Sebepsiz İktisap (Nedensiz Zenginleşme)

6098 SAYILI YENİ TÜRK BORÇLAR KANUNU' NA GÖRE



ESKİ VE YENİ TÜRK BORÇLAR KANUNU'NA GÖRE



SEBEPSİZ İKTİSAP (NEDENSİZ ZENGİNLEŞME)



Nihat YAVUZ ( Yargıtay 3. Hukuk Dairesi Onursal Başkanı )

BİRİNCİ BÖLÜM

YENİ TÜRK BORÇLAR KANUNUNA GÖRESEBEPSİZ ZENGİNLEŞME

I--YENİ TÜRK BORÇLAR KANUNUNA GÖRE SEBEPSİZ ZENGİNLEŞMEDEN DOĞAN BORÇ İLİŞKİLERİ-1

A. Koşulları

I. Genel olarak

Madde: 77-1

AÇIKLAMA VE YORUM-1

A)-Haksız Olarak Başkasının Malvarlığından veya Emeğinden Zenginleşme (TBK. mad. 77/I)-1

B)-Geri Verme Yükümlülüğünün Başlıca Çeşitleri (TBK. mad. 77/2)-2

C)-Gerçekleşmeyen Hukuksal Sebebe Dayanılarak Geri Alma-3

İÇTİHATLAR-4

II. Borçlanılmamış edimin ifası

Madde: 78-12

AÇIKLAMA VE YORUM-12

A)-Borçlanmadığı Edimi Kendi İsteğiyle Yerine Getiren Kimsenin Geri Alma Hakkı-12

a)-Edim ifa amacıyla verine getirilmelidir-12

b)-İfası gereken borcun mevcut olmaması-12

B)-Zamanaşımına Uğramış Bir Borcun İfasından veya Ahlâki Bir Ödevin Yerine Getirilmiş Olmasından Doğan Zenginleşmeler Geri İstenemez-13

C)-Edada Bulunan Kimse (veya mümessili) Borcun Konusu Hakkında Hataya Düşmelidir-14

D)-İradi Olarak Tediye-14

E)-İspat Yükü-15

F)-TBK. mad. 78’in Kıyas Yoluyla Uygulanacağı Durumlar-15

G)-Aşağıdaki Durumlarda Nedensiz Zenginleşme Davası Açılabilir-16

İÇTİHATLAR-16

B. Geri vermenin kapsamı

I. Zenginleşenin yükümlülüğü

Madde: 79-28

AÇIKLAMA VE YORUM-28

A)-Geri Verme İstemi Kişiseldir-28

B)-Davalının Malvarlığında Oluşan Zenginleşme İstenebilir-28

C)-Eşya Hukuku İlkelerine, Sözleşmeye veya Vekaletsiz İşgörmeye Dayanan Bir İade (veya ifa) İsteminin Söz Konusu Olmaması Gerekir-28

D)-Nedensiz Zenginleşme Davası Kusura İhtiyaç Göstermez-29

E)-Davacılık Sıfatı-29

F)-Geri Vermenin Kapsamı-30

İÇTİHATLAR-34

II. Giderleri İsteme Hakkı

Madde: 80-48

AÇIKLAMA VE YORUM-49

İÇTİHATLAR-50

C. Geri İstenememe

Madde: 81-64

AÇIKLAMA VE YORUM-64

A)-Hukuka veya Ahlaka Aykırı Bir Sonucun Gerçekleşmesi Amacıyla Verilen Şey Geri İstenemez. -64

B)-Açılan Davada Hakim, Bu Şeyin Devlete Mal Edilmesine Karar Verebilir (TBK. mad. 81, son cümle)-66

