Başvurma Hakkı 321

Sigorta Bedelinden Yararlanma Hakkı322

VII. ZAMANAŞIMI 322

VIII. MAKBUZ SENEDİ VE VARANTIN ZIYAI.322

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

PRATİK ÇALIŞMA VE TEST SORULARI

PRATİK ÇALIŞMALAR .325

TEST SORULARI347

III. DOĞRU-YANLIŞ ÖNERMELER .350

KAVRAM İNDEKSİ . 353