Tarih İçinde Cenevre Sözleşmeleri

Prof. Dr. Zehra ODYAKMAZ

- Harp Halindeki Silâhlı Kuvvetlerin Hasta ve Yaralılarının Vaziyetlerinin Islahı Hakkında 12 Ağustos 1949 Tarihli Cenevre Sözleşmesi

- Silâhlı Kuvvetlerin Denizdeki Hasta, Yaralı ve Kazazedelerinin Vaziyetlerinin Islahı Hakkında 12 Ağustos 1949 Tarihli Cenevre Sözleşmesi

- Ek Protokoller

- 12 Ağustos 1949 Tarihli Cenevre Sözleşmelerine Ek Uluslararası Silâhlı Çatışmaların Mağdurlarının Korunmasına İlişkin 8 Haziran 1977 tarihli I No.lu Protokol

- 12 Ağustos 1949 Tarihli Cenevre Sözleşmelerine Ek Uluslararası Olmayan Silâhlı Çatışmaların Mağdurlarının Korunmasına İlişkin 8 Haziran 1977 tarihli II No.lu Protokol

- 12 Ağustos 1949 Tarihli Cenevre Konvansiyonlarına Ek ve İlâve Bir Ayırt Edici Ambleme İlişkin 8 Aralık 2005 Tarihli III No.lu Protokol

 

