Hukuk Muhakemeleri Kanunu Düzenlemeleri Bağlamında Hâkimin Hukuki Sorumluluğu

Nihal ŞİRİNOĞULLARI

İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ  5

ÖZET . 7

İÇİNDEKİLER . 9

KISALTMALAR CETVELİ  15

GİRİŞ . 17

BÖLÜM GENEL OLARAK SORUMLULUK KAVRAMI VE HÂKİMİN HUKUKİ SORUMLULUĞU KANUNİ DÜZENLEMELERİ

1.1. SORUMLULUK KAVRAMI  21

1.1.1. Genel ve Hukuki Anlamıyla Sorumluluk . 21

1.1.2. Devletin Hukuki Sorumluluğu  22

1.2. KAMU GÖREVLİLERİNİN HUKUKİ SORUMLULUĞU  26

1.2.1. Kamu Görevlisi Kavramı  26

1.2.2. Yargı Organı Mensubu Kamu Görevlileri . 28

1.2.2.1. Hâkimler  28

1.2.2.2. Savcılar  29

1.2.2.3. İcra Müdürleri ve Memurları  34

1.3. HÂKİMİN HUKUKİ SORUMLULUĞUNA İLİŞKİN KANUNİ DÜZENLEMELER . 39

1.3.1. 6100 Sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’ndaki Düzenlemeler . 39

1.3.2. 1086 Sayılı Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu’ndaki Düzenlemeler . 46

1.3.3. 2802 Sayılı Hâkimler ve Savcılar Kanunu’ndaki Düzenlemeler . 57

1.3.4. 5271 Sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’ndaki Düzenlemeler . 60

1.4. HÂKİMİN HUKUKİ SORUMLULUĞUNUN AYRI DÜZENLENMESİNİN GEREKLİLİĞİNE İLİŞKİN GÖRÜŞLER . 67

1.4.1. Hâkimin Hukuki Sorumluluğu Özel Düzenlemelerini Gerekli Görmeyen Görüş  67

1.4.2. Hâkimin Hukuki Sorumluluğu Özel Düzenlemelerini Gerekli Gören Görüş . 69

1.4.3. Güncel Hukuk Sistemimizdeki Durum  71

BÖLÜM HÂKİMİN HUKUKİ SORUMLULUĞU

2.1. HÂKİMİN SORUMLULUĞUNUN ESASLARI  75

2.1.1. Hâkimlik Mesleği . 75

2.1.2. Hâkimin Sorumluluğunun Türleri . 77

2.1.2.1. Disiplin Sorumluluğu . 77

2.1.2.2. Cezai Sorumluluk . 78

2.1.2.3. Hukuki Sorumluluk  81

2.2. HÂKİMİN YARGISAL FAALİYET DIŞINDA KALAN HUKUKİ SORUMLULUK NEDENLERİ  81

2.2.1. Haksız Fiil Nedeniyle Hâkimin Hukuki Sorumluluğu . 81

2.2.2. İdari Faaliyet Nedeniyle Hâkimin Hukuki Sorumluluğu . 84

2.3. SORUMLULUK KAPSAMINDA YER ALAN HÂKİM KAVRAMI . 84

2.3.1. Yerel Mahkeme Hâkimleri Bakımından  84

2.3.1.1. Adli Yargı  85

2.3.1.1.1. Hukuk Mahkemeleri Hâkimleri . 85

2.3.1.1.2. Ceza Mahkemeleri Hâkimleri  85

2.3.1.2. İdari Yargı  95

2.3.2. Yüksek Yargı Mensubu Hâkimler Bakımından . 97

2.3.2.1. Anayasaya Mahkemesi Başkan ve Üyeleri  97

2.3.2.2. Yargıtay Başkan ve Üyeleri  98

2.3.2.3. Danıştay Başkan ve Üyeleri  99

2.3.2.4. Bölge Adliye Mahkemesi Başkan ve Üyeleri  100

2.3.2.5. Bölge İdare Mahkemesi Başkan ve Üyeleri  100

2.3.2.6. Diğer Yüksek Mahkeme Mensupları  102

2.4. HUKUKİ SORUMLULUĞUN KOŞULLARI  102

2.4.1. Genel Sorumluluk Koşulları  102

2.4.1.1. Hukuka Aykırı Fiil . 104

2.4.1.2. Kusur . 104

2.4.1.3. Zarar  107

2.4.1.4. İlliyet Bağı . 109

2.4.2. 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu Kapsamındaki Sorumluluk Sebepleri  110

