Türk İdare Hukuku Dersleri Cilt 2
Prof. Dr. Ramazan YILDIRIM
Prof. Dr. Serkan ÇINARLI
Arş. Gör. Kerim AZAK
İÇİNDEKİLER
BASIYA ÖN SÖZ.5
BASIYA ÖN SÖZ.7
İÇİNDEKİLER9
TABLO VE ŞEKİLLER LİSTESİ.25
KISALTMALAR CETVELİ .27
GİRİŞ
İDARE HUKUKUNUN TANIMI
İDARE HUKUKU - İDARENİN HUKUKU 29
HUKUK SİSTEMLERİ VE İDARE HUKUKU30
ADLÎ İDARE SİSTEMİ .30
İDARÎ REJİM SİSTEMİ 31
III. İDARE HUKUKUNUN DOĞUŞU VE GELİŞMESİ .32
FRANSA’DA İDARE HUKUKUNUN DOĞUŞU VE GELİŞMESİ.32
TÜRKİYE’DE İDARE HUKUKUNUN DOĞUŞU VE GELİŞMESİ.33
1) Osmanlı İmparatorluğu Dönemi34
a) Klasik Osmanlı Döneminde İdarî Yargı Teşkilatı ve İdare Hukuku .34
b) Tanzimat ve Meşrutiyet Dönemlerinde İdarî Yargı Teşkilatı ve
İdare Hukuku.34
2) Cumhuriyet Dönemi35
3) Türk İdare Hukuku’nun Bugünkü Durumu 36
4) Türk İdare Hukuku’ndaki Eksiklikler 37
İDARE HUKUKUNUN ÖZELLİKLERİ 38
İDARE HUKUKU, GENÇ BİR HUKUK DALIDIR.38
İDARE HUKUKUNA İLİŞKİN KURALLAR, TEK BİR KANUN İÇERİSİNDE
DERLENİP TOPARLANMAMIŞTIR 39
İDARE HUKUKU, BİR İÇTİHAT HUKUKUDUR .39
İDARE HUKUKU, BİR STATÜ HUKUKUDUR40
İDARE HUKUKU, KOZALİST BİR HUKUK DALIDIR.40
İDARE HUKUKU, FİNALİST BİR HUKUK DALIDIR41
İDARE HUKUKU, BAĞIMSIZ BİR HUKUK DALIDIR 41
İDARE HUKUKUNUN KAYNAKLARI .41
İDARE HUKUKUNUN TEMEL KAYNAKLARI42
1) İdare Hukukunun Yazılı Temel Kaynakları .42
a) İdare Hukukunun Normatif Temel Yazılı Kaynakları42
Anayasa43
Kanun .44
10 İçindekiler
Kanun Hükmünde Kararnameler45
Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri.46
OHAL Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri.62
Uluslararası Antlaşmalar 66
Tüzükler68
Yönetmelikler .69
Adsız Düzenleyici İşlemler 71
b) İdare Hukukunun İçtihadî Temel Yazılı Kaynakları.72
Anayasa Mahkemesi Kararları72
İçtihadı Birleştirme Kararları 73
2) İdare Hukukunun Yazısız Temel Kaynağı: Örf ve Âdet Hukuku73
İDARE HUKUKUNUN YARDIMCI KAYNAKLARI.74
1) Diğer Yargısal İçtihatlar .74
2) Öğreti (Doktrin) .74
İDARE HUKUKUNUN UYGULAMA ALANINI BELİRLEYEN ÖLÇÜTLER 75
KAMU GÜCÜ ÖLÇÜTÜ 75
KAMU HİZMETİ ÖLÇÜTÜ 76
KARMA ÖLÇÜT77
KAMU YARARI ÖLÇÜTÜ 77
YENİ KAMU GÜCÜ ÖLÇÜTÜ 77
DAHA ÇOK VE DAHA AZ YETKİ ÖLÇÜTÜ78
GÜNÜMÜZDEKİ DURUM 78
VII. İDARE HUKUKUNUN KONUSU (İDARENİN İŞLEYİŞİ)79
GENEL OLARAK İDARENİN İŞLEYİŞİ .79
İDARENİN İŞLEYİŞİNE HÂKİM OLAN İLKELER.79
BİRİNCİ BÖLÜM
İDARENİN YETKİLERİ
GENEL OLARAK İDARENİN YETKİLERİ .81
İDARENİN YETKİLERİ KAVRAMI.81
İDARÎ YETKİLERİN AYRICALIKLARI VE ÜSTÜNLÜĞÜ 81
1) İdarenin Kanunilik Karinesinden Faydalanması.82
2) İdarî Yetkilerin Çoğu Zaman Tek Taraflı Kullanımı.83
3) İdarenin Yapmış Olduğu Bazı İşlemlerin Re’sen İcra Edilmesi .83
4) Bazı Durumlarda İdareye Takdir Yetkisinin ve Yerindelik Tespitinin
Tanınması 84
İDARÎ YETKİLERİN ÜSTÜN VE AYRICALIKLI OLMASININ SEBEPLERİ.87
1) Siyasi ve Tarihi Gelişimin Etkisi87
2) Hukukî Sebebi: Kamu Yararının Üstünlüğü88
İDARÎ YETKİLERİN SINIRLILIĞI VE SEBEPLERİ.89
1) Temel Hak ve Özgürlüklerin Korunması 89
2) İdarî Yetkilerin Gerçek Kişilerce Kullanılması 91
İçindekiler 11
İDARÎ YETKİLERİN ÜSTÜNLÜĞÜNÜN VE SINIRLILIĞININ BAĞDAŞTIRILMASI 91
1) Takdir Yetkisi - Bağlı Yetki Dengesi92
2) Olağan Yetkiler - Olağandışı Yetkiler Dengesi .93
