Şartlı Sermaye Artırımı
Prof. Dr. Mustafa İsmail KAYA
İ Ç İ N D E K İ L E R
KISALTMALAR.................................................................................................15
GİRİŞ ...............................................................................................................19
BİRİNCİ BÖLÜM
ESAS SERMAYE VE ESAS SERMAYE
ARTIRIMI
A. ESAS SERMAYE KAVRAMI......................................................................23
B. ESAS SERMAYENİN ARTIRILMASI........................................................25
I. Genel Olarak ............................................................................................25
II. Nedenleri ..................................................................................................26
III. Türleri.......................................................................................................28
1. Sabit Esas Sermaye Sistemine Göre Olağan Sermaye Artırımı............28
2. Kayıtlı Sermaye Sistemine Göre Sermaye Artırımı..............................29
3. Şartlı Sermaye Artırımı .........................................................................31
İKİNCİ BÖLÜM
ŞARTLI SERMAYE ARTIRIMI
HAKKINDA GENEL BİLGİLER
A. GENEL OLARAK.........................................................................................32
B. ŞARTLI SERMAYE ARTIRIMI KAVRAMI VE BU SERMAYE
ARTIRIMININ İŞLEVİ ......................................................................................33
I. Kavram.....................................................................................................33
II. İşlevi.........................................................................................................34
C. ŞARTLI SERMAYE ARTIRIMININ TEMEL ÖZELLİKLERİ..................35
I. Artırım Kararının Verilmesi.....................................................................35
II. Başkalarının Davranışları Sonucu Sermayenin Artması..........................36
III. Sermayenin Damla Damla ve Sürekli Olarak Artması ............................36
IV. Sistemde Yeni Pay Alma Hakkı Bulunmaması........................................38
V. Şartlı Sermaye Artırımının Şirketin Kuruluşu Aşamasında Kullanılması
Sorunu .............................................................................................................39
D. YABANCI HUKUK SİSTEMLERİNDE ŞARTLI SERMAYE ARTIRIMI40
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
ŞARTLI SERMAYE ARTIRIMININ
UYGULAMA ALANLARI
A. GENEL OLARAK.........................................................................................44
B. PAY İLE DEĞİŞTİRME HAKKI VEREN TAHVİL İHRACI ....................44
I. Kavram.....................................................................................................44
II. Değiştirme Hakkının Hukuki Niteliği......................................................46
III. Türk Hukukunda Pay İle Değiştirme Hakkı Veren Tahviller ..................48
1. TTK’da ..................................................................................................48
2. Sermaye Piyasası Mevzuatında .............................................................49
IV. Pay İle Değiştirme Hakkı Veren Tahvil Türleri.......................................50
1. Paya Dönüştürülebilir Tahvil ................................................................50
İçindekiler
10
2. Değiştirilebilir Tahvil............................................................................50
3. Opsiyonlu Tahvil...................................................................................50
V. Pay İle Değiştirilebilir Tahvillerin Faydaları ve Sakıncaları ...................51
1. Yatırımcılar Açısından ..........................................................................51
a. Faydaları ........................................................................................51
b. Sakıncaları .....................................................................................52
2. İhraçcı Şirket Açısından ........................................................................53
a. Faydaları ........................................................................................53
b. Sakıncaları .....................................................................................54
VI. Değiştirme Hakkı Veren Tahvil İhracı.....................................................55
1. Yetkili Organ.........................................................................................55
2. İhraç Koşulları.......................................................................................56
a. Esasa İlişkin...................................................................................56
b. Usule İlişkin...................................................................................57
aa. SPK’ya Başvurulması...........................................................57
bb. İzahname Düzenlenmesi.......................................................59
3. Satış.......................................................................................................61
VII.Değiştirme Hakkı .....................................................................................61
1. Genel Olarak..........................................................................................61
2. Kullanılması ..........................................................................................63
