Yabancılar Hukuku_{Genel Kısım}

Prof. Dr. Hacı CAN

Arş. Gör. Dr. Ekin TUNA

 

İÇİNDEKİLER

 

ÖNSÖZ 7

İÇİNDEKİLER 9

KISALTMALAR19

 

BİRİNCİ BÖLÜM

YABANCILAR HUKUKUNUN TEMELLERİ

- GENEL ÇERÇEVE -

 

KAVRAM .21

YABANCILAR HUKUKUNUN AMACI, İÇERİĞİ VE KAPSAMI .24

III. YABANCILAR HUKUKUNUN HUKUK SİSTEMİ İÇİNDEKİ YERİ VE NİTELİĞİ26

YABANCILAR HUKUKUNUN TARİHİ GELİŞİMİ VE REFORM İHTİYACI.31

Yabancılar Hukukunun Tarihi Gelişimi 31

Genel Olarak 31

Türk Yabancılar Hukukunun Tarihi Gelişimi. 32

Genel Seyir 32

Yabancılar Hukukunun Kapsam Alanlarında Gelişmeler . 33

Yabancılar Hukukunda Reform İhtiyacı. 43

YABANCILAR HUKUKUNUN KAYNAKLARI .45

Kavramsal Açıklamalar 45

Yabancılar Hukukunun Şekli Kaynakları 45

Genel Çerçeve 45

Millî Hukuk Kaynakları . 47

Genel Olarak . 47

Yazılı Kaynaklar . 47

1) Anayasa . 47

2) Kanunlar  48

3) İdari Düzenlemeler  50

Örf-Adet ve Teamül. 53

Milli Mahkeme Kararları . 53

Milletlerarası Kaynaklar . 53

Genel Olarak . 53

Milletlerarası Antlaşmalar. 54

Milletlerarası Örf ve Adet ve Teamül 64

 

10 İçindekiler

Milletlerarası Hukukun Genel İlkeleri 65

Milletlerarası Mahkeme Kararları65

Öğreti66

YABANCILAR HUKUKUNUN DAYANDIĞI ESASLAR (İLKELER)66

Genel Olarak 66

Sınırlama ve Yasaklama Esası.67

İzin Esası.68

Kontenjan Esası68

Karşılıklılık Esası .69

Karşı İşlem Yapma Esası .71

En Fazla Gözetilen Millet Kaydı Esası .73

Ğ. Eşitlik Esası.73

Asgari Had Esası .74

İ. Kazanılmış Hakların Gözetilmesi Esası .75

VII. YABANCILAR HUKUKUNUN DİĞER HUKUK DALLARI İLE İLİŞKİSİ 76

Milletlerarası Özel Hukuk ile İlişkisi .76

Tabiiyet Hukuku İle İlişki 77

Milletlerarası Usul Hukuku İle İlişki78

Milletlerarası Hukuk ile İlişki79

VIII. YABANCILAR İDARESİNE İLİŞKİN YAPILANMA .80

Genel Çerçeve80

Göç Kurulu .80

Göç İdaresi Başkanlığı 81

Göç İdaresi Başkanlığının Kuruluşu.81

Göç İdaresi Başkanlığının Görevleri82

Göç İdaresi Başkanlığı Teşkilatı.83

Merkez Teşkilatı.84

Taşra Teşkilatı 84

Yurt dışı Teşkilatı84

 

İKİNCİ BÖLÜM

YABANCILAR

 

YABANCI KAVRAMI85

YABANCILARIN HUKUKÎ DURUMLARININ TARİHİ GELİŞİMİ .93

Milletlerarası Alanda Tarihi Gelişim.93

Antik Toplumlar Dönemi 93

Roma Dönemi.94

 