3) Uzmanlaşmış Yargı Denetimi.96
İDARENİN İŞLEM YAPMA YETKİSİ .96
ÖZEL HUKUK ALANINDAKİ HUKUKSAL İŞLEMLER .97
1) Özel Hukukta Hukuksal İşlem Kavramı97
2) Özel Hukukta Hukuksal İşlemin Öğeleri 98
a) İrade Açıklaması 98
b) Hukukî Sonuç.98
c) Ayrık Öğe Olarak Biçim98
KAMU HUKUKU ALANINDAKİ HUKUKSAL İŞLEMLER 99
1) Kamu Hukuku İşlemleri Kavramı .99
2) Kamu Hukuku İşlemlerinin Tasnifi.99
a) Kamu Hukuku İşlemlerinin Organik Tasnifi .100
Yasama İşlemleri 100
Yürütme İşlemleri.100
Yargı İşlemleri.100
b) Kamu Hukuku İşlemlerinin Maddî Açıdan Tasnifi101
Genel İşlemler 101
Birel İşlemler 101
Karma İşlemler .101
c) Kamu Hukuku İşlemlerinin İradelerin Açıklanması Açısından Tasnifi101
Tek Yanlı Kamu Hukuku İşlemleri .102
1.1. Basit İşlemler.102
1.2. Birleşme İşlemler.102
1.3. Kolektif İşlemler 103
Çok Yanlı Kamu Hukuku İşlemleri.103
İDARÎ İŞLEMLER 103
1) İdarî İşlem Kavramı103
2) İdarî İşlemlerin Tasnifi.107
a) Organik Açıdan İdarî İşlemler 109
Yasama Organının İdarî İşlemleri .109
Yargı Organının İdarî İşlemleri110
Yürütmenin (İdarenin) İdarî İşlemleri.111
b) Maddî Açıdan İdarî İşlemler 111
Genel İşlemler 111
Birel İşlemler 112
2.1. Koşul İşlemler 112
2.2. Öznel İşlemler.113
Karma İşlemler .113
Birden Çok İlgiliye Yönelik Bireysel İşlemler.114
12 İçindekiler
4.1. Genel İdarî Kararlar .114
4.2. Otomatik İşlemler115
c) İradelerin Açıklanması Açısından İdarî İşlemler.116
İradelerin Açıklanma Biçimi Açısından İdarî İşlemler .116
1.1. Basit İşlemler.116
1.2. Birleşme İşlemler.116
1.2.1. Dar Anlamda Birleşme İşlem 117
1.2.2. Geniş Anlamda Birleşme İşlem.118
1.3. Kolektif İşlemler 118
İradelerin Açıklanma Nedeni Açısından İdarî İşlemler118
2.1. Res’en Yapılan İdarî İşlemler .119
2.2. Katılma İşlemler.119
2.2.1. Açık Kabul İşlemleri 119
2.2.2. Açık Ret İşlemleri120
2.2.3. Zımnî Kabul İşlemleri120
2.2.4. Zımnî Ret İşlemleri .120
d) Hukuksal Etkisinin Niteliği Açısından İdarî İşlemler .121
Hukuksal Etkisinin İçeriği Açısından İdarî İşlemler121
1.1. Emredici İdarî İşlemler.121
1.2. Yapıcı İdarî İşlemler .121
1.3. Belirleyici İdarî İşlemler .121
Kişilerin Sahip Olduğu Haklara Etkisi Açısından İdarî İşlemler122
2.1. Yararlandırıcı İdarî İşlemler .122
2.2. Yükümlendirici İdarî İşlemler.122
2.3. Güvence Sağlayan İdarî İşlemler .123
Etkileme Süresi Açısından İdarî İşlemler.123
3.1. Geçici Etkili İdarî İşlemler 123
3.2. Etkisi Sürekli İdarî İşlemler 123
e) İptal Davalarına konu olup olmayacağına göre idarî İşlemler .123
İptal Davasına Konu Olan İdarî İşlemler .123
İptal Davasına Konu Olmayan İdarî İşlemler 124
3) İdarî İşlemin Unsurları (Öğeleri) 126
a) Yetki.127
Yetki Devri ve İmza Devri129
Yetki Unsurunun Görünümleri .131
2.1. Kişi Yönünden Yetki.131
2.2. Konu Yönünden Yetki 132
2.3. Yer Yönünden Yetki .134
2.4. Zaman Yönünden Yetki .135
b) Şekil .137
Yazılı Olup Olmamasına Göre Şekil Öğesi.138
1.1. Yazılı Şekil 138
İçindekiler 13
1.2. Yazılı Olmayan Şekil.139
Aslî Olup Olmamasına Göre Şekil Öğesi .140
2.1. Aslî Şekil 140
2.2. Tali Şekil 141
c) Sebep 143
Sebebi Belli İdarî İşlemler.145
Sebebi İdareye Bırakılan İdarî İşlemler.146
Sebep Gösterilmesi Öngörülmemiş İdarî İşlemler147
