Türk İdare Hukuku Dersleri Cilt 2
Prof. Dr. Ramazan YILDIRIM
Prof. Dr. Serkan ÇINARLI
İÇİNDEKİLER
BASIYA ÖNSÖZ5
BASIYA ÖNSÖZ7
İÇİNDEKİLER9
TABLO VE ŞEKİLLER LİSTESİ.27
KISALTMALAR CETVELİ .29
GİRİŞ
İDARE HUKUKUNUN TANIMI
İDARE HUKUKU - İDARENİN HUKUKU 31
HUKUK SİSTEMLERİ VE İDARE HUKUKU32
ADLÎ İDARE SİSTEMİ .32
İDARÎ REJİM SİSTEMİ 33
III. İDARE HUKUKUNUN DOĞUŞU VE GELİŞMESİ .34
FRANSA’DA İDARE HUKUKUNUN DOĞUŞU VE GELİŞMESİ.34
TÜRKİYE’DE İDARE HUKUKUNUN DOĞUŞU VE GELİŞMESİ.35
1) Osmanlı İmparatorluğu Dönemi36
a) Klasik Osmanlı Döneminde İdarî Yargı Teşkilatı ve İdare Hukuku .36
b) Tanzimat ve Meşrutiyet Dönemlerinde İdarî Yargı Teşkilatı ve
İdare Hukuku.36
2) Cumhuriyet Dönemi37
3) Türk İdare Hukuku’nun Bugünkü Durumu 38
4) Türk İdare Hukuku’ndaki Eksiklikler 39
İDARE HUKUKUNUN ÖZELLİKLERİ 40
İDARE HUKUKU, GENÇ BİR HUKUK DALIDIR.40
İDARE HUKUKUNA İLİŞKİN KURALLAR, TEK BİR KANUN İÇERİSİNDE
DERLENİP TOPARLANMAMIŞTIR 41
İDARE HUKUKU, BİR İÇTİHAT HUKUKUDUR .41
İDARE HUKUKU, BİR STATÜ HUKUKUDUR42
İDARE HUKUKU, KOZALİST BİR HUKUK DALIDIR.43
İDARE HUKUKU, FİNALİST BİR HUKUK DALIDIR43
İDARE HUKUKU, BAĞIMSIZ BİR HUKUK DALIDIR 43
İDARE HUKUKUNUN KAYNAKLARI .44
İDARE HUKUKUNUN TEMEL KAYNAKLARI44
1) İdare Hukukunun Yazılı Temel Kaynakları .44
a) İdare Hukukunun Normatif Temel Yazılı Kaynakları44
Anayasa 45
Kanun .46
Kanun Hükmünde Kararnameler47
Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri.48
Uluslararası Antlaşmalar 54
Tüzükler55
Yönetmelikler .56
Adsız Düzenleyici İşlemler 58
b) İdare Hukukunun İçtihadî Temel Yazılı Kaynakları.59
Anayasa Mahkemesi Kararları59
İçtihadı Birleştirme Kararları 59
2) İdare Hukukunun Yazısız Temel Kaynağı: Örf ve Âdet Hukuku60
İDARE HUKUKUNUN YARDIMCI KAYNAKLARI.60
1) Diğer Yargısal İçtihatlar .61
2) Öğreti (Doktrin) .61
İDARE HUKUKUNUN UYGULAMA ALANINI BELİRLEYEN ÖLÇÜTLER 61
KAMU GÜCÜ ÖLÇÜTÜ 62
KAMU HİZMETİ ÖLÇÜTÜ 62
KARMA ÖLÇÜT63
YENİ KAMU GÜCÜ ÖLÇÜTÜ 63
DAHA ÇOK VE DAHA AZ YETKİ ÖLÇÜTÜ63
GÜNÜMÜZDEKİ DURUM 64
VII. İDARE HUKUKUNUN KONUSU (İDARENİN İŞLEYİŞİ)65
GENEL OLARAK İDARENİN İŞLEYİŞİ .65
KAMU YARARI ÖLÇÜTÜ 65
İDARENİN İŞLEYİŞİNE HÂKİM OLAN İLKELER.66
BİRİNCİ BÖLÜM
İDARENİN YETKİLERİ
GENEL OLARAK İDARENİN YETKİLERİ .67
İDARENİN YETKİLERİ KAVRAMI.67
İDARÎ YETKİLERİN AYRICALIKLARI VE ÜSTÜNLÜĞÜ 67
1) İdarenin Kanunilik Karinesinden Faydalanması.68
2) İdarî Yetkilerin Çoğu Zaman Tek Taraflı Kullanımı.69
3) İdarenin Yapmış Olduğu Bazı İşlemlerin Re’sen İcra Edilmesi .69
4) Bazı Durumlarda İdareye Takdir Yetkisinin ve Yerindelik Tespitinin
Tanınması 70
İçindekiler 11
İDARÎ YETKİLERİN ÜSTÜN VE AYRICALIKLI OLMASININ SEBEPLERİ.72
1) Siyasi ve Tarihi Gelişimin Etkisi72
2) Hukukî Sebebi: Kamu Yararının Üstünlüğü73
İDARÎ YETKİLERİN SINIRLILIĞI VE SEBEPLERİ.74
1) Temel Hak ve Özgürlüklerin Korunması 74
2) İdarî Yetkilerin Gerçek Kişilerce Kullanılması 76
İDARÎ YETKİLERİN ÜSTÜNLÜĞÜNÜN VE SINIRLILIĞININ BAĞDAŞTIRILMASI 76
1) Takdir Yetkisi - Bağlı Yetki Dengesi77
2) Olağan Yetkiler - Olağandışı Yetkiler Dengesi .78