İÇİNDEKİLER

KISALTMALARxv

ÖNSÖZ xvii

GİRİŞ1

BİRİNCİ BÖLÜM

TARİHÇE

I GENEL OLARAK5

A Eski Çağlarda Mağlûpların Durumu 9

B Eski Milletlerde Mağlûpların Durumu10

C Yahudilerde Mağlûpların Durumu11

D Hıristiyanlıkta ve Ortaçağda Mağlûpların Durumu 12

E İslâmiyette Mağlûpların Durumu14

II ESKİ ÇAĞIN SAVAŞ ANLAYIŞI VE DAYANDIĞI

HUKUKÎ İLKE16

III SAVAŞ ANLAYIŞINDA DEĞİŞİKLİK 21

IV SAVAŞTA HASTA VE YARALILARIN KORUNMASI

FİKRİ25

A Düşman Hasta ve Yaralılarının Korunması Fikri 25

B Solferino Savaşı 30

C “Bir Solferino Hatırası” 31

D Jean Henry Dunant’ın İki Önerisi 32

V SAVAŞIN İNSANÎLEŞTİRİLMESİ GAYRETLERİ 32

A Cenevre Halk Menfaatleri Derneği ve Beşler Komitesi 33

1 Genel Olarak33

2 1863 Cenevre Milletlerarası Konferansı 33

3 1863 Cenevre Milletlerarası Konferansının

Kararları34

B 1864 Cenevre Konferansı35

ii Prof Dr Zehra ODYAKMAZ

1 Genel Olarak35

2 22 Ağustos 1864 tarihli Cenevre Sözleşmesi 36

3 Sözleşmeyi İmzalayan ve Sözleşmeye Katılan Devletler

ile Türkiye 37

4 Sözleşmenin Devletler Hukuku Kodifikasyonu

Bakımından Önemi 39

C 1864 Cenevre Sözleşmesi’nin Değiştirilmesi Projeleri 40

1 1868 Cenevre Projesi 40

2 1874 Brüksel Projesi 40

D 1899 I La Haye Barış Konferansı 41

1 1864 Cenevre Sözleşmesi’nin Deniz Savaşlarında da

Uygulanmasına Dair 29 Temmuz 1899 Tarihli

Sözleşme 41

a 29 Temmuz 1899 Tarihli Sözleşme

Hükümleri 42

b Sözleşmeyi İmzalayan ve Sözleşmeye Katılan

Devletler 42

2 864 Cenevre Sözleşmesinin Değiştirilmesi Önerisi42

E 6 Temmuz 1906 Tarihli Cenevre Sözleşmesi43

1 Genel Olarak 43

2 Sözleşmeyi İmzalayan ve Sözleşmeye Katılan

Devletlerle Türkiye’nin İhtirazî Kaydı43

3 1906 Cenevre Sözleşmesi’nin 1864 Cenevre

Sözleşmesi’yle Karşılaştırılması 45

F 1907 II La Haye Barış Konferansı49

1 Genel Olarak 49

2 1906 Cenevre Sözleşmesi’nin Deniz Savaşlarında da

Uygulanmasına Dair 18 Ekim 1907 Tarihli

Sözleşme 52

3 18 Ekim 1907 Tarihli X La Haye Sözleşmesi

Hükümleri 52

Tarih İçinde Cenevre Sözleşmeleri iii

G 1911 yılında Osmanlı İmparatorluğu Tarafından Orduya

Yayınlanan “Beyanname”54

H 1918 Tarihli Kızılhaç Komitesi Kararı 58

İ 27 Temmuz 1929 Cenevre Sözleşmesi 60

1 Genel olarak 60

2 Sözleşmeyi İmzalayan ve Sözleşmeye Katılan Devletler

ile Türkiye 61

3 Sözleşmenin Devletler Hukukundaki Önemi 61

4 1906 ve 1929 Cenevre Sözleşmelerinin

Karşılaştırılması62

İKİNCİ BÖLÜM

KARADA VE DENİZDE HASTA, YARALI VE

KAZAZEDELERİN VAZİYETLERİNİN ISLAHI

HAKKINDA 1949 CENEVRE SÖZLEŞMELERİ’NİN

HAZIRLANMASI VE KABULÜ

I 1949 CENEVRE SÖZLEŞMELERİ HAZIRLIK

KONFERANSLARI67

A 27 Temmuz 1929 Cenevre Sözleşmesinin Değiştirilmesi

Teşebbüsü67

B 1945 Yılı Toplantısı 68

C 1946 Yılı Toplantıları69

1 Oxford Toplantısı 69

2 Cenevre Hazırlık Konferansı69

D 1947 Yılı Milletlerarası Kızılhaç Komitesi Toplantısı 70

E 1948 Yılı Stockholm Konferansı 71

F 1949 Yılı Cenevre Konferansı 71

II 12 AĞUSTOS 1949 TARİHLİ CENEVRE

SÖZLEŞMELERİ 73

A Kabûl Edilen Sözleşmeler73

iv Prof Dr Zehra ODYAKMAZ

B Sözleşmeleri İmzalayan ve Sözleşmelere Katılan

Devletler74

III 1949 CENEVRE SÖZLEŞMELERİ’NİN DEVLETLER

HUKUKUNUN KODİFİKASYONUNDAKİ ÖNEMİ 75

IV 1949 CENEVRE SÖZLEŞMELERİ’NİN

KARAKTERİSTİĞİ VE GENEL HÜKÜMLERİ77

A Sözleşmelerin Karakteristiği77

B Sözleşmelerin Genel ve Müşterek Hükümleri78

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

“HARP HALİNDEKİ SİLÂHLI KUVVETLERİN HASTA VE

YARALILARININ VAZİYETLERİNİN ISLAHI HAKKINDA

12 AĞUSTOS 1949 TARİHLİ CENEVRE SÖZLEŞMESİ”NİN

İNCELENMESİ

I SÖZLEŞME HÜKÜMLERİNİN UYGULANMASINI

GEREKTİREN HALLER79

A Sözleşmenin Zaman Bakımından Uygulanmasını

Gerektiren Haller 79

1 Sulh Zamanı 79

2 Harp Zamanı ve Silâhlı Anlaşmazlık 82

B Sözleşmenin Yer İtibariyle Uygulanmasını Gerektiren

Hâl85

II SÖZLEŞMEYİ UYGULAYACAK OLANLAR85

A Sözleşmeye Bağlı Kalacak Olanlar85

1 Âkidler85

2 Sözleşmeye Taraf Olmayan Bir Muharibin Katıldığı

Anlaşmazlıkta Âkidler 86

B Anlaşmazlığa Katılmamış Olan Devletler86

1 Temsilci Devletler (Hâmi Devletler) 87

2 Tarafsız Devletler88

Tarih İçinde Cenevre Sözleşmeleri v

C Sözleşmeyi Diğer Uygulayacak Olanlar89

1 İnsanî Teşekküller 89

a Milletlerarası Kızılhaç Komitesi (ICRC)

