Kıymetli Evrak Hukuku

İÇİNDEKİLER
İçindekiler
Önsöz 7
2. Baskıya Önsöz 9
3. Baskıya Önsöz 11
4. Baskıya Önsöz 13
5. Baskıya Önsöz 15
6. Baskıya Önsöz 17
Kısaltmalar 29
§1. KIYMETLİ EVRAK KAVRAMI
I. KIYMETLİ EVRAKIN TANIMI VE UNSURLARI 32
A. Tanımı 32
B. Unsurları 33
1. Senet 33
2. Hak 37
3. Senet ile Hakkın Kaynaşması 38
C. Kıymetli Evrak ile Adi Senetler Arasındaki Farklar 39
II. KIYMETLİ EVRAKIN ÖZELLİKLERİ 44
A. Kıymetli Evrak Bir Borç Senedidir 44
B. Hak Hukuken Başkasına Devredilebilir Olmalıdır 44
C. Hak Nakden Değerlendirilebilen Bir Hak Olmalıdır 45
Ç. Hakla Senet Arasında Sıkı Bir Bağ Vardır 45
D. Soyutluk İlkesi Yürürlüktedir 45
E. Kıymetli Evrak Türleri Sınırlı Sayıda Düzenlenmiştir 46
F. Kıymetli Evrak Sıkı Şekil Şartlarına Bağlıdır 46
III. KIYMETLİ EVRAK TEORİLERİ (Kıymetli Evrakta Hakkın Doğumu) 47
A. Kreasyon (Yaratma) Teorisi 47
B. Sözleşme (Akit) Teorisi 48
C. Görünüşe Güven İlkesi ile Birleştirilmiş Sözleşme Teorisi 48
IV. KIYMETLİ EVRAKIN TASNİFİ 49
A. Temsil Ettikleri Hakkın Türü Bakımından (Konuları Yönünden) 49
1. Para Senetleri (Alacak Senetleri) 49
2. Pay Senetleri (Hisse Senetleri) 49
3. Emtia Senetleri 50
4. Eşya Hukuku Senetleri 50
B. Hakkın Senetten Önce Var Olup–Olmaması Bakımından (İşlevleri Yönünden) 50
1. Kurucu (İhdas Edici, Hak Doğurucu) Kıymetli Evrak 50
2. Hakkı Açıklayıcı (İzhari) Kıymetli Evrak 51
C. Devir Şekilleri Bakımından 51
1. Nama Yazılı Kıymetli Evrak (Registered Negotiable Instruments) 52
a. Tanımı 52
b. Eksik Nam Yazılı Senetler 52
c. Nama Yazılı Kıymetli Evrakın Devri 53
aa. Genel Kural 53
bb. İstisna – Nama Yazılı Pay Senetlerinin Devri 54
ç. Nama Düzenlenebilecek Kıymetli Evrak 55
2. Emre Yazılı Kıymetli Evrak (Negotiable Instruments Payable to Order) 55
a. Tanımı 55
b. Devri 56
3. Hâmile/Hâmiline Yazılı Kıymetli Evrak (Negotiable Instruments Payable to Bearer) 57
Ç. Düzenlenmelerine Sebep Olan Hukuki İşlemle İlişkileri Bakımından 59
1. Soyut (Sebepten Bağımsız–İlli Olmayan) Kıymetli Evrak 59
2. Somut (Sebebe Bağlı–İlli) Kıymetli Evrak 59
D. Kamu Güvenine Sahip Olup – Olmaması Bakımından Kıymetli Evrak 60
E. Asli veya Tali (Fer’i, İkincil) Senet Nitelikleri Yönünden Kıymetli Evrak 61
V. KIYMETLİ EVRAKIN TÜRÜNÜN DEĞİŞTİRİLMESİ (TAHVİLİ / DÖNÜŞTÜRÜLMESİ) 61
A. Kavram 61
B. Tür Değiştirme Çeşitleri 62
1. Kanun Gereği Tür Değişimi 62
2. İradi Tür Değişimi 64
§2. KIYMETLİ EVRAKTA SAVUNMA
(Def’i ve İtirazlar)
I. GENEL OLARAK SAVUNMA KAVRAMI 67
II. KIYMETLİ EVRAK’TA SAVUNMA (DEF’İ VE İTİRAZ) TÜRLERİ 69
A. Senet Metninden Doğan Def’i ve İtirazlar 69
1. Senet Metninden Doğan Def’iler 69
2. Senet Metninden Doğan İtirazlar 69