İÇTİHATLAR-67

D. Zamanaşımı

Madde: 82-74

AÇIKLAMA VE YORUM-74

A)-Zamanaşımı-74

B)-Sebepsiz Zenginleşme Defi-75

İÇTİHATLAR-76

II--MADDE GEREKÇELERİ-89

İKİNCİ BÖLÜM

SEBEPSİZ İKTİSAP DAVASININ ESASLARI

I--NEDENSİZ ZENGİNLEŞME (SEBEPSİZ İKTİSAP) İLE İLGİLİ GENEL BİLGİLER VE KAVRAMLAR-93

A)-Giriş-93

B)-Haksız (Sebepsiz, Nedensiz) İktisap (Kazanım)-93

C)-Davacı-93

D)-Davalı-94

E)-Konusu-94

F)-İspat Yükü-94

G)-İlliyet Bağı-94

H)-Bilimsel Öğretinin Saptadığı İlkeler-94

İ)-Geri İsteme Davası (Ayni, Nesnel) Değil ve Fakat Şahsidir (Kişiseldir)-95

II--BORÇLAR KANUNUNUN 61. MADDESİNİN AÇIKLANMASI-98

A)-Davalı-98

B)-BK. 61. Maddesinin 2. Fıkrasında Sözü Edilen Nedensiz Zenginleşme Halleri Tahdidi (Sınırlı Sayıda) Değildir-98

C)-Muteber (Geçerli) Sebep Olmama-98

D)-Gerçekleşmemiş Sebep-98

E)-Sonradan Ortadan Kalkmış Bir Sebep-99

F)-Diğer Kimseye Mali Bir Yarar Sağlayan İşlemin Daima Bir Amacı, Bir Hukuksal Nedeni (Causa) Vardır-99

İÇTİHATLAR-103

III--BORÇLAR KANUNUNUN 62. MADDESİNİN AÇIKLANMASI-176

A)-Borcun Olmaması Haline Örnekler-176

B)-İspat-177

C)-Muvazaa-177

D)-Borcun Mevcut Olmadığı Halde Bile Bile Ödemede Bulunulmuş İse Bağışlama Amacının Varlığı Kabul Olunabilir-177

E)-Maddenin İkinci Fıkrası (BK. mad. 62/11)-178

F)-Borç Olmayan Şeyi Hataen Ödeyen Kişi Yanlışlığa Düştüğünü İspat Ettiği Taktirde Ödediğini Geri İsteyebilir (BK. mad. 62)-178

İÇTİHATLAR-187

IV--BORÇLAR KANUNUNUN 63. MADDESİNİN AÇIKLANMASI-202

A)-Sebepsiz İktisapta İade-202

B)-Hapis Hakkı-203

C)-İspat-203

D)-İktisap Eden Kötüniyetli İse-203

E)-İktisap Eden İyiniyetli İse-204

F)-Malında Fazlalık Olan Kimsenin Eline Geçmiş Olduğu Halde Zenginleşmenin Hesabında Esas Tutulan Tarihte Artık Mevcut Bulunmayan Şeyler Geri Verilecek Meblağdan Düşülür-204

G)-Sebepsiz Zenginleşme Davalarında İyiniyetli Zenginleşenin Geri Verme Borcunun Kapsamı Hakkındaki Kimi Görüşler-204

a)-Klasik Uygulama-204

b)-Hakkaniyet Ölçüsü-205

aa)-Fark Teorisi-205

bb)-Yargıtay Uygulaması-205

c)-Yasanın Çözüm Tarzı (BK. 63/1)-207

d)-Avusturya ve Alman Temyiz (Yüksek) Mahkemelerinin Görüşleri-207

e)-İyiniyete ya da Zamanaşımına Dayanılarak Elde Edilen Yarar Geriye Verilmez-208