d) Konu 148
e) Maksat (Amaç) 149
Genel Maksat .150
Özel Maksat .150
4) İdarî İşlemlerin Yürürlüğe Girmesi 150
a) Düzenleyici İdarî İşlemlerin Yürürlüğe Girmesi .151
b) Birel İşlemlerin Yürürlüğe Girmesi 152
c) Karma İşlemlerin Yürürlüğe Girmesi .153
d) Birden Çok İlgiliye Yönelik Bireysel İşlemlerin Yürürlüğe Girmesi .154
5) İdarî İşlemlerdeki Sakatlıklar .154
a) Yokluk Sonucunu Meydana Getiren Sakatlıklar 154
Fiilî Memurluk 157
Fonksiyon Gaspı .158
Yetki Gaspı158
Ağır ve Bariz Yetki Tecavüzü.159
Hukukun Öngördüğü Sebebe Dayanmadan İşlem Yapılması .159
Hukukun Açıkça Öngördüğü Şekil ve Usul Kurallarına Aykırı
Davranış .159
Hukukun Öngörmediği Konunun Gerçekleşmesi .160
b) İdarî İşlemin İptalini Gerektiren Sakatlıklar .161
Yetki Yönünden Hukuka Aykırılık (Yetki Yönünden Sakatlık)161
1.1. Konu Yönünden Yetkisizlik 162
1.2. Yer Yönünden Yetkisizlik .163
1.3. Zaman Yönünden Yetkisizlik164
Şekil Yönünden İptali Gerektiren Sakatlık 165
Sebep Yönünden İptali Gerektiren Sakatlık167
Konu Yönünden İptali Gerektiren Sakatlık .172
Amaç Yönünden İptali Gerektiren Sakatlık.173
c) Eksik Düzenleme Sebebiyle İşlemin İptali .175
d) İdarî İşlemin İptalini Gerektirmeyen Sakatlıklar 178
6) İdarî İşlemlerin Sona Ermesi178
a) İdarî İşlemi Yapan İdarenin İradesi Dışında Gerçekleşen Sona
Erdirici Nedenler .179
Hukukî Nedenler 179
14 İçindekiler
Fiilî Nedenler 179
İdarî İşlemin Kendiliğinden Sona Ermesi 179
b) İdarî İşlemi Yapan İdarenin İradesine Bağlı Olarak Gerçekleşen
Sona Erdirici Nedenler.180
Geri Alma .180
Kaldırma .183
Değiştirme184
Düzeltme 184
İDARENİN SÖZLEŞMELERİ.184
1) Kavram 184
2) İdarenin Sözleşmelerinin Türleri .185
a) İdarenin Özel Hukuk Sözleşmeleri.186
İdarenin Özel Hukuk Sözleşmelerinin Özellikleri 187
İdarenin Özel Hukuka Göre Yaptığı Sözleşme Türleri .187
2.1. Kamu İhale Sözleşmeleri .188
2.2. Abonman Sözleşmeleri189
2.3. 1999’dan İtibaren İmzalanan Yap-İşlet-Devret
Sözleşmeleri 190
2.4. 2006’dan İtibaren Yapılan Yap-İşlet Sözleşmeleri .190
2.5. Ortak Girişim (Joint-Venture) Sözleşmeeleri .191
2.6. Finansal Kiralama (Leasing) Sözleşmeleri 191
2.7. Diğer Özel Hukuk Sözleşmeleri192
b) İdarenin İdarî Sözleşmeleri194
İdarî Sözleşmelerin Özellikleri 194
İdarî Sözleşme Türleri.194
2.1. İdarî Sözleşmelerin Klasik Türleri.195
2.1.1. İmtiyaz Sözleşmesi .196
2.1.2. Müşterek Emanet Sözleşmesi 197
2.1.3. İltizam Sözleşmesi 198
2.1.4. İstikraz Sözleşmeleri.198
2.1.5. Yeraltı ve Yerüstü Servetlerinin İşletilmesine
İlişkin Sözleşmeler 198
2.1.6. İdarî Hizmet Sözleşmeleri.199
2.1.7. Orman İşletme Sözleşmeleri 199
2.2. İdarî Sözleşmelerin Yeni Türleri.200
2.2.1. Ekonomik Teşvik Sözleşmesi 200
2.2.2. Elektrik Hizmetinde Görevlendirme Sözleşmesi.201
2.2.3. Otoyollarla İlgili Görevlendirme Sözleşmesi.202
2.2.4. 1995-1999 Yılları Arasında Yapılan Yap-İşlet-
Devret Sözleşmesi 202
2.2.5. 1997-2006 Yılları Arasında Yapılan Yap-İşlet
Sözleşmesi202
2.2.6. Telekomünikasyon Alanındaki Görev ve
İçindekiler 15
Görevlendirme Sözleşmesi203
2.3. Atipik İdarî Sözleşmeler.203
3) İdarenin Sözleşmelerinin Bölümleri 203
a) Şartname.203
b) Anlaşma.204
4) İdarenin Sözleşmelerinin Uygulanması .204