B. Senedin Hükümsüzlüğüne İlişkin Savunmalar 70
C. Kişisel (Şahsi) Savunmalar 72
§3. KIYMETLİ EVRAKIN ZIYAI
VE İPTALİ
I. TÜRK TİCARET KANUNU’NDAKİ DÜZENLENİŞİ VE İPTALE İLİŞKİN GENEL HÜKÜMLER 77
II. NAMA YAZILI KIYMETLİ EVRAKIN ZIYAI SEBEBİYLE İPTALİ 79
III. HAMİLE YAZILI KIYMETLİ EVRAKIN ZIYAI SEBEBİYLE İPTALİ 80
IV. EMRE YAZILI KIYMETLİ EVRAKIN ZIYAI SEBEBİYLE İPTALİ 82
V. İPTAL KARARININ HUKUKİ SONUÇLARI 84
§4. KAMBİYO SENETLERİ
(TİCARİ SENETLER–COMMERCIAL PAPERS)
I. KAMBİYO SENETLERİNİN HUKUKİ NİTELİKLERİ VE EKONOMİK FONKSİYONLARI 87
A. Genel Bilgi ve Yasal Düzenleme 87
B. Kambiyo Senetlerine İlişkin Temel Özellikler 88
1. Kambiyo Senetlerinin Kanunen Emre Yazılı Olması 88
2. Kambiyo Senetlerinin Hukuki Nitelikleri 88
3. Kambiyo Senetlerinde Ehliyet, İmza ve Temsil 89
a. Ehliyet 89
b. Temsil 90
II. KAMBİYO SENETLERİNE İLİŞKİN TEMEL KAVRAMLAR 93
III. POLİÇE (BILL OF EXCHANGE) 94
A. Poliçenin Tanımı ve Hukuki Niteliği 94
B. Poliçede Şekil Şartları (Poliçenin Unsurları) 95
1. Poliçenin Mutlak Zorunlu Unsurları 96
a. Poliçe Kelimesi 96
b. Kayıtsız, Şartsız Belirli Bir Bedelin Ödenmesi Emri 97
aa. Belirli Bir Bedelin Ödenmesi 97
bb. Kayıtsız ve Şartsız Havale Niteliği 100
aaa. Genel Olarak 100
bbb. Senedin Geçerliliğini Etkileme Yönünden Yazılmamış 100
ccc. Senede Geçerli Olarak Konulabilecek Kayıtlar 101
c. Ödeyecek Kimsenin (Muhatabın) Ad ve Soyadı 103
ç. Lehdar (Kime veya Kimin Emrine Ödenecek ise Onun Adı) 104
d. Düzenlenme Tarihi 105
e. Düzenleyenin İmzası 105
2. Alternatif Zorunlu Unsurlar 106
a. Düzenleme Yeri 106
b. Ödeme Yeri ve Adresli Poliçe ile Yerleşim Yerli Poliçe Kavramları 109
3. İsteğe Bağlı Unsur – Vade 110
a. Genel Olarak 110
b. Vade Türleri 110
aa. Belli Bir Günde Ödenecek Poliçeler 111
bb. Düzenlenme Tarihinden Belirli Bir Süre Sonra Ödenecek Poliçeler 112
cc. Görüldüğünde Ödenecek Poliçeler 112
çç. Görüldükten Belli Bir Süre Sonra Ödenecek Poliçeler 112
c. Vade ve Faiz Kaydı İlişkisi 113
B. İmzaların İstiklâli (Bağımsızlığı) Prensibi 114
C. Beyaz (Açık) Poliçe– Açık Senet 114
Ç. Poliçenin Cirosu 117
1. Cironun Hukuki Niteliği 117
2. Cironun Türleri 119
a. Biçim Yönünden 119
b. Amaç Yönünden Ciro Ayrımı 122
aa. Temlik Cirosu ve Fonksiyonları 122
aaa. Temlik Cirosu 122
bbb. Fonksiyonları 123
bb. Rehin Cirosu 125
cc. Tahsil Cirosu 126
3. Cironun Şartları ve Yapılabileceği Süre 128
a. Cironun Şartları 128
b. Cironun Yapılabileceği Süre 130
D. Poliçede Kabul 131
1. Kavram 131
2. Şekli 132
3. Kabule Arz 134
a. İsteğe Bağlılık Kuralı 134
b. Kabul İçin Arzın Mümkün Olmadığı Hâller 134
aa. Kanunen Kabul İçin Arzın Mümkün Olmaması 134
