Osmanlı Ceza Hukuku Genel Hükümler

Prof. Dr. Mustafa AVCI

İÇİNDEKİLER
ÜÇÜNCÜ BASIYA ÖNSÖZ 5
ÖNSÖZ 7
İÇİNDEKİLER 9
KISALTMALAR CETVELİ 17
GİRİŞ 19
I. GENEL OLARAK 19
II. İSLÂM CEZA HUKUKU 21
III. OSMANLI CEZA HUKUKU 24
BİRİNCİ BÖLÜM
CEZA HUKUKU GENEL HÜKÜMLER
I. SUÇ KAVRAMI VE SUÇLARIN TASNİFİ 27
A. Suç Kavramı 27
B. Suçların Tasnifi 30
C. Kısas ve Had Suçları Arasındaki Farklar 35
D. Had Suçları ile Tazir Suçları Arasındaki Farklar 39
II. İLKELER 49
A. Cezalandırma Yetkisi 49
B. Suç ve Cezada Kanunilik 51
C. Kıyas yasağı 54
D. Suç-Ceza Denkliği 54
E. Cezaların Şahsiliği 57
F. Cezaların Eşitliği ve Bireyselleştirme 58
1. Cezaların Eşitliği 58
2. Bireyselleştirme. 60
III. CEZA NORMLARININ UYGULAMA ALANI 63
A. Zaman Bakımından Uygulama 63
B. Kişi Bakımından Uygulama 67
1. Devlet Başkanı 67
2. Diplomatik Dokunulmazlık 69
C. Yer Bakımından Uygulama 69

1. Ülke İçinde İşlenen Suçlar 70
2. Ülke Dışında İşlenen Suçlar 70
3. Savaş (sefer) Sırasında İşlenen Suçlar 71
D. Suçluların iadesi 71
IV. SUÇUN UNSURLARI 73
A. Kanuni Unsur 73
1. Emir (Yükümlülük) Normu 73
2. Yasak Normu 74
B. Maddi Unsurlar 76
1. Hareket 76
2. Netice 81
3. Nedensellik Bağı 82
4. Fail 84
5. Mağdur 85
6. Suçun konusu 85
C. Manevi Unsur 86
1. Kast 89
2. Taksir 93
3. Kast/Taksir Kombinasyonu (Şibhü’l-Amd, Hatau’l-Amd) (Netice Sebebiyle Ağırlaşmış Suçlar) 98
4. Amaç ve Saik 103
D. Hukuka Aykırılık 105
1. Meşru Savunma 106
a) Genel olarak 106
b) Meşru Savunmanın Şartları 108
(1) Saldırıya ilişkin şartlar 108
(2) Savunmaya ilişkin şartlar 111
2. Görevin İfası 115
3. Hakkın Kullanılması 121
a) Şikâyet Hakkı 121
b) Tedip Hakkının Kullanılması 122
c) Spor Faaliyetleri 128
d) Tıbbi Müdahaleler 130
e) Eleştiri Hakkı 134
f) Direnme Hakkı 137
4. İlgilinin Rızası 138
5. Zilyetliğin Korunması 140
V. KUSURLULUĞU KALDIRAN VEYA AZALTAN SEBEPLER 141
A. Zorunluluk Hali, Cebir ve Tehdit 142

1. Zorunluluk Hali 142
2. Cebir ve Tehdit (İkrah) 147
B. Kaza 157
C. Hata 158
D. Uyku 161
E. Bedeni Özür 161
F. Beklenebilirlik 162
G. Haksız Tahrik 162
VI. CEZA SORUMLULUĞUNUN SINIRLANMASI 164
A. Yaş Küçüklüğü 165
B. Akıl Hastalığı 167
C. Sarhoşluk 169
D. Uyku/Bayılma 171
VII. SUÇUN ÖZEL GÖRÜNÜŞ ŞEKİLLERİ 172
A. Teşebbüs 172
1. Genel Olarak 172
2. Tanım 173
3. Teşebbüsün Şartları 174
4. Teşebbüsün Hukuki Niteliği 174
5. Teşebbüse Elverişli Olmayan Suçlar 175
6. Suç Yolunun Aşamaları 175
a) Düşünce ve Karar Aşaması 175
b) Hazırlık Hareketleri 178
c) İcra Hareketleri Başlangıcı 179
d) İcra Hareketlerinin Tamamlanamaması 181
e) İşlenemez Suç (Elverişsiz Teşebbüs) 181
f) Suç Tiplerine Göre Teşebbüs 182
(1) İnsan Öldürmeye Teşebbüs 182
(2) Yaralamaya Teşebbüs 182
(3) Zinaya Teşebbüs 183
(4) Hırsızlığa teşebbüs. 185
(5) Şürbe Teşebbüs 187
(6) Hırabeye Teşebbüs 188
(7) Bağye Teşebbüs 189
g) Teşebbüs Suçu 191
7. Gönüllü Vazgeçme 191
8. Etkin Pişmanlık 193
B. İştirak 198
1. Kavramlar 198
2. Genel Anlamda İştiraki Yasaklayan Naslar 202

