Tarımda Biyoteknoloji Uygulamaları ve Patent HaklarıAgricultural Biotech Patent Law
Dr. Tamer SOYSAL
İÇİNDEKİLER
SUNUŞ VE TEŞEKKÜR 7
İÇİNDEKİLER 9
KISALTMALAR 23
TABLOLAR VE ŞEKİLLER LİSTESİ 27
GİRİŞ 29
BİRİNCİ BÖLÜM TARIM VE BİYOTEKNOLOJİ
§ 1. TARIM (AGRİ-CULTURE) 37
I. DÜNYA'DA TARIMIN TARİHİ 37
A. İLK DÖNEMLER 37
B. ORTA ÇAĞ VE BİRİNCİ TARIM DEVRİMİ 40
C. TARIMIN ENDÜSTRİLEŞMESİ: İKİNCİ TARIM DEVRİMİ VE YEŞİL DEVRİM 43
II. TÜRKİYE'DE TARIMIN TARİHİ 46
III. TARIMIN TANIMI VE TARIMSAL ÜRETİMİN ÖZELLİKLERİ 50
§ 2. BİYOTEKNOLOJİ 52
I. KAVRAMLAR 52
A. GENLER, GENOM VE GENETİK 52
1. MENDEL ÖNCESİ ÇALIŞMALAR 52
2. MENDEL'İN ÇALIŞMALARI 53
3. MENDEL SONRASI ÇALIŞMALAR 55
B. KROMOZOMLAR, DNA VE RNA 57
C. İNSAN GENOM PROJESİ VE KLONLAMA 62
1. İNSAN GENOM PROJESİ (HUMAN GENOME PROJECT-HGP) 62
2. KLONLAMA 67
3. KLONLAMAYA İLİŞKİN YASAL VE ETİK TARTIŞMALAR 70
II. BİYOTEKNOLOJİNİN ORTAYA ÇIKIŞI 72
A. FERMENTASYON (ZYMO-TECHNOLOGY) 72
B. BİYOTEKNOLOJİ TERİMİNİN KULLANILIŞI VE GELENEKSEL BİYOTEKNOLOJİ DÖNEMİ 74
C. MODERN BİYOTEKNOLOJİ DÖNEMİ 76
III. BİYOTEKNOLOJİNİN TANIMI VE KULLANIM ALANLARI 79
A. TANIM 79
B. MODERN BİYOTEKNOLOJİNİN KULLANIM ALANLARI 82
1. KIRMIZI BİYOTEKNOLOJİ (SAĞLIK VE İLAÇ SEKTÖRÜ) 82
a. TANI 83
b. İLAÇ 83
c. AŞI 85
d. KÖK HÜCRE VE GEN TEDAVİSİ 86
e. BİYOSENSÖRLER VE BİYOÇİPLER 88
2. BEYAZ BİYOTEKNOLOJİ (ENDÜSTRİ VE ÇEVRE SEKTÖRÜ) 89
3. YEŞİL BİYOTEKNOLOJİ (TARIM VE HAYVANCILIK SEKTÖRÜ) 90
İKİNCİ BÖLÜM
TARIMDA BİYOTEKNOLOJİ UYGULAMALARI
§ 3. KAVRAMLARA BAKIŞ 95
I. HÜCRE YAPILARI VE BİTKİ GENOMU 95
A. PROKARYOT HÜCRE YAPILARI (PRO-CARYOTİC) 97
1. PROKARYOT ORGANİZMALAR VE YAPILARI 98
a. VİRÜSLER 98
b. BAKTERİLER 99
c. ARKEA 100
B. ÖKARYOT HÜCRE YAPILARI (EU-KARYOTIC) 100
II. BİTKİ KISIMLARI VE BİTKİ TAKSANOMİSİ 101
A. BİTKİ KISIMLARI 101
B. BİTKİ TAKSANOMİSİ 102
III. CANLILARDA ÇOĞALMA (ÜREME) 103
A. EŞEYLİ ÜREME VE ÇİÇEKLİ BİTKİLERDE ÇOĞALMA 104
B. EŞEYSİZ ÜREME 105
C. CANLILARDA HÜCRE BÖLÜNMESİ (MİTOZ VE MAYOZ) 106
IV. MİKRO-BİYOLOJİ VE MİKRO-ORGANİZMALAR 107
V. MOLEKÜLER BİYOLOJİ, GENETİK MÜHENDİSLİĞİ, BİYOTEKNOLOJİ VE
BİTKİ BİYOTEKNOLOJİSİ KAVRAMLARI 108
§ 4. TARIM ALANINDA BİYOTEKNOLOJİNİN UYGULANMASI 109
I. GENEL OLARAK 109
II. KULLANILAN TEMEL TEKNİKLER 111
A. BİTKİ DOKU KÜLTÜRÜ UYGULAMALARI 111
1. EMBRİYO VE ORGAN OLUŞTURMA TEKNİKLERİ (EMBRİYO-
GENESİS VE ORGANO-GENESİS) 112
2. MİKRO-ÇOĞALTIM TEKNİKLERİ 113
3. HASTALIKSIZ BİTKİ ÜRETİMİ 113
4. BİTKİ GEN KAYNAKLARININ MUHAFAZASI 114
B. MOLEKÜLER İŞARETLEME 114