İçindekiler 11

İslamiyetin Çıkış Dönemi 95

Feodal Dönemler . 96

Monarşiler Dönemi 96

Sanayi Toplumların ve - Ulus - Devletlerin Ortaya Çıkış Dönemi . 97

Günümüz Yabancılar Hukuku Dönemi . 100

Yabancıların Hukukî Durumlarının Ülkemizde Tarihi Gelişimi. 100

Cumhuriyet Öncesi (Osmanlı) Dönem . 100

Cumhuriyet Dönemi 106

III. MİLLETLERARASI HUKUKTA YABANCILARIN STATÜLERİ 108

Genel Çerçeve . 108

Milletlerarası Hukukun Yabancılara İlişkin Düzenlemeleri 109

Milletlerarası Hukukun Yabancılara Sağladığı Hukukî Güvenceler 109

Yabancıların Hukukî Kişiliğinin Kabulü . 109

Yabancıların Korunmasına İlişkin Güvenceler 110

Yabancı Ülke Topraklarına Erişim ve Bulunmaya İlişkin

Güvenceler. 111

Yabancının Ülkeden Çıkarılmasına İlişkin Güvenceler . 114

Yabancıların Ayrımcılığa Maruz Bırakılmamasına İlişkin

Güvenceler. 118

Yabancıların Aile Yaşamının Gözetilmesine İlişkin Güvenceler 119

Yabancıların Özgürlüğünden Yoksun Kılınmasına İlişkin

Güvenceler. 121

Yabancıların Yaşam Koşullarına İlişkin Güvenceler 122

Yabancıların Hukukî Yollara Başvurmasına İlişkin Güvenceler. 122

Savunmasız Durumda Bulunan Yabancılara İlişkin İlave

Güvenceler. 127

Yabancıların Sosyal Güvenliğine İlişkin Güvenceler . 127

Türkiye - Avrupa Birliği Ortaklığında Sağlanan Güvenceler . 129

Türkiye-Avrupa Birliği Ortaklığı . 129

Kişilere Tanınan Haklar . 130

1) Genel Haklar  131

2) Ortaklık Konseyi Kararları ile Sağlanan Haklar. 131

a) 1/80 sayılı Türkiye-AET Ortaklık Konseyi Kararında

Düzenlenen Haklar 132

b) 3/80 sayılı Türkiye-AET Ortaklık Konseyi Kararında

Düzenlenen Haklar 134

DEVLETLERİN İÇ HUKUKUNDA YABANCILARIN STATÜLERİ 137

Genel Çerçeve . 137

Türk Hukukunda Yabancıların Hukukî Durumu . 139

 

12 İçindekiler

Anayasanın Yabancılar Rejimi.139

Genel Rejim .139

Yabancıların Vatandaşlar ile Eşitliği .140

Yabancıların Temel Hak ve Özgürlüklerinin Sınırlandırılması.144

Yabancıların Anayasal Güvenceye Bağlanmayan Hakları.147

Kanunların Yabancılar Rejimi155

Genel Çerçeve155

Seçilmiş Alanlar158

1) Yabancıların Çalışmasına İlişkin Kanuni Rejim 158

a) Genel Çerçeve158

b) Kanuni Çerçeve 158

2) Yabancıların Taşınmaz Edinimine İlişkin Kanuni Rejim.170

a) Genel Çerçeve170

b) Kanuni Çerçeve 170

YABANCILARIN TÜRLERİ.175

Tasnif .175

Yabancı Gerçek Kişiler175

Genel Statülü Yabancılar 178

Özel Statülü Yabancılar.178

Genel Olarak 178

Türk Vatandaşlığı Statüsünden Maddi Olarak Yararlandırılan

Yabancılar 179

1) Mavi Kart Statüsünde Bulunan Yabancılar .179

2) Uzun Dönem İkamet İzni Bulunan Yabancılar 180

3) Süresiz Çalışma İzni Bulunan Yabancılar.180

4) Turkuaz Kart Statüsünde Bulunan Yabancılar 181

Türk Soylu Yabancılar.181

Göçmenler .183

KKTC Vatandaşları184

Türk Vatandaşları ile Evli Yabancılar 185

Koruma Sağlanan Yabancılar .185

1) Milletlerarası Koruma Sağlanan Yabancılar185

a) Vatansızlar .186

b) Mülteci Koruması Sağlanan Yabancılar188

c) Sığınmacı (Şartlı Mülteci) Koruması Sağlanan

Yabancılar 191

d) İkincil Koruma Sağlanan Yabancılar .192

2) Geçici Koruma Sağlanan Yabancılar .192

Yabancı Tüzel Kişiler.193

 

İçindekiler 13

 

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

YABANCILARIN ÜLKEYE GİRİŞİ

 