3. İştirakin Şartları 204
4. İştirak Sistemleri 207
5. İştirakin Çeşitleri 208
C. İçtima 221
VIII. SUÇA ETKİLİ HALLER 227
A. Tekerrür ve İtiyad 229
1. Genel Olarak 229
2. Tekerrür 232
3. İtiyad 245
B. Failin Sıfatı 253
1. Örnek Kişilik (Ağırlatıcı Sebep Olarak). 253
2. Yaşlılık 255
3. Hastalık veya Sakatlık (Hafifletici Sebep Olarak) 256
4. Köle, Kadın veya Gayrimüslimin Tazir Cezası 256
5. Kötü tevil. 258
C. Mağdurun Sıfatı 258
D. Aleniyet 264
E. Suçun İşlendiği Zaman ve Mekan 265
1. Zaman 265
2. Mekan 265
F. Suçun Yaygın Olarak İşlenmesi ve Kötü Çevre 266
IX. UNSURLAR DIŞINDA KALAN HUSUSLAR 267
A. Önşartlar 267
B. Objektif Cezalandırılabilme Şartları 267
C. Soruşturma/Kovuşturma Şartları: Şikâyet/Şahsi Dava 269
D. Şahsi Cezasızlık Sebebi 273
X. CEZA İLİŞKİSİNİ SONA ERDİREN SEBEPLER 275
A. Ölüm 275
1. Şüphelinin/Sanığın Ölümü 275
2. Mahkumun Ölümü 275
3. Kazifte Mağdurun Ölmesi 277
4. Tanığın Ölmesi 277
B. Akıl Hastalığı 278
1. Şüphelinin/Sanığın Akıl Hastalığına Tutulması 278
2. Mahkumun Akıl Hastası Olması 278
3. Şahidin akıl hastası veya kör olması 278
C. Kısas Edilecek Organın Yok Olması 279
D. Kısas İsteme Hakkına Mirasçı Olmak 279

E. Zamanaşımı 279
1. Dava zamanaşımı 280
2. Ceza Zamanaşımı 282
F. Şikâyetten Feragat/Vazgeçme (Af) 283
G. Uzlaşma 288
H. Kazifte İsnadın İspatlanması 293
İ. Af 295
1. Genel Af 295
2. Özel Af 296
3. Adli Af 297
4. Şartlı Özel Af (Tecil) 298
İKİNCİ BÖLÜM YAPTIRIMLAR
I. CEZA HUKUKU YAPTIRIMLARI 299
A. Yaptırımların Amacı 300
1. Kefaret (Ödeticilik) 301
2. Genel Önleme 302
3. Özel Önleme (Uslandırma) 303
4. Suçtan Doğan Mağduriyetin Giderilmesi 304
5. Toplumun Korunması 304
B. Ölüm Cezası 306
1. Kısas 308
2. Salb 309
3. Hz. Peygamber’in Ölüm Cezası Uygulamaları 312
a) Recm 312
b) Taziren (Siyaseten) Katl 313
C. Organ Kesme Cezası 319
1. Kısas Cezası Olarak 319
2. Tazir Cezası Olarak 319
D. El Kesme Cezası 320
1. Hırsızlık Haddi Olarak 320
2. Hırabe Haddi Olarak 322
3. Tazir Cezası Olarak El Kesme 323
E. Dayak Cezası. 323
1. Zina Suçunda 324
2. Kazif Suçunda 324
3. Şürb Suçunda 325