f)-Türk Borçlar Kanununda Durum-209

İÇTİHATLAR-210

V--BORÇLAR KANUNUNUN 64. MADDESİNİN AÇIKLANMASI-221

A)-Masraflar-221

a)-Lüzumlu Masraflar-221

b)-Faydalı Masraflar-221

B)-Objektif Kriter-221

İÇTİHATLAR-240

VI--BORÇLAR KANUNUNUN 65. MADDESİNİN AÇIKLANMASI-255

İÇTİHAT-259

VII--BORÇLAR KANUNUNUN 66. MADDESİNİN AÇIKLANMASI-261

A)-Genel Olarak-261

B)-Nedensiz Zenginleşme Def’i (Daimi Def’i Hakkı)-261

İÇTİHATLAR-267

VIII--SONUÇ VE ÖZET BİLGİLER-323

A)-Sebepsiz İktisap (Nedensiz Zenginleşme) Davasının Tanımı ve Niteliği-323

B)-Nedensiz Zenginleşme Davasının Sujeleri-325

C)-Zenginleşme-326

D)-Fakirleşme-331

E)-Haklı Bir Nedenin Olmayışı-334

F)-Sözleşmesel Bir Edim İle Zenginleşme-334

G)-Uygun Sebebin Gerçekleşmemesi-338

H)-Sözleşmesel Edim Dışında Vaki Zenginleşme-339

I)-Çeşitli Olasılıklar-341

İ)-Geri Verme (İade) Tarzı-343

J)-Geri Vermenin (İadenin) Kapsamı-345

K)-Geri Verme Borcunun Sınırlandırılması-346

L)-Zararlar-347

M)-Karşı Edim-348

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

FEDAKÂRLIĞIN DENKLEŞTİRİLMESİ, İSMİN GASBI VEKAMBİYO HUKUKUNA DAYANAN SEBEPSİZ ZENGİNLEŞME DAVASIKOOPERATİFLER HUKUKU İLE İLGİLİ İÇTİHATLAR

I--SEBEPSİZ ZENGİNLEŞMENİN FEDAKÂRLIĞIN DENKLEŞTİRMESİ İLKESİNDEN FARKI-359

II--İSMİN GASBI HALİNDE AÇILACAK NEDENSİZ ZENGİNLEŞME DAVASI-359

A)-Genel Olarak-359

B)-Nedensiz Zenginleşme-360

III--KAMBİYO HUKUKUNA DAYANAN NEDENSİZ ZENGİNLEŞME DAVASI İLE BORÇLAR KANUNUNA DAYANAN NEDENSİZ ZENGİNLEŞME DAVASI ARASINDAKİ FARKLAR-360

Konuyla İlgili Örnek Karar-361

IV--BANKANIN MÜŞTERİYE KREDİ KULLANDIRMA AMACI BULUNMAKSIZIN FAZLA ÖDEME YAPMASI SORUNU-362

A)-Kredi Kullandırmak Amacıyla Fazla Ödeme-362

B)-Kredi Kullandırma Amacı Bulunmaksızın Fazla Ödeme Yapılması-363

C)-İsviçre Federal Mahkemesi 1. Hukuk Dairesinin 23 Aralık 1994 Tarihli Kararı-364

D)-Mevduat Sahibinin Geri Verme (İade) Borcunun Kapsamı, İyiniyetli Olup Olmaması Dikkate Alınarak Saptanmalıdır-367

V--TÜRK TİCARET KANUNU’NA GÖRE SEBEPSİZ ZENGİNLEŞME-369

İÇTİHATLAR-371

KOOPERATİFLER HUKUKU İLE İLGİLİ İÇTİHATLAR-429

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

TAPULU TAŞINMAZIN HARİCEN SATIŞIVE HUKUKSAL SONUÇLARI

(Bilimsel İncelemeler ve İçtihatlar)

TAPULU TAŞINMAZLARIN HARİCEN SATIŞI VE BUNA HASREN -VENİRE CONTRA FACTUM PROPRİUM- (ÇELİŞKİLİ DAVRANIŞ) - -NEMO AUDİTUR- (KÖTÜ OLARAK KAZANILMIŞ DURUM HUKUKSAL KORUMANIN DIŞINDA KALIR) VE -CULPA İN CONTRAHENDO- (SÖZLEŞME MÜZAKERELERİNDE KUSUR) KAVRAMLARI HAKKINDA KISA AÇIKLAMALAR-445