bb. Düzenleyenin Poliçenin Kabul İçin Arzını Yasaklaması 135
aaa. Genel Olarak 135
bbb. Düzenleyenin Kabul İçin Arzı Süresiz Yasaklaması 135
ccc. Düzenleyenin Kabul İçin Arzı Belirli Bir Süre İçin Yasaklaması 135
c. Kabul İçin Arzın Mecburi Olduğu Haller 136
aa. Genel Olarak 136
bb. Kanundan Doğan Zorunlu Haller 136
aaa. Görüldüğünden Belirli Süreli Vadeli Poliçeler 136
bbb. Yerleşim Yerli (İkametgâhlı) ve Adresli Poliçeler 136
cc. İradeden Doğan Zorunlu Haller 137
aaa. Kabul İçin İbrazın Keşideci Tarafından Zorunlu Tutulması 137
bbb. Kabul İçin İbrazın Cirantalar Tarafından Zorunlu Tutulması 137
ç. Düzenleyenin ve Cirantaların Poliçenin Kabul Edilmemesinden Sorumlu Olmayacakları Koşulunun Hukuki Durumu 137
E. Poliçede Aval 139
1. Tanımı ve Hukuki Niteliği 139
2. Aval, Kefalet ve Garanti Sözleşmesi İlişkisi 140
3. Avalde Şekil 141
4. Avalde Kişiler 143
F. Poliçede Ödeme 144
1. Ödeme İçin İbraz 144
2. Ödeme 146
a. Vadeden Önce Ödeme 146
b. Vadede Ödeme 146
3. Kısmi Ödeme ve Poliçe Bedelinin Tevdii 147
a. Kısmi Ödeme 147
b. Poliçe Bedelinin Tevdii 147
G. Poliçede Kabul Etmeme veya Ödememe Hâllerinde Müracaat (Başvuru) Hakları 148
1. Hâmile Karşı Sorumlu Olan Kişiler 148
2. Müracaat Hakkının Doğduğu Haller 149
a. Vadenin Gelmesi 149
b. Vadenin Gelmesinden Önce Müracaat Hakkının Doğduğu Haller 150
3. Müracaat Hakkının Kullanım Koşulları 151
a. Genel Olarak 151
b. Kabul Etmeme Protestosu Çekilmesi 151
aa. Genel Olarak 151
bb. Kabul Etmeme Protestosunun Şekli 152
cc. Kabul Etmeme Protestosunun İçeriği 152
c. Ödememe Protestosu Çekilmesi 153
ç. Sakat Protesto Çekilmesi Durumu 155
d. Protestodan Muafiyet Halleri 156
aa. Kanuni Muafiyet Halleri 156
aaa. Poliçe Borçlusunun İflası 156
bbb. Mücbir Sebep (30 Günü Aşan) 156
bb. İradi Muafiyet Halleri 157
aaa. Kabul Etmeme Protestosuna Özgü Haller 158
bbb. Kabul Etmeme ve Ödememe Protestosuna İlişkin Ortak Haller 158
e. İhbar Yükümlülüğü 159
f. Müracaat Hakkının Düşmesi 160
4. Müracaat (Başvuru) Hakkının Kapsamı 161
a. Hâmilin Müracaat Hakkının Kapsamı 161
b. Ödeyen Kişinin Müracaat Hakkının Kapsamı 162
H. Retret 163
I. Poliçede Araya Girme 163
İ. Poliçeden Doğan Talep Haklarında Zamanaşımı ve Zamanaşımını Kesen ve Durduran Haller 164
1. Poliçeden Doğan Talep Haklarında Zamanaşımı 164
2. Zamanaşımını Kesen ve Durduran Haller 166
a. Zamanaşımını Kesen Haller 166
b. Zamanaşımını Durduran Haller 167
J. Poliçede Sebepsiz Zenginleşme ve Karşılığın Devri 168
1. Poliçede Sebepsiz Zenginleşme Davası 168
2. Poliçede Karşılığın Devri 170
a. Genel Olarak 170
b. Karşılığın Kanun Gereği Devri (Düzenleyenin İflası) 170
c. Karşılığın Düzenleyen Tarafından İradi Devri 170