C. BİTKİ GEN TEKNOLOJİLERİ UYGULAMALARI 115
1. GENEL OLARAK 115
2. GEN ÇIKARMA (GENE SILENCING) YÖNTEMLERİ 117
3. GEN AKTARMA YÖNTEMLERİ 120
a. DOLAYLI GEN AKTARIMI 120
b. DOĞRUDAN GEN AKTARIMI 122
4. DOĞRUDAN GEN AKTARIM TEKNİKLERİ 122
a. BİYOLİSTİK (BİYO-BALİSTİK) 122
b. PROTOPLASTLARA GEN AKTARIMI 124
i. Kimyasal Yöntemler 124
ii. Lipozomlar 124
iii. Elektroporasyon 125
iv. Sonikasyon 126
c. MİKRO - ENJEKSİYON 126
d. MİKRO - LAZER 126
e. MAKRO - ENJEKSİYON 127
f. SİLİKON KARBİD FİBERLER VE NANOFİBER DİZİLER 127
g. POLENLER 128
h. ZİGOTİK EMBRİYO 128
D. GENOM DÜZENLEME TEKNOLOJİSİ VE CRISPR-CAS YÖNTEMİ 129
1. GENOM DÜZENLEME TEKNOLOJİSİ (GENOME EDITING TECHNOLOGY) 129
2. CRISPR/CAS9 YÖNTEMİ 130
3. GENOM DÜZENLEME TEKNOLOJİSİNİN İNSANLAR VE BİTKİLER ÜZERİNDE UYGULAMASI, PATENTLENMESİ VE SAKINCALAR. 134
III. BİTKİ BİYOTEKNOLOJİSİ UYGULAMA NEDENLERİ 138
A. HERBİSİTLERE DAYANIKLI BİTKİLERİN GELİŞTİRİLMESİ 139
B. PESTİSİTLERE DAYANIKLI BİTKİLERİN GELİŞTİRİLMESİ 142
C. VİRÜSLERE VE HASTALIKLARA DAYANIKLI BİTKİLERİN
GELİŞTİRİLMESİ 143
D. STRES FAKTÖRLERİNE DAYANIKLI BİTKİLERİN GELİŞTİRİLMESİ 146
E. ÜRÜN NİTELİKLERİNİ ARTIRMA 148
IV. TRANSGENİK BİTKİLERİN İÇERDİĞİ RİSK VE FAYDALARA GÖRE DEĞERLENDİRİLMESİ 150
A. FAYDA VE AVANTAJLAR 150
B. RİSKLERİ 151
1. SAĞLIK RİSKLERİ 152
a. ALERJİK SORUNLAR 152
b. ANTİBİYOTİK DİRENCİ VE TOKSİSİTE SORUNU 155
c. ORGANİZMADA YOL AÇTIĞI DİĞER SORUNLAR 156
2. ÇEVRE RİSKLERİ 158
a. BİTKİ ÖRTÜSÜNDE (FLORA) DEĞİŞİM 158
b. HAYVAN TÜRLERİNDE (FAUNA) DEĞİŞİM 159
c. TOPRAK VE SU KİRLİLİĞİ 160
3. SOSYO-EKONOMİK RİSKLER 161
a. PAHALILIK 161
b. TEK TİP ÇEŞİT VE İLAÇ KULLANIMI 161
c. ÇEŞİT KARIŞIMI VE TRANSGENİK ÇEŞİT YETİŞTİREN ÜLKE KONUMUNA GELİNMESİ 161
d. TERMİNATÖR TOHUM (TOHUMLUĞUN HER YIL
YENİLENMESİ) 162
V. TARIMDA BİYOTEKNOLOJİ VE AÇLIK İLİŞKİSİ 164
§ 5. BİYOGÜVENLİK 167
I. TANIM 167
II. BİYOGÜVENLİK İLE İLGİLİ ULUSLARARASI VE ULUSAL DÜZENLEMELER 167
A. ULUSLARARASI DÜZENLEMELER 167
1. BİYOÇEŞİTLİLİK SÖZLEŞMESİ (CONVENTION ON BIOLOGICAL DIVERSITY-CBD): 168
2. CARTAGENA GÜVENLİK PROTOKOLÜ (CARTAGENA
PROTOCOL ON BIOSAFETY) 169
B. ABD'DE BİYOGÜVENLİK 172
1. ABD TARIM BAKANLIĞI (USDA) 173
2. ABD GIDA VE İLAÇ DAİRESİ (FDA) 173
3. ABD ÇEVRE KORUMA AJANSI (EPA): 174
C. AVRUPA BİRLİĞİ'NDE BİYOGÜVENLİK 174
1. DÜZENLEYİCİ KURUM: AVRUPA GIDA GÜVENLİĞİ KURUMU (EUROPEAN FOOD SAFETY AUTHORITY-EFSA) 174
2. AB'DE BİYOGÜVENLİK ÇALIŞMALARI 175
a. GENEL OLARAK 175
b. İHTİYAT İLKESİ (PRECAUTIONARY PRINCIPLE) 176