(CICR) 92

b Birleşmiş Kızılhaç Heyeti94

c Kızılhaç Dernekleri Birliği (LSCR) (Şimdiki

adıyla Uluslararası Kızılhaç ve Kızılay Dernekleri

Federasyonu)95

d Millî Kızılhaç Dernekleri100

aa Kızılhaç Dernekleri101

bb Kızılay Derneği 102

cc Kızılaslan ve Güneş Derneği 110

2 Halk ve Yardımcı Dernekler 110

III SÖZLEŞME İLE HİMAYE GÖRECEK OLANLAR112

A Himaye Görecek Kişiler112

1 Muharebe Etmeyenler 113

2 Yaralı ve Hastalar113

3 Seyyar Sağlık Birlikleri115

a Seyyar Sağlık Birliklerinin Korunması Şartı116

b Koruma Şartının Tahakkukuna Engel

Sayılmayacak Haller116

4 Sağlık İşlerinde Çalışan Personel 117

a Sağlık İşleri ile İlgili Personel 117

b Sağlık İşleri için Eğitilmiş Askerler 120

c Sağlık İşleri ile İlgili Derneklerin Personeli 122

aa Millî Yardım Dernekleri Personeli 122

bb Bir Tarafsız Memlekette Bulunan Yardım

Dernekleri Personeli124

5 Silâhlı Kuvvetlere Mensup İmam ve Rahipler125

vi Prof Dr Zehra ODYAKMAZ

6 Himaye Altındayken Düşman Eline Düşenler127

B Himaye Görecek Müessese ve Eşyalar127

1 Sağlık Servisine Bağlı Sabit Müesseseler127

2 Hastane Gemileri128

3 Sıhhiye Uçakları128

4 Sağlık Malzemesi, Bina ve Depolar130

C Sıhhî Nakliyat 130

D Ölüler131

IV HİMAYE GÖRENLER İÇİN ALINACAK TEDBİRLER

VE YAPILACAK İŞLER 131

A Yaralı ve Hastalar için Alınacak Tedbirler ve

Yapılacak İşler131

B Ölüler için Yapılacak Muameleler133

1 1906 Cenevre Sözleşmesi 133

2 1929 Cenevre Sözleşmesi 133

3 1949 Cenevre Sözleşmesi 134

4 Gömülme Hakkı135

C Yaralı ve Ölülerin Toplanması Hakkında Uygulama 136

V HİMAYE GÖRECEK KİŞİLERE, MÜESSESE VE

EŞYALARA YAPILMAYACAK MUAMELELER137

A Kişilere Yapılmayacak Muameleler 137

1 Muharebe Etmeyenlere Yapılmayacak

Muameleler 137

2 Hasta ve Yaralılar Hakkında Yapılmayacak

Muameleler 137

3 Sağlık Personeli ile Din Adamlarına Yapılmayacak

Muameleler 139

4 Personele Yapılmayacak Muameleler140

B Müessese ve Eşyalara Yapılmayacak Muameleler140

Tarih İçinde Cenevre Sözleşmeleri vii

1 Sabit Sağlık Müesseseleri ve Seyyar Sıhhiye

Birlikleri 140

2 Hastane Gemileri 140

3 Sıhhiye Uçakları141

4 Sağlık Malzeme ve Depoları 141

5 Yardım Cemiyetlerinin Malı 141

VI HİMAYE EDİLECEK KİŞİLERİN TÂBİ OLACAKLARI

STATÜ142

A Harp Esiri Sayılacak Olanlar142

B Harp Esiri Sayılmamakla Beraber Harp Esirlerine Ait

Sözleşme Hükümlerinden Yararlanacak Olanlar142

VII SAĞLIK MAHAL VE BÖLGELERİ 143

A Sağlık Bölgelerinin Sahip Olması Gereken Şartlar 144

B Sağlık Bölgelerinin Tâbi Tutulacakları Hükümler145

VIII ALÂMETİ FÂRİKA (BELİRTİCİ İŞARET)145

A Alâmeti Fârikanın Şekli 146

1 Kızılhaç (Salibiahmer) 146

2 Kızılay (Hilâliahmer) 147

3 Kızılaslan ve Güneş (Şîr ve Hurşidi Sürh)149

4 Davut’un Kalkanı 149

B Alâmeti Fârikanın Bulunacağı Yerler ve Alâmeti Fârikayı

Taşıyacak Teşekküller150

C Alâmeti Fârikayı Taşıyacak Personel 151

D Alâmeti Fârikanın Kötüye Kullanılmasının Men’i 152

IX SÖZLEŞMENİN TARAFLARA “ÖZEL ANLAŞMALAR”