ç. Her İki Durum İçin Ortak Hüküm 171
IV. BONO (EMRE YAZILI SENET – PROMISSORY NOTE) 171
A. Genel Olarak 171
B. Bono ve Tanımı 174
C. Bononun Şekli Şartları 174
1. Genel Olarak 174
2. Bononun Zorunlu Şekli Şartları 175
a. Türkçe Olarak veya Senedin Yazılı Olduğu Dildeki Karşılığı Olarak Kullanılan “Bono” veya “Emre Yazılı Senet” Kelimesi 175
b. Kayıtsız ve Şartsız Belirli Bir Bedelin Ödenmesi Vaadi 176
c. Lehdar (Adı ve Soyadı veya Ticaret Unvanı) 177
ç. Düzenleme (Keşide) Tarihi 178
d. Düzenleyenin (Keşidecinin) İmzası 178
3. Bononun Alternatifli Zorunlu Şekli Şatları 179
a. Düzenleme Yeri 179
b. Ödeme yeri 179
4. Bononun İhtiyari Şekli Şartları 179
a. Vade ve Özelliği 179
b. Diğer İhtiyari Şekli Şartlar 181
aa. Yetki kaydı 181
bb. Muacceliyet kaydı 181
cc. Faiz kaydı 182
çç. Bedeli Nakden veya Malen Alınmıştır Kaydı 182
Ç. Bononun Düzenlemesi ve Tedavül Şekli 182
D. Bonoda Ehliyet ve Temsil ile Beyaz Bono ve Hatır Bonosu 183
1. Ehliyet 183
2. Temsil 183
3. Beyaz Bono ve Hatır Bonosu 184
D. Bononun Devri 184
1. Ciro 184
2. Bonoda Cironun Süresi 185
3. Cironun Şekli 185
a. Tam Ciro 186
b. Beyaz Ciro 186
F. Bono Bedelinin Yetkili Hâmil Tarafından Tahsil Edilmesi 186
G. Bono Bedelinin Ödenmesi 188
1. Genel Olarak 188
2. Nama Yazılı Bonolarda Bono Bedelinin Ödenmesi 189
3. Emre Yazılı Bonolarda Bono Bedelinin Ödenmesi 190
H. Bonoda Aval 191
I. Müracaat (Başvurma) Hakkı 193
1. Genel Olarak 193
2. Vadeden Önce Müracaat Hakkının Kullanılması 193
3. Müracaat Hakkının Kullanılması Halinde Yetkili Hâmilin Senet Borçlularından Talep Edebilecekleri 194
4. Hâmile Ödeme Yapan Kimsenin Müracaat Hakkının Kapsamı 194
5. Araya Girerek Ödeme 195
İ. Müracaat Hakkının Kullanılmasına İlişkin Zamanaşımı Süreleri ve Sebepsiz Zenginleşme Davası 195
1. Bonoda Zamanaşımı 195
2. Bonoda Sebepsiz Zenginleşme Davası 196
J. Bonoya da Uygulanacak Poliçe Hükümlerine Bakış 197
V. ÇEK (CHECK) 198
A. Çek Kavramı, Özellikleri ve Hukukumuzda Düzenlenişi 198
1. Çek Kavramı 198
2. Çekin Özellikleri 200
a. Çekin Kambiyo Senedi Niteliği 200
b. Çekin Kanunen Emre Yazılı Senet Niteliği 200
c. Çekin İfa Uğruna Edim Niteliğinde Olması 201
ç. Çekin Havale Niteliği 202
d. Çekin Ödeme Aracı Niteliği 204
3. Hukukumuzda Çekin Güncel Düzenlenişi 205
B. Muhatap Banka ile Çek Düzenleyen Arasındaki Hukuki İlişki 205
1. Genel olarak 205
2. Çek Sözleşmesi ve Şekli 207
C. Çek Düzenleme Koşulları Çeklerin Ayrımı 210
1. Çek Düzenleme Koşulları 210
2. Renklerine Göre Çeklerin Ayrımı 211
a. Genel Olarak 211
b. Tacir Çekleri 211
c. Tacir Olmayan Kişi Çekleri 211
ç. Hâmiline Çeklere İlişkin Renkler 212
aa. Tacir Hâmiline Çeklerin Renkleri 212