a) Sözleşmelerde Sözleşmecinin Borçları 205
Şahsen İfa.205
Sözleşme ve Şartname Hükümlerine Uygun, Tam ve
Zamanında İfa 205
Dürüst İfa .205
b) Sözleşmelerde Sözleşmecinin Hakları .206
Sözleşmecinin Ücret Hakkı .206
Sözleşmecinin Tazminat Hakkı .206
Sözleşmelerde İdarenin Borçları 207
c) Sözleşmelerde İdareye Tanınan Hak ve Yetkiler .208
Denetleme ve Yönlendirme Yetkisi 208
Yaptırım Uygulama Yetkisi .208
Tek Yanlı Değişiklik Yapma Yetkisi209
Hizmet Yararına Fesih Yetkisi .210
d) Sonradan Gelişen Durumların İdarenin İmzaladığı Sözleşmelerin
Uygulanmasına Etkileri212
Mücbir Sebepler.212
Fait du Prince .213
Öngörülemezlik 213
5) İdarenin Sözleşmelerinin Sona Ermesi 214
a) Normal Sona Erme 215
Sürenin Dolması .215
Edimin Yerine Getirilmesi.215
b) Fesih 216
Tarafların Anlaşmasıyla Fesih.216
İdare Tarafından Tek Yanlı Fesih 216
2.1. Sözleşmecinin Kusuru Nedeniyle Fesih .216
2.2. Hizmet Yararına Fesih217
Mahkeme Kararıyla Fesih.217
6) İdarenin Sözleşmelerinden Kaynaklanan Uyuşmazlıklar .217
a) İdarenin Özel Hukuk Sözleşmelerinden Kaynaklanan
Uyuşmazlıkların Çözümü .218
b) İdarî Sözleşmelerden Kaynaklanan Uyuşmazlıkların Çözümü .221
İdarî Sözleşmelerden Kaynaklanan Tam Yargı Davaları221
İdarî Sözleşmelerden Kaynaklanan İptal Davaları 222
İdarî Sözleşmelerden Kaynaklanan Uyuşmazlıklar İçin
Tahkim Yolu223
16 İçindekiler
III. İDARENİN EYLEM YAPMA YETKİSİ 224
İDARÎ EYLEMLER .225
1) İdarî Eylem Kavramı 225
2) İdarî Eylemlerin Yargısal Denetimi 228
FİİLÎ YOL229
1) Fiilî Yol Kavramı .229
2) Fiilî Yolun Yargısal Denetimi 232
İKİNCİ BÖLÜM
İDARENİN GÖREVLERİ
İDARENİN GÖREVLERİ KAVRAMI . 233
İDARE VE TOPLUMSAL ORTAK ZORUNLU İHTİYAÇLAR 234
III. TOPLUMSAL ORTAK İHTİYAÇLARIN BELİRLENMESİ VE GELECEĞİN
ÖNGÖRÜLMESİ 235
GÜNLÜK TOPLUMSAL ORTAK İHTİYAÇLARI BELİRLEME ARAÇLARI.235
1) Siyasal Araçlar .236
2) İdarî, Bilimsel ve Teknik Araçlar 236
GELECEĞİN ÖNGÖRÜLMESİ VE PLANLAMA FAALİYETİ.236
TOPLUMSAL ORTAK İHTİYAÇLARIN KARŞILANMASI . 237
KORUYUCU FAALİYETLER .237
1) Bağımsızlık ve Egemenliğin Korunması .237
a) Savunma Faaliyetleri .239
Savunma Kavramı.239
Savunma Konusunda Cumhurbaşkanının Görev, Yetki ve
Sorumluluğu.240
Askerlik Ödevinin Düzenlenmesi241
Silahsız Sivil Savunma Ödevleri 242
Yurda Giren Düşmana Karşı Sivil Savunma Faaliyetleri 243
Askerî Mal ve Hizmetlerin Karşılanması .244
b) Millî Güvenliğin Korunması .245
Millî Güvenlik kavramı245
Millî Güvenlik Açısından Tehlike Türleri .246
2.1. Dış Tehlikeler.246
2.2. İç Tehlikeler .247
Millî Güvenlikle İlgili Düzenlemelerin Kanunla Yapılma İlkesi 247
Millî Güvenliğin Korunmasında Cumhurbaşkanının
Sorumluluğu.248
Millî Güvenliğin Korunmasına Yönelik Görevler.248
5.1 Millî Güvenlikle İlgili Haber Alma ve Haber İletme249
5.2. Olağanüstü Yönetim Usulüne Başvurma .250
2) Kamu Düzeninin Korunması ve İdarenin Kolluk Faaliyetleri254
a) Kolluğun Tanımı.254
İçindekiler 17
b) Kolluğun Amacı ve Konusu 255
Kamu Düzeni Kavramı 256
Kamu Düzeninin Öğeleri.257
2.1. Genel Güvenlik 257
2.2. Genel Sağlık.258
2.3. Dirlik ve Esenlik .258
2.4. Genel Ahlak .258
2.5. Kamusal Estetik .259
2.6. İnsan Onuru.259
