Uluslararası Örgütler Hukuku

Dr. Ahmet ULUTAŞ

İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ.5

İÇİNDEKİLER.9

KISALTMALAR CETVELİ. 15

GİRİŞ . 19

BİRİNCİ BÖLÜM

ULUSLARARASI ÖRGÜTLERİN TARİHSEL GELİŞİMİ VE

HUKUKİ KİŞİLİK KAZANMALARI

ULUSLARARASI ÖRGÜT KAVRAMI VE TARİHSEL GELİŞİMİ . 21

ULUSLARARASI ÖRGÜTLERİN TÜRLERİ . 24

III. ULUSLARARASI ÖRGÜTLERİN KURULUŞU VE HUKUKİ KİŞİLİK

KAZANMALARI  26

İKİNCİ BÖLÜM

BİRLEŞMİŞ MİLLETLER

BİRLEŞMİŞ MİLLETLER’İN ÖNCÜSÜ OLARAK MİLLETLER CEMİYETİ. 33

BİRLEŞMİŞ MİLLETLERİN KURULUŞU 34

III. TEŞKİLAT YAPISI VE ANA ORGANLARI. 35

Genel Kurul 35

Güvenlik Konseyi . 38

Ekonomik ve Sosyal Konsey. 42

Vesayet Konseyi 43

Genel Sekreterlik. 43

Uluslararası Adalet Divanı . 47

Kuruluş ve Tarihçe 47

Genel Olarak Uluslararası Adalet Divanı’nın Tanıtımı. 48

Uluslararası Hukuk Komisyonu 53

ULUSLARARASI CEZA MAHKEMESİ . 56

BM CENEVRE OFİSİ HAKKINDA GENEL BİLGİ VE TANITIM 60

TÜRKİYE-BİRLEŞMİŞ MİLLETLER İLİŞKİLERİ 62

10 İçindekiler

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

BİRLEŞMİŞ MİLLETLER’DE İNSAN HAKLARI

MEKANİZMALARI VE BİREYSEL BAŞVURU YOLLARI

GENEL OLARAK BİRLEŞMİŞ MİLLETLER’DE İNSAN HAKLARI DENETİM

ORGANLARI.65

BM İNSAN HAKLARI SÖZLEŞME DENETİM ORGANLARI: KOMİTELER68

Genel Olarak Komitelerin Tanıtımı 68

Komitelere Bireysel Başvuru Usulleri Hakkında Genel Bilgi. 70

Genel Olarak Bireysel Başvuruda Takip Edilen Usul 70

Komite Tarafından Başvurunun Kabuledilebilirliği ve Esasının

İncelenmesi Usulü. 79

Komitenin Başvuruyu Karara Bağlamasının Hüküm ve Sonuçları . 84

Şikâyetlerin Sözleşme Denetim Organlarına Gönderilmesi ve

Alternatif Yollar. 85

III. ÇALIŞMALARI İNSAN HAKLARI ALANINA TEMAS EDEN DİĞER BM ORGAN

VE KURULUŞLARI .86

TÜRK HUKUKU BAKIMINDAN BM İNSAN HAKLARI SİSTEMİNİN ÖNEMİ VE

HUKUKİ DEĞERİ .87

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

AVRUPA KONSEYİ

AVRUPA KONSEYİ’NİN KURULUŞU .91

AVRUPA KONSEYİ’NİN ORGANLARI93

Bakanlar Komitesi 94

Avrupa Konseyi Parlamenterler Meclisi. 94

Avrupa Yerel ve Bölgesel Yönetimler Kongresi 95

Genel Sekreterlik . 95

III. AVRUPA KONSEYİ’NE ÜYELİK .96

AVRUPA KONSEYİ KALKINMA BANKASI97

AVRUPA KONSEYİ VE İNSAN HAKLARI İZLEME MEKANİZMALARI 98

Genel Olarak 98

Avrupa Konseyi İnsan Hakları Komiseri . 99