3) Uzmanlaşmış Yargı Denetimi.80
İDARENİN İŞLEM YAPMA YETKİSİ .81
ÖZEL HUKUK ALANINDAKİ HUKUKSAL İŞLEMLER .82
1) Özel Hukukta Hukuksal İşlem Kavramı82
2) Özel Hukukta Hukuksal İşlemin Öğeleri 83
a) İrade Açıklaması 83
b) Hukukî Sonuç.83
c) Ayrık Öğe Olarak Biçim83
KAMU HUKUKU ALANINDAKİ HUKUKSAL İŞLEMLER 84
1) Kamu Hukuku İşlemleri Kavramı .84
2) Kamu Hukuku İşlemlerinin Tasnifi.84
a) Kamu Hukuku İşlemlerinin Organik Tasnifi .85
Yasama İşlemleri 85
Yürütme İşlemleri.85
Yargı İşlemleri.85
b) Kamu Hukuku İşlemlerinin Maddî Açıdan Tasnifi85
Genel İşlemler 86
Birel İşlemler 86
Karma İşlemler .86
c) Kamu Hukuku İşlemlerinin İrâdelerin Açıklanması Açısından Tasnifi86
Tek Yanlı Kamu Hukuku İşlemleri .86
1.1. Basit İşlemler.87
1.2. Birleşme İşlemler.87
1.3. Kolektif İşlemler 88
Çok Yanlı Kamu Hukuku İşlemleri.88
İDARÎ İŞLEMLER 88
1) İdarî İşlem Kavramı88
2) İdarî İşlemlerin Tasnifi.92
a) Organik Açıdan İdarî İşlemler 93
Yasama Organının İdarî İşlemleri94
Yargı Organının İdarî İşlemleri95
Yürütmenin (İdarenin) İdarî İşlemleri.95
b) Maddî Açıdan İdarî İşlemler 96
Genel İşlemler 96
Birel İşlemler 96
2.1. Koşul İşlemler 97
2.2. Öznel İşlemler.97
Karma İşlemler .98
Birden Çok İlgiliye Yönelik Bireysel İşlemler.98
4.1. Genel İdarî Kararlar .98
4.2. Otomatik İşlemler99
c) İradelerin Açıklanması Açısından İdarî İşlemler.99
İradelerin Açıklanma Biçimi Açısından İdarî İşlemler .99
1.1. Basit İşlemler.100
1.2. Birleşme İşlemler.100
1.2.1. Dar Anlamda Birleşme İşlem .100
1.2.2. Geniş Anlamda Birleşme İşlem 101
1.3. Kolektif İşlemler 101
İradelerin Açıklanma Nedeni Açısından İdarî İşlemler101
2.1. Res’en Yapılan İdarî İşlemler .102
2.2. Katılma İşlemler.102
2.2.1. Açık Kabul İşlemleri.102
2.2.2. Açık Ret İşlemleri 103
2.2.3. Zımnî Kabul İşlemleri.103
2.2.4. Zımnî Ret İşlemleri 103
d) Hukuksal Etkisinin Niteliği Açısından İdarî İşlemler .103
Hukuksal Etkisinin İçeriği Açısından İdarî İşlemler104
1.1. Emredici İdarî İşlemler.104
1.2. Yapıcı İdarî İşlemler .104
1.3. Belirleyici İdarî İşlemler .104
Kişilerin Sahip Olduğu Haklara Etkisi Açısından İdarî İşlemler105
2.1. Yararlandırıcı İdarî İşlemler .105
2.2. Yükümlendirici İdarî İşlemler.105
2.3. Güvence Sağlayan İdarî İşlemler .105
Etkileme Süresi Açısından İdarî İşlemler.106
3.1. Geçici Etkili İdarî İşlemler 106
3.2. Etkisi Sürekli İdarî İşlemler 106
e) İptal Davalarına konu olup olmayacağına göre idarî İşlemler .106
İptal Davasına Konu Olan İdarî İşlemler .106
İptal Davasına Konu Olmayan İdarî İşlemler 107
3) İdarî İşlemin Öğeleri (Unsurları) 108
a) Yetki 109
Yetki Devri ve İmza Devri .111
Yetki Unsurunun Görünümleri .114
2.1. Kişi Yönünden Yetki.114
2.2. Konu Yönünden Yetki 114
2.3. Yer Yönünden Yetki .116
2.4. Zaman Yönünden Yetki .117
b) Şekil.119
Yazılı Olup Olmamasına Göre Şekil Öğesi.120
1.1. Yazılı Şekil 120
1.2. Yazılı Olmayan Şekil.121
Aslî Olup Olmamasına Göre Şekil Öğesi .122
2.1. Aslî Şekil 122
2.2. Tali Şekil 123
c) Sebep 124
Sebebi Belli İdarî İşlemler.125