ÜLKEYE GİRİŞ. 197

SINIR KAPISI KONTROLLERİ 201

III. YABANCILARIN ÜLKEYE İRADİ OLARAK GİRİŞİ. 202

Genel Çerçeve . 202

Sınır Kapılarından Giriş-Çıkış Yapılması . 203

Pasaport veya Onun Yerine Geçen Belge Gösterilmesi. 204

Ülkeye Giriş Engelinin Bulunmaması. 210

Ülkeye Kabul Edilmeme . 210

Ülkeye Giriş Yasağı. 211

Ülkeye Giriş Vizesinin Alınması . 213

Vize 213

Vize Zorunluluğu ve Muafiyetleri. 214

Vize Zorunluluğu . 214

Vize Muafiyetleri. 214

1) İç Hukukta Kabul Edilen Vize Muafiyeti Hâlleri 214

2) Milletlerarası Anlaşmalarda Öngörülen Vize Muafiyeti

Hâlleri  217

Vize Türleri ve Amacı . 218

Vize Başvurusu ve Sonuçlandırılması. 219

Vize İşlemlerine İlişkin Usul ve Esaslar. 220

Kanunda Özel Olarak Düzenlenen Vizeler . 221

Sınır Kapılarında Verilen Vizeler 221

Havalimanı Transit (Nakil) Vizeleri 222

Vize Verilmeyecek Yabancılar 223

Vizenin İptali 224

YABANCILARIN ÜLKEYE İRADE DIŞI GİRİŞİ 226

 

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

YABANCILARIN ÜLKEDE BULUNMASI

- İKAMET VE DOLAŞIMI -

 

GENEL ÇERÇEVE. 229

YABANCILARIN İKAMETİ 233

Kavramsal Açıklamalar 233

İkamet İzni Alma Zorunluluğu . 235

İkamet İzni . 235

Zorunluluk Durumu 235

 

14 İçindekiler

İkamet İzninden Muafiyet Halleri 236

İkamet İzni Prosedürü239

İkamet İzni Başvurusu.239

İkamet İzni Başvurularının İncelenmesi ve Sonuçlandırılması242

Yetkili Makam 242

Başvurunun Değerlendirilmesi Aşaması 242

İkamet İzninin Düzenlenmesi ve Şekli248

İkamet İzinlerinin Süresi 249

İkamet İzinlerinin - Süresinin - Uzatılması ve Kısaltılması 250

Ğ. İkamet İznine İlişkin Özel Durumlar .250

Çalışma İzninin İkamet İzni Sayılması .250

İkamette Kesinti ve İkamet Sürelerinin Hesaplanması .251

İkamet İzinleri Arasında Geçişler 252

Türkiye'de İkamet İzni Sahibi Yabancıların Nüfus Kayıtlarının

Tutulması254

İkamet İzni Çeşitleri .254

Kısa Dönem İkamet İzni 255

Genel Çerçeve255

Kısa Dönem İkamet İzni Alabilecek Yabancılar 256

Kısa Dönem İkamet İzni Süreleri 256

Kısa Dönem İkamet İzni Başvurularında Durumun

Belgelendirilmesi .257

Kısa Dönem İkamet İzninin Şartları260

Kısa Dönem İkamet İzninin Reddi, İptali veya Uzatılmaması .260

Aile İkamet İzni .262

Genel Çerçeve262

Aile İkamet İzni Destekleyicisi 263

Aile İkamet İzninden Yararlanacak Yabancılar .265

Aile İkamet İzni Koşulları266

Aile İkamet İzni Talebinin Reddi, İptali veya Uzatılmaması .268

Anlaşmalı Evlilik Yoluyla Talep Edilen Aile İkamet İzni.268

Öğrenci İkamet İzni.282

Genel Çerçeve282

Öğrenci İkamet İzni Koşulları .284

Yabancı Öğrencilerin Çalışma Hakkı.284

Öğrenci İkamet İzni Talebinin Reddi, İptali veya Uzatılmaması .285

Uzun Dönem İkamet İzni 285

Genel Çerçeve285

 

İçindekiler 15

Uzun Dönem İzni Koşulları 285

Uzun Dönem İkamet İznin Sağladığı Haklar 287

Uzun Dönem İkamet İzninin İptali. 289

İnsani Gerekçelerle Verilen İkamet İzinleri 289

İnsani İkamet İzni 290

1) Genel Çerçeve 290

2) İnsani İkamet İzni Verilme Halleri  290

3) İnsani İkamet İzninin Verilmesi 290

4) İnsani İkamet İzninin İptali veya Uzatılmaması 291

İnsan Ticareti Mağduru İkamet İzni 291

1) Genel Çerçeve 291

2) İnsan Ticareti Mağduru İkamet İzninin Verilmesi  291

3) İnsan Ticareti Mağduru İkamet İzninin İptal Edilmesi 292

III. YABANCILARIN ÜLKE SINIRLARI İÇİNDE DOLAŞIMI . 292

YABANCILARIN ÜLKE SINIRLARI İÇİNDE İKAMET VE DOLAŞIMIN

SINIRLANDIRILMASI  293

Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu Kapsamında

Sınırlandırmalar. 293

Özel Kanunlarda Öngörülen Sınırlandırmalar . 294

18.03. 1924 Tarih ve 442 Sayılı Köy Kanunu 294

18.12.1981 Tarih ve 2565 Sayılı Askeri Yasak Bölgeler ve Güvenlik

Bölgeleri Kanunu 294

 