2.7. Bireylerin Kendilerine Karşı Korunması .260
c) Kolluk Türleri ve Ayırımları 260
İdare Tarafından Yürütülen Kolluk .261
1.1. İdarî Kolluk - Adlî Kolluk ayrımı262
1.1.1. Adlî Kolluk 262
1.1.1.1. Adlî Kolluğun Görev, Yetki ve
Sorumlulukları 262
1.1.1.2. Adlî Kolluk Görevlilerinin Nitelikleri263
1.1.1.3. Adlî Kolluk Görevlilerinin Çalışma
Esasları263
1.1.1.4. Adlî Kolluk Hizmetinin Denetimi.264
1.1.2. İdarî Kolluk .264
1.1.3. Türk Mevzuatındaki İdarî Kolluk - Adlî Kolluk
Ayırımı 264
1.1.4. İdarî kolluk - Adlî Kolluk Ayırımının Temelleri 265
1.1.4.1. Görevin Niteliği ve Amacı Bakımından .265
1.1.4.2. Tabi Oldukları Hukuksal Rejim
Açısından 266
1.1.4.3. Teknik Nedenler Açısından .267
1.1.5. Adlî Kolluk - İdarî Kolluk Ayrımının Ülkemizdeki
Durumu 267
1.2. İdarî Polis (Kolluk) - Siyasi Polis .269
1.3. Çarşı ve Mahalle Bekçileri .270
Özel Sektör Tarafından Yürütülen Kolluk (Özel Güvenlik) 271
d) İdarî Kolluk ve Türleri 274
Genel İdarî Kolluk .275
1.1. Polis.276
1.2. Jandarma.276
1.3. Çarşı ve Mahalle Bekçileri .276
Özel İdarî Kolluk .277
e) Kolluk Yetkisinin Kullanış İlkeleri .278
Hukukilik İlkesi278
1.1. Hukukilik İlkesinin “Yasallık Yönü” 278
1.2. Hukukilik İlkesinin “Demokratik Toplum Düzenin
Gerekleri Yönü”.280
18 İçindekiler
Ölçülülük İlkesi .281
2.1. Elverişlilik İlkesi282
2.2. Gereklilik İlkesi 283
2.3. Orantılılık (Adil Denge) İlkesi .284
Gecikmede Tehlike Bulunması İlkesi 284
Müdahalede Haklılık İlkesi285
f) Kolluk Yetkisinin Sınırları .285
Amaç Bakımından Sınırları .286
Sebep Bakımından Sınırları 286
Konu Bakımından Sınırları 286
Yer Bakımından Sınırları .287
4.1. Konutlar.287
4.2. Özel İş Yerleri ve Umuma Açık Yerler 288
4.3. Umumi Yerler 289
4.4. Başkent ve Taşra290
4.5. Büyük Şehirler ile Kasabalar 290
4.6. Yoğun Trafiği Olan Yollar ile Az Gelip Geçilen Yollar .290
Zaman Bakımından Sınırları291
5.1. Her Zaman Yetkili Olduğu Zamanlar291
5.2. Olağan Yaşantı Zamanı 292
5.3. Anayasa’da Düzenlenmeyen Olağan Dışı Zamanlar 292
5.4. Olağanüstü Hâlin Uygulandığı Zamanlar .292
g) Kolluk İşlemleri ve Yöntemleri.293
Kolluk Alanındaki Kural İşlemler.293
Kolluk Alanındaki Birel İşlemler294
2.1. Bildirim Alınması .295
2.2. İzin (Ruhsat) Verme .295
2.3. Denetim.296
2.4. Önleme Araması296
2.5. Kişileri ve Araçları Durdurma ve Kimlik Sorma 296
2.6. Emir ve Uyarı .297
2.7. Faaliyetin Ertelenmesi.297
2.8. Faaliyetin Yasaklanması (Menedilmesi) 298
2.9. Kapatma 298
2.10. Res’en İcra, Zor Kullanma ve Silah Kullanma299
2.11. İdarî Yaptırımlar .300
h) Kolluk Eylemleri.301
i) Kolluk Makamları Üstleri ve Personeli.302
j) İdarî Kolluk Yetkilerinin Birbiriyle Çatışması ve Yarışması .303
Merkezî İdare Kolluk Makamlarının Çatışması ve Yarışması 303
Merkezî İdare Kolluğu ile Yerel Yönetim Kolluklarının
Çatışması ve Yarışması .304
İçindekiler 19
Yerel Yönetim Kolluklarının Kendi İçinde Çatışması ve
Yarışması 304
Genel Kolluk ile Özel Kolluklar Arasındaki Çatışma ve
Yarışma.305
KAMU HİZMETLERİ.307
1) Kamu Hizmeti Kavramı ve Tanımı .307
2) Kamu Hizmetinin Öğeleri 309
a) Kamu Hizmetini Sunan (Organik Öğe).309
b) Kamu Hizmetinin Sunulduğu Kişiler 311
Kamusal Yönetim Usullerine Tabi Hizmetler Karşısında