c. İZ SÜRÜLEBİLİRLİK, EŞİK DEĞER VE ETİKETLEME 178
III. TÜRKİYE’DE BİYOGÜVENLİK ÇALIŞMALARI 180
A. BİYOGÜVENLİK KANUNU ÖNCESİ DÖNEM 180
B. BİYOGÜVENLİK KANUNU 184
C. GENETİK YAPISI DEĞİŞTİRİLMİŞ ORGANİZMALAR VE ÜRÜNLERİNE
DAİR YÖNETMELİK 187
IV. İSLAM HUKUKU AÇISINDAN GENETİĞİ DEĞİŞTİRİLMİŞ
ORGANİZMALARA BAKIŞ 189
§ 6. TARIMSAL BİYOTEKNOLOJİ PAZARI VE İSTATİSTİKLER 193
I. TARIMSAL BİYOTEKNOLOJİ PAZARI VE BAŞLICA ŞİRKETLER 193
A. GENEL OLARAK 193
B. BAŞLICA ŞİRKETLER 194
II. TARIMSAL BİYOTEKNOLOJİ ALANINA İLİŞKİN İSTATİSTİKLER 196
A. TARIM VE BİYOTEKNOLOJİ İSTATİSTİKLERİ 198
B. PATENTLERE İLİŞKİN İSTATİSTİKLER 204
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
PATENT, BULUŞ VE BİYOTEKNOLOJİK BULUŞ
§ 7. PATENT HAKKININ ORTAYA ÇIKIŞI VE KAVRAMLAR 209
I. ORTAYA ÇIKIŞI 209
A. DÜNYA’DA 209
B. TÜRKİYE’DE 213
II. BULUŞ-BİYOTEKNOLOJİK BULUŞ, PATENT İSTEME HAKKI-PATENT
HAKKI KAVRAMLARI 217
A. BULUŞ 217
B. BİYOTEKNOLOJİK BULUŞLAR 219
C. PATENT İSTEME HAKKI-PATENT HAKKI 223
§ 8. BİYOTEKNOLOJİK BULUŞLARIN PATENTLENMESİNE FARKLI YAKLAŞIMLAR 225
I. FELSEFE ODAKLI YAKLAŞIMLAR 225
A. FAYDACILIK YAKLAŞIMI 225
B. DOĞAL HAKLAR YAKLAŞIMI 228
II. TEKNOLOJİ ODAKLI YAKLAŞIMLAR 231
III. ÇEVRE ODAKLI YAKLAŞIMLAR 233
IV. EKONOMİ ODAKLI YAKLAŞIMLAR 236
§ 9. TARIMSAL ALANDA GERÇEKLEŞTİRİLEN BULUŞLARA İLİŞKİN
ULUSLARARASI VE ULUSAL DÜZENLEMELER 240
I. ULUSLARARASI SÖZLEŞMELER 240
A. SINAİ MÜLKİYETİN HİMAYESİNE İLİŞKİN PARİS SÖZLEŞMESİ 240
B. WIPO KURULUŞ ANTLAŞMASI 241
C. PATENT İŞBİRLİĞİ ANLAŞMASI (PCT) 243
D. PATENT HUKUKU ANTLAŞMASI (PLT) 245
E. TİCARETLE İLGİLİ FİKRİ MÜLKİYET HAKLARI ANTLAŞMASI (TRIPS) 246
II. AVRUPA’DA. 249
A. STRASBURG SÖZLEŞMESİ 249
B. BUDAPEŞTE ANTLAŞMASI 251
C. AVRUPA PATENT SÖZLEŞMESİ (EPC) VE UYGULAMA YÖNETMELİĞİ 252
D. LÜKSEMBURG ANTLAŞMASI VE AVRUPA BİRLİĞİ PATENTİ 257
E. 98/44 SAYILI BİYOTEKNOLOJİ DİREKTİFİ 259
1. DİREKTİF'İN HAZIRLIK ÇALIŞMALARI VE KABUL EDİLMESİ 259
2. DİREKTİF'İN İPTALİNİN İSTENMESİ 261
3. BİYOTEKNOLOJİ DİREKTİFİ İLE EPO İLİŞKİSİ VE BAĞLAYICILIK SORUNU 261
4. BİYOTEKNOLOJİ DİREKTİFİ HÜKÜMLERİ 263
a. KAPSAM VE TANIMLAR 263
b. PATENTLENEBİLİR BİYOTEKNOLOJİK BULUŞLAR 264
c. PATENTLENEBİLİRLİK İSTİSNALARI VE ELEŞTİRİLER 264
d. SANAYİYE UYGULANABİLİRLİK VE KORUMANIN KAPSAMI 267
e. ZORUNLU LİSANS 271
f. BİYOTEKNOLOJİK BULUŞUN TEVDİ 273
III. AMERİKA BİRLEŞİK DEVLETLERİ'NDE 273
A. ABD PATENT KANUNU 273
B. BİTKİ PATENT KANUNU (PLANT PATENT ACT-PPA) 276
C. BİTKİ ÇEŞİTLERİNİ KORUMA KANUNU (PLANT VARIETY
PROTECTİON ACT-PVPA) 280