a. Kullanılma Şekli............................................................................63
b. Kullanılma Zamanı........................................................................64
c. Topluluk Şirketlerinden Alacaklı Olanlar .....................................66
3. Muhatabı................................................................................................67
4. Konusu...................................................................................................69
a. Hakkı Bahşeden Borçlanma Araçları Bakımından........................69
b. Hakkın Kullanılması Karşılığında İktisap Edilecek Paylar
Bakımından ............................................................................................70
5. Devri......................................................................................................71
6. Değiştirme Fiyatı...................................................................................72
7. Değiştirme Oranı ...................................................................................73
C. BENZERİ BORÇLANMA ARAÇLARININ İHRACI.................................74
D. ŞİRKET ÇALIŞANLARINA PAY ALIM HAKKI TANINMASI...............76
I. Genel Olarak ............................................................................................76
II. Pay Alım Hakkının Sahipleri ...................................................................78
III. Çalışanlara Pay Verilmesinin Nedenleri ..................................................80
1. Çalışma İsteğinin Artırılması ................................................................81
2. Şirketle Olan Bağların Güçlendirilmesi ................................................82
3. Şirketin Mali Durumunun İyileştirilmesi ..............................................83
4. Emeklilik Ücretine Ek Olarak Pay Verilmesi .......................................83
5. Personel Giderlerinin Azaltılması .........................................................84
IV. Alım Hakkının Karşılığında Verilen Paylar.............................................85
V. Pay İçin Ödenen Bedel.............................................................................85
VI. Edinilen Paylara Yönelik Kısıtlamalar.....................................................86
1. Devir Kısıtlamaları Bakımından ...........................................................86
2. Şirketle Olan İlişkinin Sona Ermesi Sebebiyle Payların Şirkete
Satılması Zorunluluğu.................................................................................88
VII.Çalışanlara Pay Alım Hakkının Tanınmasının Paysahiplerinin Menfaatleri
Açısından Değerlendirilmesi...........................................................................88
İçindekiler
11
1. Genel Olarak..........................................................................................88
2. Paysahiplerinin Menfaatlerinin Korunması İçin Dikkat Edilmesi
Gereken Hususlar........................................................................................91
a. Ölçülülük .......................................................................................91
b. Gereklilik.......................................................................................92
c. Oy Hakkının Kısıtlanması .............................................................92
E. TTK’DA ÖNGÖRÜLEN UYGULAMA ALANLARI DIŞINDA ŞARTLI
SERMAYE ARTIRIMININ KULLANILMASI SORUNU...............................93
I. Genel Olarak ............................................................................................93
II. Şartlı Sermaye Artırımı Çerçevesinde Pay Alacak Kişileri Düzenleyen
Hükmün Yorumlanması..................................................................................94
1. Lâfzi Yorum ..........................................................................................94
2. Amaca Göre Yorum ..............................................................................95
III. Şartlı Sermaye Artırımının Kullanılabileceği Diğer Alanlar ...................99
1. Şirket Birleşmelerinde...........................................................................99
a. Alman Hukukundaki Durum .........................................................99
b. Türk Hukukundaki Durum ..........................................................100
c. Değerlendirmemiz .......................................................................102
2. Paysahiplerine Pay Alım Hakkı Tanınmasında...................................103
IV. TTK m. 463 İçin Değişiklik Önerisi ......................................................106
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
ŞARTLI SERMAYE ARTIRIMI
SÜRECİ
A. SERMAYE ARTIRIMI KARARININ VERİLMESİ .................................109
I. Genel Olarak ..........................................................................................109
II. Genel Kurulun Esas Sözleşme Değişikliğini Kabul Etmesi...................110
1. Şartlı Sermaye Artırımının Esas Sözleşmesel Dayanağı.....................110
2. Şartlı Sermaye Artırımına İlişkin Esas Sözleşme Hükmünün İçeriği .113
a. Esas Sözleşme Hükmünün Zorunlu İçeriği .................................114
aa. Şarta Bağlı Sermaye Artırımının İtibari Değeri..................114
bb. Payların Sayıları, İtibari Değerleri ve Türleri.....................114
cc. Değiştirme veya Alım Hakkından Yararlanabilecek
Gruplar ............................................................................................116