2.4.2.1. Kayırma veya Taraf Tutma Yahut Taraflardan Birine Olan Kin veya Düşmanlık Sebebiyle Hukuka Aykırı Bir Hüküm veya Karar Verilmiş Olması  110

2.4.2. Sağlanan veya Vaat Edilen Bir Menfaat Sebebiyle Kanuna Aykırı Bir Hüküm veya Karar Verilmiş Olması . 117

2.4.3. Farklı Bir Anlam Yüklenemeyecek Kadar Açık ve Kesin Bir Kanun Hükmüne Aykırı Karar veya Hüküm Verilmiş Olması  118

2.4.4. Duruşma Tutanağında Mevcut Olmayan Bir Sebebe Dayanılarak Hüküm Verilmiş Olması  122

2.4.5. Duruşma Tutanakları İle Hüküm veya Kararların Değiştirilmiş Yahut Tahrif Edilmiş veya Söylenmeyen Bir Sözün Hüküm ya da Karara Etkili Olacak Şekilde Söylenmiş Gibi Gösterilmiş ve Buna Dayanılarak Hüküm Verilmiş Olması . 123

2.4.6. Hakkın Yerine Getirilmesinden Kaçınılmış Olması . 125

2.5. TAZMİNAT DAVASI  129

2.5.1. Davanın Tarafları  129

2.5.1.1. Davacı  129

2.5.1.2. Davalı  131

2.5.2. Vekâletnamede Özel Yetki Şartı . 131

2.5.3. Görevli ve Yetkili Mahkeme . 135

2.5.4. Davanın Sonuçları ve Kanun Yolları . 139

2.5.4.1. Davanın Usulden Reddi Halinde . 139

2.5.4.2. Davanın Esastan Reddi Halinde  143

2.5.4.3. Davanın Kabulü Halinde  145

2.5.4.4. Kanun Yolları . 147

2.6. RÜCU DAVASI  157

III. BÖLÜM HÂKİMİN HUKUKİ SORUMLULUĞU KAVRAMININ TEMEL HAK VE HÜRRİYETLER BAĞLAMINDA DEĞERLENDİRİLMESİ

3.1. HÂKİMİN HUKUKİ SORUMLULUĞU DÜZENLEMELERİNİN TEMEL HAK VE HÜRRİYETLER KAPSAMINDA DEĞERLENDİRİLMESİ . 161

3.1.1. ANAYASA 13. MADDE KAPSAMINDA SINIRLAMANIN SINIRI . 161

3.1.1.1. Sınırlamanın Ancak Kanunla Yapılması . 164

3.1.1.2. Anayasanın Sözüne ve Ruhuna Uygun Olması 165

3.1.1.3. Hakkın Özü ve Demokratik Toplum Düzeninin Gereklerine Aykırı Olmama . 167

3.1.1.4. Laik Cumhuriyetin Gereklerine Aykırı Olmama . 169

3.1.1.5. Ölçülülük İlkesine Aykırı Olmama . 171

3.1.2. HAK ARAMA HÜRRİYETİ  171 3.1.3. ADİL YARGILANMA HAKKI . 176 3.1.4. ÖLÇÜLÜLÜK İLKESİ . 182 3.1.5. EŞİTLİK İLKESİ  187

3.1.6. HUKUK DEVLETİ İLKESİ . 191

SONUÇ  197

KAYNAKÇA . 203