IV. TÜRKİYE’DE 287
A. SINAİ MÜLKİYET KANUNU ÖNCESİ DÖNEM 287
B. SINAİ MÜLKİYET KANUNU 288
§ 10. BİYOTEKNOLOJİK BULUŞLARIN PATENT YOLUYLA KORUNMASININ
BENZER DİĞER FİKRİ MÜLKİYET HAKLARI İLE KARŞILAŞTIRILMASI 293
I. ISLAHÇI HAKLARI İLE KARŞILAŞTIRILMASI 293
A. GENEL OLARAK 293
B. TARİHÇE 295
C. ISLAHÇI HAKKI KORUMASININ ESASLARI 298
1. KONUSU 298
2. NİTELİKLER VE KAPSAM 298
3. KOŞULLAR VE KORUMA SÜRESİ 299
4. SINIRLAMALAR 300
5. ZORUNLU LİSANS 304
6. HAKKIN TÜKENMESİ 305
D. ISLAHÇI HAKKI/PATENT HAKKI İLİŞKİSİ 307
1. KONUSU VE ŞARTLARI BAKIMINDAN 307
2. SINIRLAMALAR BAKIMINDAN 310
3. TARIMSAL BİYOTEKNOLOJİK BULUŞLAR BAKIMINDAN. 311
II. TİCARİ SIR KORUMASI İLE KARŞILAŞTIRILMASI 312
A. GENEL OLARAK 312
B. TİCARİ SIR/PATENT KORUMASI İLİŞKİSİ 317
1. NİTELİĞİ BAKIMINDAN 317
2. ŞARTLARI BAKIMINDAN 317
3. KORUMANIN SÜRESİ BAKIMINDAN 318
4. TARIMSAL BİYOTEKNOLOJİK BULUŞLAR BAKIMINDAN. 318
III. FAYDALI MODEL KORUMASI İLE KARŞILAŞTIRILMASI 321
A. FAYDALI MODEL KORUMASININ ESASI VE ORTAYA ÇIKIŞI 321
B. FAYDALI MODEL/PATENT İLİŞKİSİ: ORTAK YANLARI VE FARKLILIKLARI 324
1. PATENTLENEBİLİRLİK ŞARTLARI BAKIMINDAN 324
a. TEKNİK NİTELİK 324
b. YENİLİK 324
c. BULUŞ BASAMAĞI 325
d. SANAYİYE UYGULANABİLİRLİK 327
2. PATENT VERİLEMEYECEK KONU VE BULUŞLAR BAKIMINDAN 327
3. İNCELEME VE KORUMA ŞARTLARI BAKIMINDAN 328
4. AYNI BULUŞ ÜZERİNDE PATENT VE FAYDALI MODEL BAŞVURUSU TESİSİNİN MÜMKÜN OLUP OLMAMASI VE PATENT-FAYDALI MODEL BAŞVURULARININ BİRBİRİNE
DÖNÜŞTÜRÜLÜP DÖNÜŞTÜRÜLEMEYECEĞİ BAKIMINDAN 329
C. BİYOTEKNOLOJİK BULUŞLARIN FAYDALI MODEL İLE
KORUNABİLİRLİĞİ 330
IV. TASARIM HAKKI İLE KARŞILAŞTIRILMASI 330
A. GENEL OLARAK 330
B. PATENT KORUMASI İLE İLİŞKİSİ 334
1. KONUSU VE KAPSAMI BAKIMINDAN 334
2. ŞARTLARI BAKIMINDAN 335
3. KORUMA SÜRESİ VE ŞEKLİ BAKIMINDAN 338
V. GELENEKSEL BİLGİ İLE KARŞILAŞTIRILMASI 338
A. KAVRAM VE SORUN ALANLARI 338
B. KORUNMA ŞEKİLLERİ 340
1. GELENEKSEL BİLGİNİN PATENT VE ISLAHÇI HAKLARI YOLUYLA KORUNMASI 341
2. GELENEKSEL BİLGİNİN TELİF HAKLARI YOLUYLA KORUNMASI 341
3. GELENEKSEL BİLGİNİN COĞRAFİ İŞARET KORUMASI YOLUYLA KORUNMASI 342
a. COĞRAFİ İŞARET KORUMASI 342
b. GELENEKSEL BİLGİ İLE COĞRAFİ İŞARET KORUMASI
İLİŞKİSİ 345
c. GELENEKSEL BİLGİNİN COĞRAFİ İŞARET İLE KORUNMASI 346
4. GELENEKSEL BİLGİNİN TİCARİ SIR KORUMASIYLA KORUNMASI 347
5. GELENEKSEL BİLGİNİN ‘SUI GENERIS’ YOLLARLA KORUNMASI 347
C. GELENEKSEL BİLGİNİN İSTİSMARINA YÖNELİK BİR UYGULAMA
OLARAK BİYOLOJİK KORSANLIK VE ÖRNEK VAKALAR 352
1. BASMATİ PİRİNÇLERİ 355