YAPMA HAKKINI TANIMASI155

A Genel Olarak 155

B Sözleşmenin Özel Anlaşma Yapılmasını Uygun Gördüğü

Haller157

C Özel Anlaşmaların Kapsamı 158

viii Prof Dr Zehra ODYAKMAZ

X 1949 CENEVRE SÖZLEŞMESİ’NİN GETİRDİĞİ

YENİLİKLER 158

A Hasta ve Yaralılar Bakımından158

B Sağlık ve Din Personeli Bakımından160

C Sağlık Bölgeleri, Müesseseleri ve Kuruluşları

Bakımından160

D Sağlık Taşıtları Bakımından 161

E Korunma İşaretleri Bakımından162

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

“SİLÂHLI KUVVETLERİN DENİZDEKİ HASTA, YARALI

VE KAZAZEDELERİNİN DURUMLARININ ISLAHI

HAKKINDA 12 AĞUSTOS 1949 CENEVRE

SÖZLEŞMESİ”NİN İNCELENMESİ

I GENEL OLARAK163

A 22 Ağustos 1864 tarihli Cenevre Sözleşmesi Kurallarının

Deniz Muharebelerine Uygulanması Hakkında

Düzenlenen 1899 Tarihli Sözleşme 163

B Savaş Halindeki Orduların Yaralı ve Hastalarına

Müteallik Cenevre Sözleşmesi Prensiplerinin Deniz

Muharebelerine de Uygulanmasına Dair 18 Ekim

1907 Tarihli X La Haye Sözleşmesi164

C Deniz Savaşları ile İlgili Bağımsız Bir Sözleşme

Hazırlanmasının Sebepleri165

D Silâhlı Kuvvetlerin Denizdeki Hasta, Yaralı ve

Kazazedelerinin Vaziyetlerinin Islahı için 12 Ağustos

1949 Tarihli Cenevre Sözleşmesi 166

E Deniz Sözleşmesinin Bazı Özel Hükümleri166

II 12 AĞUSTOS 1949 DENİZ SÖZLEŞMESİNİN KARA

SÖZLEŞMESİNDEN FARKLI HÜKÜMLERİ167

A Deniz Kazazedeleri167

Tarih İçinde Cenevre Sözleşmeleri ix

B Harp Gemilerinin Yaralı, Hasta ve Kazazedelerini İsteme

Hakkı167

C Himaye Göreceklerin Tâbi Olacağı Statü 168

D Himaye Görecek Deniz Vasıtaları 168

1 Hastane Gemileri168

a Askerî Hastane Gemileri169

b Özel Hastane Gemileri169

c Tarafsız Ülkelerin Hastane Gemileri 169

2 Diğer Deniz Araçları 170

a Her Çeşit Tarafsız Gemiler170

b Tahlisiye Sandalları 170

c Sahil Tahlisiye Tekneleri170

d Sağlık Ulaştırma Vasıtaları170

3 Hasta Revirleri (Hasta Kamaraları)171

E Himaye Görmenin Şartları 171

1 Bildirme Şartı 171

2 Tonaj Şartı 171

3 Belirtici İşaret Taşıma Şartı172

4 Diğer Şartlar 173

5 Tarafsızlığı İhlâl Etmemek173

F Himayenin Sağlayacağı Ayrıcalıklar 173

III SÖZLEŞMENİN GETİRDİĞİ YENİLİKLER 174

BEŞİNCİ BÖLÜM

İNSANCIL HUKUK VE EK PROTOKOLLER

I GENEL OLARAK177

II TERMİNOLOJİ 180

III ULUSLARARASI İNSANCIL HUKUK VE İNSAN

HAKLARI HUKUKU 182

x Prof Dr Zehra ODYAKMAZ

IV ULUSLARARASI İNSANCIL HUKUKUN

UYGULANMA ZAMANI 184

V EK PROTOKOLLER188

VI 12 AĞUSTOS 1949 TARİHLİ CENEVRE

SÖZLEŞMELERİNE EK ULUSLARARASI

SİLÂHLI ÇATIŞMALARIN MAĞDURLARININ

KORUNMASINA İLİŞKİN 8 HAZİRAN 1977

TARİHLİ I NO’LU PROTOKOL190

A Genel İlkeler ve Uygulanma Zamanı190

1 I Protokolün Genel İlkeleri190

2 I Protokolün Uygulanma Zamanı191

3 I Protokolün 1 Maddesinin 4 Fıkrası191

4 Nitelikli Kişiler (md6)192