Avrupa İşkenceyi ve İnsanlık Dışı veya Aşağılayıcı Muamele ya da Cezayı

Önleme Komitesi (CPT)  100

Avrupa Sosyal Haklar Komitesi 102

Ulusal Azınlıkların Korunmasına İlişkin Çerçeve Sözleşme Danışma

Komitesi . 103

İçindekiler 11

Irkçılık ve Hoşgörüsüzlüğe Karşı Avrupa Komisyonu (ECRI). 103

Bölgesel veya Azınlık Dilleri için Avrupa Şartı Uzmanlar Komitesi. 104

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 104

Genel Olarak AİHM’in Yapısı ve Kuruluşu. 105

AİHM’ye Bireysel Başvuru Esas ve Usulleri. 105

AİHM’in Dinamik Yorum Metodu . 112

BM İnsan Hakları Mekanizmaları ile AİHM Sisteminin

Karşılaştırması  114

AVRUPA KONSEYİ BÜNYESİNDE HAZIRLANAN ULUSLARARASI

SÖZLEŞMELER 117

VII. AVRUPA KONSEYİ YOLSUZLUĞA KARŞI DEVLETLER GRUBU (GRECO). 119

Genel Olarak Yapısı ve İşleyişi . 119

GRECO’nun Çalışma ve İnceleme Yöntemleri 121

GRECO’nun Yaptırım Sistemi. 122

VIII. TÜRKİYE-AVRUPA KONSEYİ İLİŞKİLERİ 123

BEŞİNCİ BÖLÜM

AVRUPA BİRLİĞİ TARİHÇE, KURUMSAL YAPI, ORGANLAR VE İŞLEYİŞ

GENEL OLARAK AVRUPA BİRLİĞİ’NİN KURULUŞU VE YAPISI 125

AVRUPA BİRLİĞİ’NİN KURUMSAL YAPISI VE ANA ORGANLARI 128

Genel Olarak 128

Avrupa Parlamentosu 130

Avrupa Birliği Komisyonu 131

Avrupa Birliği Bakanlar Konseyi. 132

Avrupa Birliği Hükümet ve Devlet Başkanları Zirvesi. 133

Avrupa Merkez Bankası. 134

Avrupa Sayıştayı 135

III. AVRUPA BİRLİĞİ’NİN İŞLEYİŞİ VE KARAR ALMA USULLERİ. 135

AVRUPA BİRLİĞİ HUKUKUNUN KAYNAKLARI 139

AVRUPA BİRLİĞİ YARGI DÜZENİ: AVRUPA BİRLİĞİ ADALET DİVANI . 140

Genel Olarak 140

ABAD’ın Yapısı, İşleyişi ve Başlıca Dava Türleri 141

TÜRKİYE-AVRUPA BİRLİĞİ İLİŞKİLERİ 144

12 İçindekiler

ALTINCI BÖLÜM

AVRUPA GÜVENLİK VE İŞBİRLİĞİ TEŞKİLATI (AGİT)

AVRUPA GÜVENLİK VE İŞBİRLİĞİ TEŞKİLATI’NIN TARİHÇESİ VE KURULUŞU147

Genel Olarak 147

Teşkilat Yapısı ve Organları 151

AGİT’İN BÜTÇE VE FİNANSMANI.159

III. AGİT’E ÜYE ÜLKELER 160

AGİT VE İNSAN HAKLARI MEKANİZMALARI 160

TÜRKİYE-AGİT İLİŞKİLERİ 162

YEDİNCİ BÖLÜM

İSLÂM İŞBİRLİĞİ TEŞKİLATI

İSLÂM İŞBİRLİĞİ TEŞKİLATI’NIN KURULUŞU 165

İİT’NİN TEMEL ORGANLARI 167

III. İİT’YE ÜYELİK VE ÜYE ÜLKELER .169

İİT BAĞIMSIZ DAİMİ İNSAN HAKLARI KOMİSYONU (IPHRC).170

Genel Olarak Kuruluş ve İşleyişi. 170

Görev ve Amaçları 175

Tarafsızlık ve Bağımsızlığı. 176

TÜRKİYE-İİT İLİŞKİLERİ177

SEKİZİNCİ BÖLÜM

KUZEY ATLANTİK ANDLAŞMASI ÖRGÜTÜ (NATO)