2. NEEM PATENTİ 356
3. HİNT SAFRANI (TURMERIC) PATENTİ 358
4. AYAHUASCA PATENTİ 359
5. ENOLA FASULYELERİ PATENTİ (ENOLA BEAN PATENT) 361
6. MACA BİTKİSİ PATENTİ 362
7. HİNT KAVUNU (INDIAN MELON) PATENTİ 364
8. DİĞER ÖRNEKLER VE DEĞERLENDİRME 365
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM PATENTLENEBİLİRLİĞİN ŞEKLİ ŞARTLARI: PATENT BAŞVURUSU,
TARİFNAME, İSTEMLER VE BULUŞUN AÇIKLANMASI
§ 11. PATENT BAŞVURUSU 367
§ 12. BULUŞ KONUSUNU AÇIKLAYAN TARİFNAME 369
I. GENEL OLARAK 369
II. TARİFNAME VE BULUŞUN AÇIKLANMASI 370
A. BULUŞUN AÇIKLANMASI BAKIMINDAN TEKNİK ALANDA UZMAN
KİŞİNİN BİLGİ SEVİYESİ 370
B. TEKNİK PROBLEM VE ÇÖZÜMÜ 371
C. BULUŞUN SANAYİYE UYGULANMA BİÇİMİ 372
D. BULUŞ BİLDİRİMİNİN YETERLİLİĞİ (SUFFICIENCY OF DISCLOSURE) 372
E. PATENTTE YAPILACAK DEĞİŞİKLİKLER VE BULUŞ BİLDİRİMİNİN YETERLİLİĞİ 376
F. BİYOTEKNOLOJİK BULUŞUN TEKRARLANABİLİRLİĞİ VE BULUŞ BİLDİRİMİNİN YETERLİLİĞİ 377
G. GENİŞ KAPSAMLI İSTEMLER VE TEKNİK ALANDA UZMAN KİŞİ İÇİN
AŞIRI ÇABA GEREKTİREN DURUMLAR 378
H. İSTEMLERE GÖRE GENİŞLEYEN BULUŞLAR (REACH-THROUGH
CLAIMS) 381
III. TÜRK VE EPO UYGULAMASINDA NÜKLEOTİD VE AMİNOASİT
SEKANSLARININ AÇIKLANMASI VE SUNULMASI 383
IV. TÜRK VE EPO UYGULAMASINDA BİYOLOJİK MATERYAL İÇEREN
BULUŞ BİLDİRİMİNİN YETERLİLİĞİ 385
A. GENEL OLARAK 385
B. BİYOLOJİK MATERYALİN AÇIKLANMASI VE TEVDİ 386
C. BİYOLOJİK MATERYAL NUMARASININ GEÇ BİLDİRİLMESİ 391
§ 13. İSTEMLER 392
I. GENEL OLARAK 392
II. İSTEMLERİN FONKSİYONLARI 393
III. İSTEMLERİN İFADE EDİLİŞİ 394
IV. İSTEM ÇEŞİTLERİ 396
V. İSTEMLERİN AÇIKLIĞI VE YORUMLANMASI 399
VI. TARİFNAME VEYA RESİMLERE YAPILAN ATIFLAR 402
VII. EPC MADDE 84 VE MADDE 69 ARASINDAKİ İLİŞKİ 403
VIII. EŞDEĞER UNSURLAR 404
IX. USUL YOLUYLA ÜRÜN İSTEMLERİ (PRODUCT-BY-PROCESS CLAIM) 409
§ 14. RESİMLER VE ÖZET 414
I. RESİMLER (DRAWİNGS) 414
II. ÖZET (ABSTRACT) 415
§ 15. ABD HUKUKUNDA YAZILI TANIM VE BULUŞUN BİLDİRİMİ ŞARTI 416
I. GENEL OLARAK 416
II. YAZILI BİLDİRİM ŞARTININ AMACI 417
III. BİYOTEKNOLOJİK BULUŞLARDA YAZILI BİLDİRİM ŞARTININ
UYGULANMASI 418
IV. MAKUL DENEY VE AŞIRI KÜLFET GEREKTİREN DENEY (REASONABLE EXPERIMENTATION AND UNDUE EXPERIMENTATION) 420
V. BİYOTEKNOLOJİK BULUŞLARDA MATERYALİN TEVDİ 422
BEŞİNCİ BÖLÜM
PATENT VERİLEMEYECEK KONULAR VE BULUŞLAR
§ 16. BULUŞ NİTELİĞİNİ HAİZ OLMAYAN KONULAR 427
I. GENEL OLARAK 427
II. MATEMATİK METODLARI VE ALGORİTMALARI (PURE MATHEMATİCAL ALGORITHMS) 429
III. BİLİMSEL TEORİLER VE PRENSİPLER (SCIENTIFIC THEORIES OR PRINCIPLES) 429