B Yaralılar, Hastalar ve Deniz Kazazedeleri Bakımından

Genel Koruma193

1 Tanımlar193

2 Uygulama Alanı 193

a Bu hükümlerin uygulanacağı şahıslar 193

b Bu hükümleri uygulayacak olanlar 196

3 Koruma ve Bakım 196

4 Kişilerin Korunması197

5 Sıhhî Birimlerin Korunması198

6 Sivil Sıhhî Birimlerin Korunmasının Sona

Ermesi 199

7 Sivil Sıhhî Birimlere El Konulmasına Getirilen

Sınırlamalar200

8 Sivil Sıhhî ve Dinî Personelin Korunması 201

9 Genel Olarak Tıbbî Misyonun Korunması202

10 Sivil Halkın ve Yardım Kuruluşlarının Rolü202

11 Teşhis Etme203

Tarih İçinde Cenevre Sözleşmeleri xi

C Sıhhî Nakliyat 203

1 Korunacak Olan Sıhhî Araçlar ve Personel204

a Hastane Gemileri ve Sahil Kurtarma Tekneleri204

b Diğer Sıhhî Gemiler ve Tekneler204

2 Sıhhî Hava Taşıtlarının Yere İnmesi ve Teftişi205

D Kayıp ve Ölü Kişiler 207

1 Kayıp Kişiler 207

2 Ölüler209

E Kızılhaç ve Diğer İnsancıl Kuruluşların Faaliyetleri 209

F Değerlendirme210

VII 12 AĞUSTOS 1949 TARİHLİ CENEVRE

SÖZLEŞMELERİNE EK ULUSLARARASI OLMAYAN

SİLÂHLI ÇATIŞMA MAĞDURLARININ

KORUNMASINA İLİŞKİN 8 HAZİRAN 1977 TARİHLİ

II NO’LU PROTOKOL 211

A Uygulama Alanı 211

1 Maddî Uygulama Alanı211

2 Kişisel Uygulama Alanı 212

B Özgürlükleri Sınırlandırılan Kişiler 212

C Koruma ve Bakım 213

D Arama213

E Tıbbî ve Dinî Personelin Korunması 214

F Tıbbî Görevlilerin Genel Olarak Korunması 214

G Tıbbî Birimlerin ve Tıbbî Nakliye Araçlarının

Korunması214

H Ayırt edici İşaret215

İ Değerlendirme215

xii Prof Dr Zehra ODYAKMAZ

VIII 12 AĞUSTOS 1949 TARİHLİ CENEVRE

SÖZLEŞMELERİNE EK ve İLÂVE BİR AYIRDEDİCİ

AMBLEME İLİŞKİN 8 ARALIK 2005 TARİHLİ III

NO’LU PROTOKOL217

A Ayırt Edici İşaretler 217

B Uluslararası Kızılhaç Komitesi ve Uluslararası Kızılhaç

ve Kızılay Örgütleri Federasyonu218

C Birleşmiş Milletler Koruması Altına Verilen

Misyonlar218

D Kötüye Kullanımın Yasaklanması ve

Cezalandırılması 218

E Değerlendirme 219

ALTINCI BÖLÜM

MÜEYYİDELER, ÖNERİLER VE SONUÇ

I GENEL OLARAK 221

II EVRENSELLİK PRENSİBİ223

III MÜEYYİDELERİN UYGULANMASI ŞARTI224

A Sözleşmelerin Vahim Şekilde İhlâli 224

B Ağır Suç Sayılan Haller225

IV TÜRK HUKUKUNDA MÜEYYİDELER 225

A Türk Ceza Kanunu’nda Yer Alan Müeyyideler225

B Askerî Ceza Kanunu’nda Yer Alan Müeyyideler226

V GENEL DEĞERLENDİRME227

VI SÖZLEŞMELERİN TÜRKÇE METİNLERİ229

VII ÖNERİLERİMİZ230

VIII SONUÇ232

KAYNAKÇA 235

EKLER
I Harb Felâketzedelerinin Himayesine Dair 12 Ağustos 1949
tarihli Cenevre Sözleşmelerinin Onanması Hakkında
Kanun251
II Harb Halindeki Silâhlı Kuvvetlerin Hasta ve Yaralılarının
Vaziyetlerinin Islahı Hakkında 12 Ağustos 1949 Tarihli
Cenevre Sözleşmesi252
III Silâhlı Kuvvetlerin Denizdeki Hasta, Yaralı ve
Kazazedelerinin Vaziyetlerinin Islahı Hakkında
12 Ağustos 1949 Tarihli Cenevre Sözleşmesi 289