dd. Rüçhan Haklarının Kaldırılmış Olduğu..............................117
ee. Belli Pay Gruplarına Tanınacak İmtiyazlar ........................118
ff. Yeni Nama Yazılı Payların Devrine İlişkin Sınırlamalar .......119
b. Önerilmeye Muhatap Olma Hakkının Kaldırılması Hâlinde
(Zorunlu) Ek Kayıtlar...........................................................................120
aa. Değiştirme veya Alım Haklarının Kullanılması İle İlgili
Bilgiler ............................................................................................120
bb. İhraç Bedelinin Hesaplanmasına İlişkin Esaslar.................121
3. Esas Sözleşmeye Yazılması Zorunlu Olmayan Hususlar....................122
III. Esas Sözleşme Değişikliğinin Ticaret Siciline Kaydı............................122
IV. Genel Kurulun Esas Sözleşme Değişikliğine İlişkin Kararının İptali....123
1. Genel Olarak........................................................................................123
2. İptal Davasında İspat Sorunu ..............................................................126
3. İptal Kararının Etkileri ........................................................................127
İçindekiler
12
B. SERMAYE ARTIRIMININ GERÇEKLEŞTİRİLMESİ ............................128
I. Genel Olarak ..........................................................................................128
II. Değiştirme veya Alım Haklarının Tanınması ........................................129
III. Değiştirme veya Alım Haklarının Kullanılması.....................................130
IV. Taahüdün İfası........................................................................................132
1. Para Yatırılması veya Takas Yoluyla İfanın Gerçekleştirilmesi.........132
2. Taahhüdün Banka Aracılığıyla Gerçekleştirilmesi .............................133
V. Paysahipliği Haklarının Doğması...........................................................135
VI. Uygunluğun Doğrulanması ....................................................................136
VII.Esas Sözleşmenin Uygun Duruma Getirilmesi ve Ticaret Siciline
Tescil......................................................................................................136
1. Esas Sözleşmenin Uygun Duruma Getirilmesi ...................................136
2. Ticaret Siciline Tescil..........................................................................137
VIII. Esas Sözleşmeden Çıkarma.................................................................138
BEŞİNCİ BÖLÜM
ÖNERİLMEYE MUHATAP OLMA
HAKKI
A. GENEL OLARAK.......................................................................................141
B. HUKUKİ NİTELİĞİ....................................................................................142
C. AMACI ........................................................................................................145
I. Paysahiplerinin Malvarlıksal Haklarının Korunması.............................145
II. Paysahiplerinin Katılma Haklarının Korunması ....................................146
D. RÜÇHAN HAKKI İLE KARŞILAŞTIRILMASI.......................................148
E. HAKKIN SAHİPLERİ. DOĞMASI VE KULLANILMA SÜRESİ...........151
I. Sahipleri .................................................................................................151
1. Ortaklar................................................................................................151
2. Katılma İntifa Senedi Sahiplerinin Durumu........................................152
3. İntifa veya Rehin Haklarının Bulunması Hâlinde ...............................153
II. Doğması .................................................................................................154
1. Pay Senediyle Değiştirme Hakkı Veren Tahvil İhracıyla ...................154
2. Benzeri Borçlanma Araçlarının İhracıyla............................................154
III. Kullanılma Süresi...................................................................................154
F. HAKKIN ORANI VE FİYATININ TESPİTİ.............................................156
I. Oran........................................................................................................156
II. Fiyat........................................................................................................156
G. HAKKIN SINIRLANDIRILMASI VEYA KALDIRILMASI ...................157
I. Genel Kurulun Karar Alması Zorunluluğu ............................................158
1. Genel Olarak........................................................................................158
2. Yetersayılar .........................................................................................159
3. Hakkın Yeni Bir Genel Kurul Kararıyla Kaldırılabilmesi veya
Sınırlandırabilmesi Sorunu .......................................................................161
II. Paysahiplerinin Yönetim Kurulu Tarafından Bilgilendirilmesi.............162
III. Genel Kurulun Yönetim Kuruluna Yetkisini Devretmesi......................164
1. Yetki Devrinin Geçerli Olduğu Görüşü ..............................................164
2. Yetki Devrinin Geçersiz Olduğu Görüşü ............................................166
3. Değerlendirmemiz ...............................................................................167
IV. Haklı Sebebin Varlığı.............................................................................169