4. İnsan öldürmede dayak cezası 325
5. Tazir Cezası Olarak Dayak 325
6. Tedavi tedbiri olarak dayak. 328
F. Hapis Cezası 328
1. Cahiliye Devri Araplarında Hapis 329
2. Kur’an’da Hapis 329
3. İslam Hukukçularına Göre Hapis 331
4. Süresine Göre Hapsin Tasnifi 332
a) Süresiz Hüküm 333
b) Süreli (mahdut, süresi önceden belirli) Hapis 335
G. Sürgün 338
H. Para Cezaları 341
1. Kavram 341
2. Para Cezasına Delalet Eden Ayetler 343
3. Hz. Peygamberin Uygulamaları 343
4. Hz. Ömer’in Uygulamaları 345
5. Hukuk Ekolleri 346
6. Osmanlı Uygulaması 348
a) Hukuk Doktrini 348
b) Klasik Dönem Kanunları 352
c) Tanzimat Devri Kanunları 354
d) Osmanlıda Para Cezalarıyla İlgili Sorunlar 355
7. Para Cezasının Hukuki Niteliği 361
8. Yaptırım Olarak Değeri 362
9. Çeşitleri 364
II. GÜVENLİK TEDBİRLERİ 370
A. Hürriyeti Kısıtlayıcı Güvenlik Tedbirleri. 370
1. Çocuklar İçin 370
2. Akıl Hastaları İçin 371
3. Alkol ve Uyuşturucu Tutkunları İçin 372
B. Terk 372
1. Aile İçi Geçimsizliklerinde 372
2. Savaşa Mazeretsiz Gitmeyenler Hakkında 372
C. Tevbih 373
D. Tanıklık Ehliyetinin Kaybı 374
E. Mali Mahrumiyetler 375
1. Mirastan / Vasiyetten Mahrumiyet 375
2. Ganimet Payından Mahrumiyet 376
3. Barınma ve Nafaka Hakkından Mahrumiyet 376

F. Memuriyetten Azil, İlmiye Sıfatının Kaldırılması 377
G. Müsadere 380
H. Kefaret 386
İ. Kolluk Gözetimi 387
J. Ticaretten Men / Meslekten Çıkarma 388
K. Teşhir/İlan 390
L. Veliye veya Akrabaya Teslim 393
M. Medeni Haklardan Mahrumiyet 393
III. SUÇTAN DOĞAN MAĞDURİYETİN GİDERİLMESİ 394
A. Uzlaşma Bedeli 395
1. Kasten öldürmede 395
2. Kasten yaralamada 396
B. Diyet 396
1. Kasten öldürmede kısas talebinden vazgeçilmişse ödenmesi gereken
diyet 397
2. Taksirle Öldürmede Diyet 399
3. Kast/Taksir Kombinasyonuyla Öldürmede Diyet 400
4. Kasten Yaralamada Diyet (Erş) 400
5. Çocuk Düşürme Tazminatı (Gurre) 403
6. Diğer Suçlarda Tazmin 404
C. İade 408
D. Mağdurdan Özür Diletme 409
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
CEZA HUKUKU ÖZEL HÜKÜMLER
I. YAPTIRIMI BELİRLENMİŞ OLAN SUÇLAR 411
A. Kasten Öldürme ve Cezası 411
B. Kasten Yaralama. 413
C. Hırabe (Nitelikli Yağma) Suçu ve Cezası 415
D. Hırsızlık Suçu ve Cezası 416
E. Zina Suçu ve Cezası 418
F. Kazif (Nitelikli Hakaret) 420
II. YAPTIRIMI BELİRLENMEDEN YASAKLANAN FİİLLER 422
A. Kişilere Karşı Suçlar 423
1. Kast/Taksir Kombinasyonuyla Öldürme 423
2. Taksirle Öldürme 424
3. Taksirle Yaralama 427
4. Çocuk Düşürme ve Düşürtme 428

B. Devlete Karşı Suçlar 430
1. Ridde 430
2. Bağy 433
C. Kamu Sağlığına Karşı Suçlar 434
1. Alkollü İçki Kullanma 434
2. Uyuşturucu Madde Kullanma 437
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM İNFAZ HUKUKU
A. İnfaz Kavramı 439
B. İnfaz Hukuku Kavramı 441
C. İnfaz Hukuku ile İlgili Ayetler 441
D. Hz. Peygamber’in Uygulaması 447
E. Ölüm Cezasının İnfazı. 450
1. Kısas Cezasının İnfazı 451
2. Recm Cezasının İnfazı 456
3. Hırabe Suçunda Salb Suretiyle İnfaz 459
4. Siyaseten (Taziren) Katlin İnfazı 461
F. Bedeni Cezaların İnfazı 463
1. El Kesme Cezasının İnfazı 463
2. Organ Tatili Cezasının İnfazı 464
3. Dayak Cezasının İnfazı 464
G. Sürgün cezasının infazı 466
H. Para Cezasının İnfazı 467
İ. İnfaz Memuruna Mukavemet 468
KAYNAKLAR 469
İNDEKS 481