Kişilerin Durumları .312
Özel Yönetim Usullerine Tabi Hizmetler Karşısında
Bireylerin Durumları.313
c) Kamu Yararı Kamu Hizmetinin Manevi Öğesi314
d) Kamu Yararını Hedefleyen Faaliyet (Kamu Hizmetinin Maddî
Öğesi).315
3) Kamu Hizmetlerinin Özellikleri315
a) Süreklilik, Kesintisizlik ve Düzenlilik 316
b) Genellik ve Tarafsızlık İlkesi (Eşitlik-Nesnellik) 318
c) Değişkenlik - Uyarlama İlkesi.319
d) Kamu Hizmetlerinin Bedelsizliği (Meccaniliği) İlkesi319
4) Kamu Hizmetlerinin Kurulması, Düzenlenmesi, Kaldırılması.321
a) Kamu Hizmetlerinin Kurulması321
b) Kamu Hizmetlerinin Düzenlenmesi .322
c) Kamu Hizmetlerinin Kaldırılması ve Özelleştirme .323
5) Kamu Hizmetlerinin Türleri ve Hukukî Rejimleri .325
a) Hizmeti Sunan Özneye Göre Kamu Hizmeti Türleri.325
Kamu Tüzelkişileri Tarafından Sunulan Kamu Hizmetleri.326
Özel Teşebbüs Tarafından Yürütülen Kamu Hizmetleri
(Virtüel Kamu Hizmetleri).326
Kamu - Özel Karma Oluşumlar Tarafından Sunulan Kamu
Hizmetleri.328
b) Tekelli - Tekelsiz Olmalarına Göre Kamu Hizmeti Türleri 328
Tekelli Kamu Hizmetleri .329
Tekelsiz Kamu Hizmetleri .329
c) Hizmetin Sunulduğu Coğrafi Yere Göre Kamu Hizmeti Türleri 329
Evrensel Kamu Hizmetleri 329
Ulusal Kamu Hizmetleri330
Bölgesel Kamu Hizmetleri 330
Yerel Kamu Hizmetleri330
d) Kişilerin Yararlanma Biçimine Göre Kamu Hizmeti Türleri 331
Doğrudan Doğruya Bireysel Yararlanma Sağlayan Kamu
Hizmetleri.331
20 İçindekiler
Dolaylı ve Birlikte Yararlanma Sağlayan Kamu Hizmetleri331
e) Konularına Göre Kamu Hizmeti Türleri332
İdarî Kamu Hizmetleri.332
İktisadî Kamu Hizmetleri 332
Sosyal Kamu Hizmetleri333
Bilimsel, Teknik ve Kültürel Kamu Hizmetleri.334
6) Kamu Hizmetlerinin Görülüş Usulleri 335
a) Emanet Usulü 336
b) Ruhsat (izin) Usulü.336
c) Müşterek Emanet Usulü337
d) İmtiyaz Usulü.338
Tanımı ve Özellikleri .338
İmtiyaz Usulünde İdarenin Yetkileri .339
İmtiyazcının Hakları ve Yükümlülükleri 340
3.1. İmtiyazcının Hakları .340
3.2. İmtiyazcının Yükümlülükleri 341
İmtiyazcının Seçimi.341
İmtiyazın Sona Ermesi 342
e) İltizam Usulü343
f) Yap-İşlet-Devret Usulü 343
g) Yap-İşlet Usulü.345
h) Görevlendirme Usulü 346
i) Özel Yasalarla Kurulan Derneklerle Kamu Hizmeti Yürütülme
Usulü .347
KAMUYA YARARLI FAALİYETLERİ ÖZENDİRME VE DESTEKLEME İŞLEMLERİ.347
1) Kamu Yararına Çalışan Dernekler348
a) Statüye Alınma ve Statüden Çıkarma348
b) Kamu Yararına Çalışan Derneklere Sağlanan İmkânlar349
İzin Almadan Yardım Toplayabilme Kolaylığı350
Kamuya Ait Taşınmaz Tahsisinde ve Satın Alımında Kolaylık .350
Kamu Tüzelkişileriyle Ortak Girişimlerde Bulunmak 350
Kamu Yararına Çalışan Derneklere Tanınan İstisna ve
Muafiyetler.351
c) Kamu Yararına Çalışan Derneklerin Denetlenmesi352
2) Kamu Yararına Çalışan Vakıf Olabilir mi? 352
3) Ekonomik ve Bazı Coğrafi Alanların Gözetilmesi ve Teşvik Edilmesi .352
a) Teşvik Nedenleri354
b) Teşvik Tedbirleri ve Çeşitleri355
Dolaylı Teşvikler .355
Doğrudan Teşvikler 356
c) Teşvik Tedbirlerinin Hukukî Niteliği.357
ÖNGÖRME VE ALTERNATİF BELİRTME İŞLEVİ.358
1) Kavram 358
İçindekiler 21
2) Öngörme ve Alternatif Belirlemenin İçeriği 358