bb. Tacir Olmayan Kişi Hâmiline Çeklerin Renkleri 212
Ç. Çekte Şekil Şartları 212
1. Çek Kelimesi 213
2. Belirli Bir Bedelin Ödenmesi İçin Kayıtsız ve Şartsız Havale 213
3. Ödeyecek Kimsenin Ticaret Unvanı 213
4. Ödeme Yeri 214
5. Düzenlenme Tarihi 214
6. Düzenlenme Yeri 214
7. Düzenleyenin İmzası 215
8. Banka Tarafından Verilen Seri Numarası 215
9. Karekodu 216
D. Çekte Şekil Şartlarının Özellikleri 218
1. Lehdarın Çekin Geçerlilik Şekil Şartı Olmaması 218
2. Yabancı Banka Tarafından Bastırılan Çeklerde Seri Numara ve Karekodu Unsurlarının Yokluğunun Çeki Geçersiz Kılmaması 218
3. Çekte Vade ve İbraz Süreleri 218
a. Çekte Vade Sorunu 218
b. İleri Düzenlenme Tarihli (Post Date) Çek 219
c. İbraz Süreleri 222
E. Çekin Devri 224
F. Çekte Ödeme ve Ödemenin Engellenmesi 225
1. Çekte Ödeme 225
2. Çekin Ödenmesi İle İlgili Bazı Özel Durumlar 225
a. Çizgili Çek ve Ödenmesi 225
aa. Genel Olarak 225
bb. Genel Çizgili Çek – Özel Çizgili Çek 226
b. Mahsup Çeki ve Ödenmesi 227
c. Teyitli Çek ve Ödenmesi 228
ç. Vizeli Çek ve Ödenmesi 228
d. Adresli ve Yerleşim Yerli Çek ve Ödenmesi 229
e. Garantili Çek ve Ödenmesi 229
3. Çekten Cayma ile Ödemenin Engellenmesi 230
4. Ödemeden Kaçınma Hâlinde Hâmilin Hukuki Müracaat Hakları 231
a. Ödenmeme Keyfiyetinin Tespiti 231
b. Hukuki Sorumluluk ve Çekte Zamanaşımı 232
aa. Hukuki Sorumluluk 232
bb. Çekte Zamanaşımı 233
G. Poliçe Hükümlerine Yapılan Yollamalar 234
H. 5941 Sayılı Çek Kanunu’nun İrdelenmesi 235
1. ÇK’nın Amacı 236
2. Bankanın Araştırma Yükümlülüğü, Çek Hesapları ve Çek Defterleri 237
3. İbraz, Ödeme, Çekin Karşılıksız Olduğunun Tespiti ve Gecikme Cezası 242
4. Bankaların Bildirim Yükümlülüğü 245
5. Ceza Sorumluluğu, Çek Düzenleme ve Çek Hesabı Açma Yasağı 246
6. Etkin Pişmanlık ve Çek Düzenleme ve Çek Hesabı Açma Yasağının Kaldırılması 249
7. Diğer Hükümler 250
§5. EMTİA SENETLERİ
(COMMODITY INSTRUMENTS)
I. KAVRAM 251
II. UMUMİ MAĞAZA 251
III. MAKBUZ SENEDİ (WARE RECEIPT) VE VARANT (WARRANT) 252
A. Makbuz Senedinin Geçerlilik Şekil Şartları 252
B. Varantın Şekil Şartları 253
C. Defter 253
Ç. Kısmi Senet 253
D. Ciro 254
1. Şekli 254
2. Hükümleri 254
E. Mallar Üzerinde Tasarruflar 255
1. Yapılamayacak İşlemler 255
2. Malın Geri Alınması 255
3. Sattırma Hakkı 255
a. Sattırma Şartları 255
b. Satış Bedeli 256
4. Müracaat Hakkı 256
5. Sigorta 256
F. Zamanaşımı 256
G. Makbuz Senedi ve Varantın Zıyaı ve İptali 257
EK 1: Kıymetli Evrak Hukuku Olay Soruları ve Çözümlü ve Çözülecek Örnekler 259
EK 2: Kıymetli Evrak Hukuku Test Soruları 277
Kıymetli Evrak Hukuku Sorularının Cevap Anahtarı 296
Kaynakça 297
Kavramlar Dizini 301