İçindekiler
13
1. Genel Olarak........................................................................................169
2. Haklı Sebebin Somutlaştırılmasında Kullanılan Ölçütler ...................173
a. Şirket Menfaatinin Bulunması.....................................................174
b. Kısıtlamanın Yöneldiği Amaç Bakımından Gerekli Olması.......178
c. Eşit İşlem İlkesine Uygun Hareket Edilmesi...............................181
d. Hakların En Az Zarar Verecek Tarzda Kullanılması İlkesine
Uygun Hareket Edilmesi ......................................................................183
3. Haklı Sebep Olarak Kabul Edilebilecek Hâller...................................185
a. İşletmelerin, İşletme Kısımlarının, İştiraklerin Devralınması
Durumunda...........................................................................................186
b. Piyasadaki Koşullara Uygun Tahvil İhraç Edilmesi Durumunda188
c. Sermaye Tabanının Genişletilmek İstenmesi Durumunda ..........190
d. Daha Uygun Şartlarda Tahvil İhraç Edilmek İstenmesi
Durumunda...........................................................................................191
V. Sınırlandırma veya Kaldırma Hâlinde Esas Sözleşmede Bulunması
Gereken Kayıtlar...........................................................................................193
1. Önerilmeye Muhatap Olma Hakkının Bulunmadığı ...........................194
2. Değiştirme veya Alım Hakkından Yararlanabilecek Gruplar.............194
3. Değiştirme veya Alım Haklarının Kullanılma Şartları........................195
4. İhraç Bedelinin Hesaplanmasına İlişkin Esaslar .................................196
VI. Hakkın Sınırlandırılması veya Kaldırılmasının Sonuçları .....................198
1. Sınırlandırma veya Kaldırmanın Hukuka Uygun Olması Hâlinde .....198
2. Sınırlandırmanın veya Kaldırmanın Hukuka Aykırı Olması Hâlinde.198
a. Genel Kurul Kararının İptali........................................................199
b. Yönetim Kurulu Üyelerine Karşı Sorumluluk Davası Açılması.201
ALTINCI BÖLÜM
DEĞİŞTİRME VEYA ALIM HAKKI
SAHİPLERİNİN KORUNMASI
A. GENEL OLARAK.......................................................................................205
B. DEĞİŞTİRME VEYA ALIM HAKLARININ KAYBINA YOL AÇAN
HÂLLER ...........................................................................................................206
I. Doğrudan Kayıp Hâlleri.........................................................................206
II. Dolaylı Kayıp Hâlleri.............................................................................207
1. Sermaye Artırımı Yapılması, Yeni Değiştirme veya Alım Haklarının
Tanınması..................................................................................................208
a. Sermaye Artırımı Yapılması........................................................208
b. Yeni Değiştirme veya Alım Haklarının Tanınması.....................209
2. Diğer Hâller.........................................................................................210
a. Birleşme.......................................................................................210
aa. Devralan Şirketin Değiştirme veya Alım Haklarının Borçlusu
Olması ............................................................................................211
bb. Devrolunan Şirketin Değiştirme veya Alım Haklarının
Borçlusu Olması...............................................................................211
b. Şirket Türünün Değiştirilmesi .....................................................212
c. Tasfiye .........................................................................................214
d. Genel Kurulun Sermayenin Şartlı Artırılmasına Dair Kararının
İptali.............................................................................................215
İçindekiler
14
III. Kaybın Giderilmesi İçin Alınacak Tedbirler..........................................215
1. Değiştirme Fiyatının İndirilmesi .........................................................215
2. Diğer Uygun Denkleştirme Olanakları................................................217
a. Yeni Pay Alma ve Önerilmeye Muhatap Olma Hakkının
Tanınması .............................................................................................217
b. Değiştirme Hakkının Kullanılmasının Öne Alınması .................219
c. Nakit Para Ödenmesi...................................................................220
d. Sermaye Artırımının Yasaklanması.............................................220
e. Çoğunluğun Sermaye Artırımına Karşı Oy Kullanacağına Dair
Yükümlülük Altına Girmesi.................................................................222
IV. Kaybın Giderilmesinin Gerekmediği Hâller ..........................................222
C. NAMA YAZILI PAYLARIN DEVİR KISITLAMALARINA KARŞI HAK
SAHİPLERİNİN KORUNMASI ......................................................................223
I. Genel Olarak ..........................................................................................223
II. Paysahipleri veya Çalışanlara Karşı Pay Devri Sınırlamalarında ..........224
III. Diğer Değiştirme Hakkı Sahiplerine Karşı Pay Devri Sınırlamalarında225
D. SONUÇ........................................................................................................227
KAYNAKÇA ....................................................................................................231