CULPA IN CONTRAHENDO YA DA ASLİ EDİM YÜKÜMÜNDEN BAĞIMSIZ YASAL BORÇ İLİŞKİSİ KURAMI (NAZARİYESİ) AÇISINDAN TAPULU TAŞINMAZIN HARİCEN SATIŞI NEDENİYLE ALICININ TALEP HAKLARI-470

İÇTİHATLARI BİRLEŞTİRME KARARLARI-522

İÇTİHATLAR-526

BEŞİNCİ BÖLÜM

5737 SAYILI YENİ VAKIFLAR KANUNUNA GÖRETAVİZ BEDELİ, KİRA SÜRESİ, ECRİMİSİL VE TAHLİYE SORUNLARI

I--5737 SAYILI VAKIFLAR KANUNUNUN YÜRÜRLÜĞE GİRMESİNDEN ÖNCEKİ EVREDE TAVİZ BEDELİ KAVRAMI-573

II. -5737 SAYILI YENİ VAKIFLAR KANUNUNA GÖRE: TAVİZ BEDELİ, KİRA SÜRESİ, ECRİMİSİL VE TAHLİYE-587

YENİ VAKIFLAR KANUNUNA GÖRE TAVİZ BEDELİ VE ZAMANAŞIMI SORUNU-597

TAVİZ BEDELİ İLE İLGİLİ DİĞER İÇTİHATLAR-605

ALTINCI BÖLÜM

FAİZ

I--SEBEPSİZ ZENGİNLEŞME DAVALARINDA BORÇLUNUN TEMERRÜDÜ VE ÖZELLİKLE FAİZ TALEBİ İÇİN İHTAR GEREKİR Mİ?-659

A)-Haksız Eylem Bakımından-659

B)-Sebepsiz Zenginleşme Bakımından-659

II--GECİKME ZAMMI ALACAĞININ HUKUKSAL NİTELİĞİ-662

A)-Temerrüt Faizinin Tanımı-662

B)-Cezai Şartın Tanımı-662

C)-Gecikmiş İfa İle Birlikte Gecikme Tazminatının İstenmesine Engel Yoktur-663

D)-Borçlu Temerrüdü-663

III--YENİ TÜRK BORÇLAR KANUNUNDA DURUM-663

İÇTİHATLAR-664

YEDİNCİ BÖLÜM

-SEBEPSİZ ZENGİNLEŞMENİN ESASI İLE İLGİLİ İÇTİHATLAR-731

-SEBEPSİZ ZENGİNLEŞMENİN USULÜ İLE İLGİLİ İÇTİHATLAR-983

-İDARİ DAVA İLE İLGİLİ İÇTİHATLAR-1247

-BAŞKASININ TAŞINMAZINA DİKİLEN AĞAÇLAR (FİDANLAR) VE İNŞA EDİLEN YAPILAR-1349

-İŞ HUKUKUNDA SEBEPSİZ ZENGİNLEŞME-1394

-ÇEŞİTLİ BORÇ İLİŞKİLERİNDE SEBEPSİZ ZENGİNLEŞME-1414

-Ortaklığın Giderilmesi Sonucunda Oluşan Nedensiz Zenginleşme-1414

-Tamamen Zapt Halinde Alıcının Sebepsiz İktisaba Dayanan Hakkı-1441

-Trampada Zapta Karşı Sorumluluk-1447

-Bağışlayanın Bağışlamadan Dönmesi-1448

-Kiracının Kiralananda Yaptığı Gider ve Onarımların Tazmin Edilmesi Kiralayanın Sebepsiz Zenginleşmesi-1448

-Ödünç Verme (Karz) Sözleşmesinde Geri Vermenin İmkansızlığı Durumunda Sebepsiz İktisap-1449

-İsviçre/Türk Hukuku İki Tarafa Borç Yükleyen Sözleşmelerde Hasarı Borçluya Yüklemektedir-1449

-Bir Şey Vermeyen Bir Şey Alamaz. Alırsa Haksız İktisap Kurallarına Göre Geri Verir-1450

KAVRAM DİZİNİ-1453