a) Bilgilendirme ve Danışmanlık 359
b) Planlama360
Planlama Kavramı.360
Planlama Belgelerinin Türleri .362
2.1. Hukukî Niteliğine Göre Planlama Belgelerinin Türleri .362
2.1.1. Emredici Planlar Biçimi.362
2.1.2. Yol Gösterici Planlar .362
2.2. Amaçlarına Göre Planlama Belgelerinin Türleri 364
2.2.1. Bütçeleme Amacına Yönelik Planlama Belgeleri 364
2.2.1.1. Stratejik Planlar 364
2.2.1.2. Orta Vadeli Program.366
2.2.2. Kalkınma Amacına Yönelik Planlama Belgeleri.367
2.2.2.1. Kalkınma Planları.367
2.2.2.2. Cumhurbaşkanlığı Yıllık Programı368
2.2.2.3. Bölge Kalkınma Projeleri (Planları) .369
2.2.2.4. Bölge Kalkınma Programları .371
2.3. Kapsadıkları Coğrafi Alana Göre Planlama Belgelerinin
Türleri372
Planlamanın İlkeleri372
3) Öngörme ve Alternatif Belirleyen İşlemlerinin Yargısal Denetimi.373
ÖZYÖNETİM İŞLERİ .374
1) Kavram 374
2) Türkiye’deki Bugünkü Durum374
a) Personelin Özlük İşleri.374
b) Araç-Gereç Sağlama ve İnşaat-Tesisat Yaptırma .375
c) İdare Mallarının Yönetimi ve Denetimi .376
d) Dava ve Genel İcra Takipleri377
e) Para Harcamaları.378
f) İdarenin İç Çalışma Düzeni 379
g) Tanıtma ve Yayın İşleri 379
3) Özyönetim İşlerinin Hukukî Rejimi 380
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
İDARENİN DENETLENMESİ
DENETİM KAVRAMI .381
İDARENİN DENETLENMESİNİN YOL VE YÖNTEMLERİNİN TÜRLERİ 382
İDARENİN İÇ (ULUSAL) HUKUKA GÖRE DENETLENMESİ.382
1) İdarenin Yargısal Denetimi 383
2) İdarenin Yargısal Olmayan Yollardan Denetimi.384
a) İdarenin İdare Tarafından Denetlenmesi 384
İç İdarî Denetim385
22 İçindekiler
1.1. İdarenin Kendini Denetlemesi .385
1.2. Hiyerarşik Denetim387
1.3. Organik İdarî Denetim .387
1.4. 5018 Sayılı Kanun’a Göre Kurulan İç Denetim
Birimlerince Yapılan Denetim388
Dış İdarî Denetim388
2.1. Vesayet Denetimi .389
2.2. Özel Denetim Kuruluşlarınca Yapılan Dış İdarî Denetim390
2.2.1. Devlet Denetleme Kurulu Tarafından Yapılan
Denetim390
2.2.2. Bilgi Edinme Değerlendirme Kurulu Tarafından
Yapılan Denetim.392
2.2.3. Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu
Tarafından Yapılan Denetim.392
b) Siyasi Denetim: İdarenin TBMM Tarafından Denetlenmesi 394
Doğrudan Siyasi Denetim .395
1.1. Genel Görüşme .395
1.2. Meclis Araştırması.396
1.3. Meclis Soruşturması 396
1.4. Yazılı Soru 397
1.5. Dilekçe Komisyonu Aracılığıyla Yapılan Siyasi Denetim.398
1.6. TBMM İnsan Hakları İnceleme Komisyonu Aracılığıyla
Yapılan Siyasi Denetim 399
Dolaylı Siyasi Denetim400
2.1. Sayıştay Aracılığıyla Yapılan Denetim 400
2.2. Kamu Denetçiliği Kurumu Aracılığıyla Yapılan Denetim 403
c) Kamuoyu Denetimi407
ULUSLARARASI HUKUKA GÖRE İDARENİN DENETLENMESİ410
1) İdarenin Uluslararası Hukuka Göre Denetiminin Önemi ve Gerekliliği .410
2) İdare Üzerinde Uygulanan Uluslararası Denetim Türleri.410
a) Avrupa Konseyi Tarafından Yapılan Uluslararası Denetim 411
b) Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Kapsamında Yapılan
Uluslararası Denetim.412
Genel Olarak Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi 412
Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin Özellikleri .412
Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin İç Hukukumuzdaki Yeri 413
Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin Öngördüğü Denetim
Organları.415
4.1. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi415
4.2. Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi416
c) Avrupa Birliği Organlarının Yaptığı Uluslararası Denetim417
Avrupa Birliği’nin Kısa Tanıtımı.417
İçindekiler 23
Türkiye’nin Avrupa Birliği ile İlişkilerinin Anayasa Hukuku
Açısından Değerlendirilmesi.418
Avrupa Birliği Düzeyinde Denetim .420
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
İDARENİN MALÎ SORUMLULUĞU
MALÎ SORUMLULUK KAVRAMI 421
İDARENİN MALÎ SORUMLULUĞUNUN TABİ OLDUĞU HUKUK DALLARINA
GÖRE TÜRLERİ .422
İDARENİN ÖZEL HUKUKA İLİŞKİN MALÎ SORUMLULUĞU425
1) İdarenin Özel Hukuk Öznesi Olmasından Kaynaklanan Özel Hukuka
İlişkin Malî Sorumluluğu425
a) İdarenin Özel Hukuk Hükümlerine Göre Yaptığı Sözleşmelerden
Kaynaklanan Sorumluluğu.425
b) İdarenin Özel Hukuk Hükümlerine Göre Yaptığı Eylemlerinden
Kaynaklanan Sorumluluğu.426
İdarenin Kusura Dayanan Haksız Fiil Sorumluluğu .426
İdarenin Kusura Dayanmayan Özel Hukuk Alanındaki
Objektif Sorumluluğu .427
c) İdarenin Lehine Gerçekleşen Sebepsiz Zenginleşmelerden Dolayı
Sorumluluğu428
2) İdarenin, Adlî Yargı Denetimine Tabi Kamu Hizmetlerinden
Kaynaklanan Sorumluluğu.429
a) Tapu Sicil Muhafızlığının İşlem ve Eylemlerinden İdarenin
Sorumluluğu429
b) İdarenin İcra –İflas Memurlarının Kusurlarından Kaynaklanan
Sorumluluğu429
İDARENİN İDARE HUKUKA İLİŞKİN MALÎ SORUMLULUĞU430
1) İdarenin İdare Hukukuna İlişkin Malî Sorumluluğunun Tanımı .430
2) İdarî Sorumluluğun Kaynakları 431
a) İdarî Sözleşme Nedeniyle İdarenin Sorumluluğu 431
b) İdarenin Kusur Sorumluluğu432
Hizmet Kusuru432
1.1. Hizmet Kusuru Kavramı.432
1.2. Hizmet Kusurunun Özellikleri434
1.3. Hizmet Kusurunun Ortaya Çıkma Biçimleri .436
1.3.1. Hizmetin Kötü İşlemesi.437
1.3.2. Hizmetin Geç İşlemesi 438
1.3.3. Hizmetin Hiç İşlememesi439
Görev Kusuru ve Benzer Durumlar.439
2.1. Görev Kusuru Kavramı.440
2.2. Hizmetten Ayrılabilen Kişisel Kusur Kavramı.443
2.3. Hizmetle İlgili Olmayan Kişisel Kusur Kavramı.446
24 İçindekiler
c) İdarenin Kusursuz Sorumluluğu 447
Risk İlkesi448
Sosyal Risk İlkesi .450
Kamu Külfetleri Karşısında Eşitlik İlkesi 454
III. İDARENİN SORUMLULUĞUNUN ŞARTLARI. 457
İDAREYE AİT BİR DAVRANIŞ457
ZARAR.459
İLLİYET BAĞI .462
SORUMLULUĞU ORTADAN KALDIRAN YA DA AZALTAN HÂLLER 464
ZARAR GÖRENİN KUSURU 464
ÜÇÜNCÜ KİŞİNİN KUSURU466
MÜCBİR SEBEP .469
BEKLENMEYEN HÂL 472
ZARARIN GİDERİLMESİ. 473
ZARARIN TAZMİN EDECEK KAMU TÜZELKİŞİSİNİN TESPİTİ.474
ZARARIN TAZMİNİNİN İDAREDEN TALEP EDİLMESİ476
1) İdarî Yargıda Açılacak Tazminat Davaları (Tam Yargı Davaları)476
2) Adlî Yargıda Açılacak Tazminat Davaları478
ZARARIN TAZMİNİNE İLİŞKİN İLKELER.478
1) Tazminatın Nakden Yapılması İlkesi 478
2) İdarenin Sorumluluğunun Sınırlılığı İlkesi 478
3) Mahkemenin Talep Edilenden Fazla Tazminata Hükmedememesi
İlkesi 478
TAZMİNAT MİKTARININ BELİRLENMESİ .479
1) Zararın Tamamen Giderilmesi.479
2) Zarar Miktarının Tespitinde Esas Alınacak Tarih .479
3) Tazminatın Ödenme Şekli479
4) Ek Tazminatlar.480
KAYNAKLAR . 481
DİZİN 490