BEŞİNCİ BÖLÜM

YABANCILARIN ÜLKEDEN ÇIKIŞI

 

YABANCILARIN İRADİ OLARAK ÜLKEDEN ÇIKIŞI 297

YABANCILARIN GAYRİ İRADİ OLARAK ÜLKEDEN ÇIKIŞI (ÇIKARILMASI). 301

Genel Çerçeve . 301

Yabancıların Ülke Dışına Çıkarılma Şekilleri 303

Yabancıların Ülkeden - Geri - Gönderilmesi. 303

Yabancıların İade Edilmesi . 304

İade Kurumu 304

Çok Taraflı Milletlerarası Sözleşmeler. 307

1) Suçluların İadesine Dair Avrupa Sözleşmesi  307

2) Uçakların Kanun Dışı Yollarla Ele Geçirilmesinin

Önlenmesi Hakkında Sözleşme 309

İç Hukuk Düzenlemeleri 309

Yabancıların Sınır Dışı Edilmesi 314

 

16 İçindekiler

Sınır Dışı Etme Kurumu 314

Düzenlemeler.316

1) Milletlerarası Sözleşmeler 316

a) Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi .316

b) Avrupa İkamet Sözleşmesi317

c) Mültecilerin Hukukî Durumuna Dair Sözleşme 318

d) Tüm Göçmen İşçilerin ve Aile Fertlerinin Haklarının

Korunmasına Dair Uluslararası Sözleşme .318

2) İç Hukuk Düzenlemeleri319

Sınır Dışı Etme İşleminin - Zorunlu - Unsurları .320

Sınır Dışı Edilecek Yabancılar .321

Sınır Dışı Edilemeyecek Yabancılar 330

Sınır Dışı Etme Süreci .332

1) Sınır Dışı Etme Sürecinde Yabancının Muhafazası332

2) Sınır Dışı Etme Kararının Alınması 333

3) Genel Kolluk Personelinin Görevlendirilmesi .335

4) Türkiye’yi Terke Davet336

5) İdari Gözetim338

a) Genel Olarak 338

b) Adli Süreçlerde İdari Gözetim341

c) İdari Gözetim Kararının Gözden Geçirilmesi342

d) İdari Gözetime Alternatif Yükümlülükler.343

e) Geri Gönderme Merkezleri344

6) Sınır Dışı Etme Kararının Yerine Getirilmesi .344

7) Sınır Dışı Edilecek Yabancının Seyahat Masrafları 345

Gönüllü Geri Dönüş .347

ğ. Yargı Yolu .347

1) Sınır Dışı Etme Kararına Karşı Yargı Yolu.347

2) İdari Gözetim Kararına Karşı Yargı Yolu 349

Sınır Dışı Etmenin Sonuçları.349

Yabancıların Ülke Dışına Çıkarılması (Geri Gönderilmesi) Yasağı .350

III. YABANCILARIN GAYRİ İRADİ ÜLKE DIŞINA ÇIKARILMALARINDA TEMEL

HAK VE ÖZGÜRLÜKLERİNİN KORUNMASI .354

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin Konuya İlişkin Uygulaması.354

Anayasa Mahkemesinin Konuya İlişkin Uygulaması 358

Genel Olarak.358

Anayasal Düzenlemeler 360

Eşitlik360

 