IV. BİLGİNİN DERLENMESİ, DÜZENLENMESİ VE SUNULMASI USULLERİ (ARRANGEMENTS OF PRINTED MATTER) 431
V. ZİHNİ, TİCARİ, OYUN VE İŞ FAALİYETLERİNE İLİŞKİN PLAN, USUL VE KURALLAR 432
VI. ESTETİK NİTELİĞİ BULUNAN MAHSULLER, EDEBİYAT VE SANAT
ESERLERİ İLE BİLİM ESERLERİ 433
VII. BİLGİSAYAR PROGRAMLARI 433
A. KAVRAM 433
B. AVRUPA VE TÜRK HUKUKU'NDA 434
C. ABD HUKUKU'NDA 436
VIII. NÜKLEER MATERYALLER VEYA ATOM ENERJİLERİ (NUCLEAR
MATERİAL OR ATOMIC ENERGY) 439
IX. KEŞİFLER (DISCOVERIES), DOĞANIN ÜRÜNLERİ (PRODUCTS OF
NATURE) 439
A. GENEL OLARAK 439
B. ABD HUKUKU'NDA DOĞANIN ÜRÜNÜ DOKTRİNİ VE GELİŞİMİ 441
C. CHAKRABARTY KARARI VE ETKİSİ 446
D. AVRUPA HUKUKU'NDA KEŞİF/DOĞANIN ÜRÜNÜ UYGULAMASI 449
§ 17. PATENT KORUMASINDAN YARARLANAMAYAN BULUŞLAR 453
I. GENEL OLARAK 453
II. KAMU DÜZENİ VEYA GENEL AHLÂKA AYKIRI OLAN BULUŞLAR 454
A. KAMU DÜZENİ (ORDRE PUBLIC) 457
B. GENEL AHLÂK (MORALITY) 459
III. MİKROBİYOLOJİK İŞLEMLER VEYA BU İŞLEMLER SONUCU ELDE EDİLEN ÜRÜNLER HARİÇ OLMAK ÜZERE BİTKİ VEYA HAYVAN ÜRETİMİNE
YÖNELİK ESAS OLARAK BİYOLOJİK İŞLEMLER 461
A. MİKROBİYOLOJİK İŞLEMLER VEYA BU İŞLEMLER SONUCU ELDE
EDİLEN ÜRÜNLER 461
B. BİTKİ VEYA HAYVAN ÜRETİMİNE YÖNELİK ESAS OLARAK
BİYOLOJİK İŞLEMLER 464
1. DÜZENLEMENİN AMACI VE KAYNAĞI 464
2. BİYOTEKNOLOJİ DİREKTİFİ'NİN DÜZENLEMEYE ETKİSİ VE
EPO'NUN YAKLAŞIMI 465
3. BİYOTEKNOLOJİK USULLERİN DÜZENLEME KAPSAMINDA DEĞERLENDİRİLMESİ 468
4. EPO-EBA'NIN G 1/8 VE G 2/7 SAYILI KARARLARI 471
5. EPO-EBA'NIN G 2/12 VE G 2/13 SAYILI KARARLARI VE
DÜZENLEMEYE ETKİLERİ 471
6. EPO TEMYİZ KURULU'NUN 5 ARALIK 2018 TARİHLİ T 1063/18
SAYILI KARARI 474
7. DİĞER BAZI ÜLKELERDE DURUM 476
IV. BİTKİ ÇEŞİTLERİ VE HAYVAN IRKLARI 479
A. BİTKİ ÇEŞİTLERİ 479
B. BİTKİLERİN PATENTLENEBİLİRLİĞİ 482
C. HAYVAN IRKLARI 484
V. İNSAN VE HAYVAN VÜCUDUNA UYGULANACAK TEŞHİS YÖNTEMLERİ
İLE CERRAHİ YÖNTEMLER DAHİL TÜM TEDAVİ YÖNTEMLERİ 486
A. GİRİŞ 486
B. TEŞHİS USULLERİ (DIAGNOSTIC METHODS) 488
C. TEDAVİ USULLERİ (THERAPEUTIC METHODS) 489
D. CERRAHİ USULLERİ (SURGICAL METHODS) 491
E. SINIRLAMANIN ABD VE DİĞER BAZI ÜLKELERDE UYGULAMASI 493
1. ABD UYGULAMASI 493
2. DİĞER BAZI ÜLKE UYGULAMALARI 495
F. DEĞERLENDİRME 497
VI. OLUŞUMUNUN VE GELİŞİMİNİN ÇEŞİTLİ AŞAMALARINDA İNSAN BEDENİ VE BİR GEN DİZİSİ VEYA KISMİ GEN DİZİSİ DE DAHİL OLMAK
ÜZERE İNSAN BEDENİNİN ÖĞELERİNDEN BİRİNİN BASİT KEŞFİ 498
VII. İNSAN KLONLAMA İŞLEMLERİ, İNSAN EŞEY HATTININ GENETİK KİMLİĞİNİ DEĞİŞTİRME İŞLEMLERİ, İNSAN EMBRİYOSUNUN SINAİ YA DA TİCARİ AMAÇLARLA KULLANILMASI, İNSAN YA DA HAYVANLARA ÖNEMLİ BİR TIBBİ FAYDA SAĞLAMAKSIZIN HAYVANLARA ACI ÇEKTİREBİLECEK GENETİK KİMLİK DEĞİŞTİRME İŞLEMLERİ VE BU İŞLEMLER SONUCU