GENEL OLARAK NATO’NUN KURULUŞU VE TARİHSEL GELİŞİMİ .179

NATO KURUCU ANDLAŞMASI.182

III. NATO ÜYELİK USULÜ VE ÜYE ÜLKELER .182

NATO TEŞKİLAT YAPISI VE ANA ORGANLARI.184

TÜRKİYE-NATO İLİŞKİLERİ.185

DOKUZUNCU BÖLÜM

PARLAMENTOLARARASI BİRLİK

GENEL OLARAK PARLAMENTOLARARASI BİRLİK’İN (PAB) KURULUŞ, YAPI

VE İŞLEYİŞİ.189

PAB’IN ULUSLARARASI HUKUK KARŞISINDA HUKUKİ NİTELİĞİ190

III. PARLAMENTERLERİN İNSAN HAKLARI KOMİTESİ 193

İçindekiler 13

PARLAMENTERLERİN İNSAN HAKLARI KOMİTESİ’NİN ALDIĞI KARARLARIN

MAHİYETİ VE BENZER ULUSLARARASI MEKANİZMALARLA

KARŞILAŞTIRILMASI. 195

TÜRKİYE-PAB İLİŞKİLERİ . 197

ONUNCU BÖLÜM

ULUSLARARASI ÖRGÜTLER PERSPEKTİFİNDEN

NORMATİF ULUSLARARASI HUKUKUN ÜRETİLMESİ VE GELİŞTİRİLMESİ

ULUSLARARASI ÖRGÜTLERİN ULUSLARARASI HUKUK BAKIMINDAN

NORMATİF FAALİYETLERİ. 200

Genel Olarak 200

Uluslararası Örgütün İç İşleyişine İlişkin Normatif Düzenlemeler ve

Kararlar. 200

Dışarıya ve Üyelerine Yönelik Kararlar 201

Uluslararası Örgütler Bünyesinde Uluslararası Sözleşmelerin

Hazırlanması ve Diğer Bağlayıcı Düzenlemelerin İhdası  201

Uluslararası Örgütlerin Tek Taraflı Normatif Düzenleme Yapma Yetkileri

ve Kararları  206

ULUSLARARASI ÖRGÜTLERİN DIŞA YANSIYAN EYLEMLERİ 207

III. ULUSLARARASI HUKUKUN ÜRETİLMESİNDE ULUSLARARASI MAHKEME VE

DİVANLARIN KATKILARI. 208

BÖLGESEL VE KÜRESEL ÖRGÜTLER İLE MEKANİZMALARIN ULUSLARARASI

HUKUKA DİĞER ETKİLERİ . 212

ONBİRİNCİ BÖLÜM

ULUSLARARASI ÖRGÜTLER PERSPEKTİFİNDEN

ULUSLARARASI ÖRF VE ADET HUKUKU

ULUSLARARASI ÖRF VE ADET HUKUKU 215

Genel Olarak 215

Örf ve Adet Hukukunun Oluşması İçin Aranan Unsurlar . 216

Maddi Unsur. 216

Manevi Unsur . 218

Aranacak Süre. 218

Israrlı ve Devamlı Surette Karşı Çıkan Devletler Açısından Hukuki

Durum. 219

Genel Olarak Çok Taraflı Uluslararası Andlaşma Hükümlerinin Örf

ve Adet Hukuku Kuralına Dönüşmesi Olasılığı 220

14 İçindekiler

İNSAN HAKLARI SÖZLEŞMELERİNİN ULUSLARARASI ÖRF VE ADET HUKUKU

PERSPEKTİFİNDEN DEĞERLENDİRİLMESİ.221

Genel Olarak İnsan Hakları Alanındaki Uluslararası Örf ve Adet

Hukukunun Gelişimi. 221

İnsan Haklarına İlişkin Uluslararası Sözleşmelerin Örf ve Adet Hukuku

Bakımından Değeri. 230

III. BM ULUSLARARASI HUKUK KOMİSYONU’NUN ÇALIŞMALARI .237

SONUÇ.249

EKLER

EK.1. BİRLEŞMİŞ MİLLETLER GENEL SEKRETERLİĞİ TEŞKİLAT YAPISI. 253

2. TÜRKİYE’NİN BİREYSEL BAŞVURU YETKİSİNİ TANIDIĞI BM İNSAN

HAKLARI KOMİTELERİ TABLOSU. 258

EK.3. TÜRKİYENİN SORUŞTURMA AÇMA YETKİSİNİ TANIDIĞI BM İNSAN

HAKLARI KOMİTELERİ TABLOSU  258

EK.4. ULUSLARARASI TEAMÜL HUKUKUNUN BELİRLENMESİNE İLİŞKİN

TASLAK SONUÇLAR  259

EK.5. ANDLAŞMALARIN VE ULUSLARARASI SÖZLEŞMELERİN TESCİLİ VE

YAYIMLANMASI: BİRLEŞMİŞ MİLLETLER ANDLAŞMASI’NIN 102.

MADDESİNİ YÜRÜRLÜĞE KOYAN DÜZENLEME 264

KAYNAKÇA.269