İçindekiler 17

Kişi Dokunulmazlığı Hakkı ve Kötü Muamele Yasağı. 360

Kişi Hürriyeti ve Güvenliği . 362

tkili Hukukî Yollara Başvuru Hakkı. 365

zel ve Aile Hayatına Saygı Gösterilmesi Hakkı. 367

ğitim Hakkı 368

iğer Haklar. 368

üdahalenin İhlal Oluşturup Oluşturmadığı 368

Anayasa Mahkemesinin Yabancıların Ülke Dışına Çıkarılmaları

Bağlamında Verdiği Kararlar  371

Kötü Muamele Yasağının İhlaline İlişkin Kararlar 371

1) Geri Gönderme Merkezinde Tek Kişilik Odada Uzun Süre

Tutulma Nedeniyle Kötü Muamele (Eziyet) Yasağının

İhlal Edildiğine Dair Karar  371

2) Sınır Dışı İşleminin Başka Bir Ülkeye İade Riski

Oluşturması Nedeniyle Kötü Muamele Yasağının İhlal

Edildiğine Dair Karar  374

3) Ülkesinde Kötü Muameleye Maruz Kalacağı Yönündeki

İddiaları Araştırılmadan Yabancının Sınır Dışı Edilmesine

Karar Verilmesinin Kötü Muamele Yasağını İhlal Ettiğine

Dair Karar. 376

4) Yasal Yollarla Ülkeye Giren Yabancı Ailenin Sınır Dışı

Edilmesi Kararının Kötü Muamele Yasağını İhlal

Etmediğine İlişkin Karar . 378

5) Geri Gönderme Merkezinde İnsan Haysiyetiyle

Bağdaşmayan Muamele Nedeniyle Kötü Muamele

Yasağı ve Özgürlük ve Güvenlik Hakkının İhlal Edildiğine

Dair Karar. 382

Kişi Hürriyeti ve Güvenliği Hakkının İhlali 385

1) İade Yargılamasındaki Tutuklamanın Hukukî Olmaması

Nedeniyle Kişi Hürriyeti ve Güvenliği Hakkının İhlal

Edildiğine Dair Karar  385

2) İdari Gözetim Altında Tutulmanın Hukukî Olmaması

Nedeniyle Kişi Hürriyeti ve Güvenliği Hakkının İhlal

Edildiğine Dair Karar  390

3) Hukuka Uygun Yakalama ve Gözaltı Tedbirine İlişkin

Tazminat Talebinin Reddi Nedeniyle Kişi Hürriyeti ve

Güvenliği Hakkının İhlal Edildiğine Dair Karar 392

Özel ve Aile Hayatına Saygı Hakkının İhlaline İlişkin Karalar . 394

1) Vize İhlalinden Sınır Dışı Kararı Verilmesinin Aile

Birliğinin Dağılmasına Sebep Olması Nedeniyle Aile

Hayatına Saygı Hakkının İhlal Edildiğine Dair Karar . 394

 

18 İçindekiler

2) Türkiye’ye Giriş Yasağı Nedeniyle Aile Hayatına Saygı

Hakkının İhlal Edildiğine Dair Karar 397

3) Kamu Düzenini Tehdit Eden Eylemleri Nedeniyle Sınır

Dışı Edilen Başvurucunun Aile Hayatına Saygı Hakkının

İhlal Edilmediğine Dair Karar 399

Etkili Hukukî Yollara Başvuru Hakkının İhlaline İlişkin Kararlar401

1) Sınır Dışı Etme Kararına Karşı Açılan Davanın Süreci

Durdurmaması Nedeniyle Etkili Başvuru Hakkının İhlal

Edilmesi 401

2) Adli Yardım Şartları Değerlendirilmeden Başvurunun

İncelenmemesi Nedeniyle Etkili Başvuru Hakkının İhlal

Edildiğine Dair Karar.403

3) Uygun Olmayan Koşullarda Tutulma İddiasının

Değerlendirilmemesi Nedeniyle Etkili Başvuru Hakkının

İhlal Edildiğine Dair Karar .404

4) Sınır Dışı Edilme Kararına Karşı Başvurulabilecek Etkili Bir

Yargı Yolu Bulunmaması Nedeniyle Etkili Başvuru

Hakkının İhlal Edildiğine ve İhlalin Yapısal Sorundan

Kaynaklanması Nedeniyle Pilot Karar Usulünün

Benimsenmesine Dair Karar .405

5) Kamu Makamlarının Engelleyici Tutumundan

Kaynaklanan Nedenlerle Etkili Başvuru Hakkının İhlal

Edildiğine Dair Karar.408

Millî Güvenlik Aleyhine Faaliyet Kaydı Bulunan Öğrencinin

Sınır Dışı Edilmesi Nedeniyle Eğitim Hakkının İhlal Edildiğine

İlişkin İddianın Kabul Edilemez Olduğuna Dair Karar.411

KAYNAKÇA.413