ELDE EDİLEN HAYVANLAR 503
A. İNSAN KLONLAMA İŞLEMLERİ 503
B. İNSAN EŞEY HATTININ GENETİK KİMLİĞİNİ DEĞİŞTİRME İŞLEMLERİ 504
C. İNSAN EMBRİYOSUNUN SINAİ YA DA TİCARİ AMAÇLARLA
KULLANILMASI 507
D. İNSAN YA DA HAYVANLARA ÖNEMLİ BİR TIBBİ FAYDA SAĞLAMAKSIZIN HAYVANLARA ACI ÇEKTİREBİLECEK GENETİK KİMLİK DEĞİŞTİRME İŞLEMLERİ VE BU İŞLEMLER SONUCU ELDE
EDİLEN HAYVANLAR 512
ALTINCI BÖLÜM
BULUŞUN PATENTLENEBİLMESİ İÇİN GEREKLİ OLAN ŞARTLAR
§ 18. TEKNİK KARAKTER ŞARTI 519
I. GENEL OLARAK 519
II. AVRUPA HUKUKUNDA 520
A. EPC2000 ÖNCESİ DÖNEM 520
B. EPC2000 SONRASI DÖNEM 521
III. ABD HUKUKUNDA 523
§ 19. YENİLİK 525
I. GENEL OLARAK 525
II. TEKNİĞİN BİLİNEN DURUMU VE TOPLUMUN BİLGİYE ERİŞEBİLMESİ 528
A. TEKNİĞİN BİLİNEN DURUMU 528
B. TOPLUMUN BİLGİYE ERİŞEBİLMESİ 529
1. TOPLUM 529
2. BİLGİYE ERİŞME KAVRAMI VE SIR SAKLAMA YÜKÜMLÜLÜĞÜ ALTINDA BULUNAN KİŞİLERİN BİLMESİNİN YENİLİĞİ ORTADAN
KALDIRMAYACAĞI 530
a. BİLGİYE ERİŞME KAVRAMI 530
b. SIR SAKLAMA YÜKÜMLÜLÜĞÜ ALTINDA BULUNAN KİŞİLERİN BİLMESİNİN YENİLİĞİ ORTADAN
KALDIRMAYACAĞI 533
III. TEKNİĞİN BİLİNEN DURUMUNA DAHİL OLAN BİLGİLER 534
A. YAZILI AÇIKLAMALAR 534
1. YAYINLAR 535
2. ÇİZİMLER 535
3. İNTERNETTE YER ALAN AÇIKLAMALAR 535
4. TEKNİK ALANDA UZMANIN ERİŞEBİLECEĞİ TEKNİK VEYA
BİLİMSEL OLMAYAN YAYINLAR 537
B. SÖZLÜ TANITIM YOLUYLA YAPILAN AÇIKLAMALAR 538
C. KULLANIM YOLUYLA 538
D. DİĞER BİÇİMLER YOLUYLA YAPILAN AÇIKLAMALAR 539
E. ÖNCEKİ PATENT BAŞVURULARININ TEKNİĞİN BİLİNEN DURUMUNA
DAHİL OLUP OLMAYACAĞI 540
IV. BULUŞA PATENT VERİLMESİNİ ETKİLEMEYEN AÇIKLAMALAR 542
A. HOŞGÖRÜ SÜRESİ VE RÜÇHAN HAKKI KAVRAMLARI VE
BİRBİRLERİYLE İLİŞKİLERİ 542
1. HOŞGÖRÜ SÜRESİ 542
2. RÜÇHAN HAKKI 543
3. HOŞGÖRÜ SÜRESİ-RÜÇHAN HAKKI İLİŞKİSİ 544
B. EPC BAKIMINDAN PATENT VERİLMESİNİ ETKİLEMEYEN
AÇIKLAMALAR 545
1. PATENT BAŞVURU SAHİBİNİN İZNİ OLMADAN YAPILAN
AÇIKLAMALAR 545
2. RESMİ VEYA RESMİ OLARAK KABUL EDİLEN ULUSLARARASI
SERGİLER 546
C. TÜRK HUKUKU BAKIMINDAN PATENT VERİLMESİNİ ETKİLEMEYEN AÇIKLAMALAR 547
1. BULUŞ SAHİBİNİN İZNİ İLE YAPILAN AÇIKLAMALAR 547
2. BULUŞ SAHİBİNİN BİLGİSİ VE İZNİ DIŞINDAKİ AÇIKLAMALAR 548
a. PATENT BAŞVURUSU YAPILAN MERCİ TARAFINDAN
YAPILAN AÇIKLAMALAR 548
b. ÜÇÜNCÜ KİŞİLER TARAFINDAN YAPILAN AÇIKLAMALAR 548
V. YENİLİĞİN ZAMANI 549
VI. YENİLİĞİN TESPİTİ VE KARŞILAŞTIRMA YAPILMASI 551
A. İSTEMLERİN İNCELENMESİ 551
B. TEKNİĞİN BİLİNEN DURUMUNUN İÇERİĞİNİN TESPİT EDİLMESİ 552
C. KARŞILAŞTIRMA YAPILMASI 553
VII. BİYOTEKNOLOJİK BULUŞLAR BAKIMINDAN YENİLİĞİN DEĞERLENDİRİLMESİNDE ÖZELLİK ARZ EDEN DURUMLAR 554
§ 20. BULUŞ BASAMAĞI 563
I. KAVRAM VE BİR PATENTLENEBİLİRLİK ŞARTI OLARAK ORTAYA ÇIKIŞI 563
II. BULUŞ BASAMAĞI VE YENİLİK İLİŞKİSİ 567
III. TEKNİK ALANDA UZMAN KİŞİ 569
A. KAVRAM VE YASAL DÜZENLEMELER 569
B. TEKNİK ALANDA UZMAN KİŞİNİN BİLGİ SEVİYESİ 572
C. BİYOTEKNOLOJİK BULUŞLAR BAKIMINDAN TEKNİK ALANDA
UZMAN KİŞİ VE ARANAN BİLGİ SEVİYESİ 575
IV. AŞİKARLIK DEĞERLENDİRMESİ VE PROBLEM ÇÖZÜM YÖNTEMİ
(PROBLEM SOLUTION APPROACH) 578
A. AŞİKARLIK DEĞERLENDİRMESİ ÖLÇÜTLERİ 578
B. PROBLEM ÇÖZÜM YÖNTEMİ AŞAMALARI 581
1. TALEP EDİLEN BULUŞA GÖRE EN YAKIN TEKNİĞİN
DURUMUNUN TESPİT EDİLMESİ 581
2. TEKNİK PROBLEM 583
3. TEKNİK ÇÖZÜME ULAŞMA 584
a. SONUCA ULAŞABİLME İHTİMALİ: YAPAR-YAPABİLİR
YAKLAŞIMI (COULD-WOULD APPROACH) 585
b. BAŞARIYA ULAŞMA KONUSUNDAKİ MAKUL BEKLENTİ (REASONABLE EXPECTATİON OF SUCCESS) 585
c. DENE VE GÖR YAKLAŞIMI (TRY AND SEE SITUATION) 591
V. BİYOTEKNOLOJİK USUL PATENTLERİNDE BULUŞ BASAMAĞI ŞARTININ İNCELENMESİ 594
VI. AŞİKAR OLMANIN DEĞERLENDİRİLMESİNDE İKİNCİL GÖSTERGELER 596
A. GENEL OLARAK 596
B. İKİNCİL GÖSTERGELERİN İNCELENMESİ 597
1. BELGELERİN TARİHİ-ZAMAN FAKTÖRÜ (AGE OF DOCUMENTS-
TIME FACTOR) 597
2. UZUN ZAMANDIR MEVCUT OLAN İHTİYACIN GİDERİLMESİ (SATISFACTION OF A LONG-FELT NEED) 598
3. DİĞERLERİNİN BAŞARISIZ DENEMELERİ (FAILURE OF OTHERS) 600
4. TEKNİK ÖNYARGI (TECHNICAL PREJUDICE) 600
5. TİCARİ BAŞARI (COMMERCIAL SUCCESS) 602
6. PAZARDAKİ REKABET DURUMU (MARKET COMPETITORS) 604
7. BASİT ÇÖZÜM (SIMPLE SOLUTION) 604
8. SÜRPRİZ-BONUS ETKİSİ (SURPRISING-BONUS EFFECT) 605
9. KARŞILAŞTIRMALI TESTLER (COMPARATIVE TESTS) 606
10. BULUŞ İLE İLGİLİ PROFESYONELLERİN PROBLEMİ TASDİK ETMİŞ OLMALARI, FARKLI YÖNE İŞARET EDEN REFERANSLAR VEYA KUŞKULAR (PROFESSIONAL APPROVAL, TEACHING
AWAY OR SKEPTICISM) 607
§ 21. SANAYİYE UYGULANABİLİRLİK 609
I. GENEL OLARAK 609
II. TEKNİK KARAKTER VE SANAYİYE UYGULANABİLİLİK 612
III. BULUŞUN 'KÂRLI KULLANIMI' VE BİYOTEKNOLOJİK BULUŞLARIN
SANAYİYE UYGULANABİLİRLİĞİ 614
IV. BULUŞUN AÇIKLANMASI VE SANAYİYE UYGULANABİLİRLİK 617
V. İNGİLİZ HUKUKU'NA GÖRE SANAYİYE UYGULANABİLİRLİK 619
VI. TÜRK HUKUKU'NDA SANAYİYE UYGULANABİLİRLİK. 623
VII. AMERİKAN VE KANADA HUKUKU'NDA YARARLILIK (UTILITY) ŞARTI 624
A. AMERİKAN HUKUKU'NDA YARARLILIK ŞARTI 624
B. KANADA HUKUKU'NDA YARARLILIK ŞARTI 628
SONUÇ VE DEĞERLENDİRMELER 631
BİBLİYOGRAFYA 647