Sebebi İdareye Bırakılan İdarî İşlemler.126
Sebep Gösterilmesi Öngörülmemiş İdarî İşlemler127
d) Konu 128
e) Maksat (Amaç) 129
Genel Maksat .129
Özel Maksat .130
4) İdarî İşlemlerin Yürürlüğe Girmesi 130
a) Düzenleyici İdarî İşlemlerin Yürürlüğe Girmesi .131
b) Birel İşlemlerin Yürürlüğe Girmesi 132
c) Karma İşlemlerin Yürürlüğe Girmesi .133
d) Birden Çok İlgiliye Yönelik Bireysel İşlemlerin Yürürlüğe Girmesi .133
5) İdarî İşlemlerdeki Sakatlıklar .133
a) Yokluk Sonucunu Meydana Getiren Sakatlıklar 134
Fiilî Memurluk 136
İşlev Gaspı 136
Yetki Gaspı137
Ağır ve Bariz Yetki Tecavüzü.137
Hukukun Öngördüğü Sebebe Dayanmadan İşlem Yapılması .138
14 İçindekiler
Hukukun Açıkça Öngördüğü Şekil ve Usûl Kurallarına Aykırı
Davranış .138
Hukukun Öngörmediği Konunun Gerçekleşmesi138
b) İdarî İşlemin İptalini Gerektiren Sakatlıklar .139
Yetki Yönünden Hukuka Aykırılık (Yetki Yönünden Sakatlık)140
1.1. Yer Yönünden Yetkisizlik .140
1.2. Zaman Yönünden Yetkisizlik140
1.3. Konu Yönünden Yetkisizlik 142
Şekil Yönünden İptali Gerektiren Sakatlık 143
Sebep Yönünden İptali Gerektiren Sakatlık146
Konu Yönünden İptali Gerektiren Sakatlık .150
Amaç Yönünden İptali Gerektiren Sakatlık.151
c) Eksik Düzenleme Sebebiyle İşlemin İptali153
d) İdarî İşlemin İptalini Gerektirmeyen Sakatlıklar 156
6) İdarî İşlemlerin Sona Ermesi156
a) İdarî İşlemi Yapan İdarenin İrâdesi Dışında Gerçekleşen Sona
Erdirici Nedenler .157
Hukukî Nedenler 157
Fiilî Nedenler 157
İdarî İşlemin Kendiliğinden Sona Ermesi 157
b) İdarî İşlemi Yapan İdarenin İrâdesine Bağlı Olarak Gerçekleşen
Sona Erdirici Nedenler.158
Geri Alma .158
Kaldırma .161
Değiştirme161
Düzeltme 161
İDARENİN SÖZLEŞMELERİ.162
1) Kavram 162
2) İdarenin Sözleşmelerinin Türleri .163
a) İdarenin Özel Hukuk Sözleşmeleri.163
İdarenin Özel Hukuk Sözleşmelerinin Özellikleri 164
İdarenin Özel Hukuka Göre Yaptığı Sözleşme Türleri .164
2.1. Kamu İhale Sözleşmeleri .165
2.2. Abonman Sözleşmeleri166
2.3. 1999’dan İtibaren İmzalanan Yap-İşlet-Devret
Sözleşmeleri 167
2.4. 2006’dan İtibaren Yapılan Yap-İşlet Sözleşmeleri .167
2.5. Ortak Girişim (Joint-Venture) Sözleşmeeleri .168
2.6. Finansal Kiralama (Leasing) Sözleşmeleri 168
2.7. Diğer Özel Hukuk Sözleşmeleri169
b) İdarenin İdarî Sözleşmeleri171
İdarî Sözleşmelerin Özellikleri 171
İdarî Sözleşme Türleri.171
2.1. İdarî Sözleşmelerin Klasik Türleri.172
2.1.1. İmtiyaz Sözleşmesi.172
2.1.2. Müşterek Emanet Sözleşmesi174
2.1.3. İltizam Sözleşmesi174
2.1.4. İstikraz Sözleşmeleri 175
2.1.5. Yeraltı ve Yerüstü Servetlerinin İşletilmesine
İlişkin Sözleşmeler .175
2.1.6. İdarî Hizmet Sözleşmeleri 176
2.1.7. Orman İşletme Sözleşmeleri176
2.2. İdarî Sözleşmelerin Yeni Türleri.176
2.2.1. Ekonomik Teşvik Sözleşmeleri.177
2.2.2. Elektrik Hizmetinde Görevlendirme
Sözleşmeleri.178
2.2.3. Otoyollarla İlgili Görevlendirme Sözleşmeleri .178
2.2.4. 1995-1999 Yılları Arasında Yapılan Yap-İşlet-
Devret Sözleşmeleri.178
2.2.5. 1997-2006 Yılları Arasında Yapılan Yap-İşlet
Sözleşmeleri.179
2.2.6. Telekomünikasyon Alanındaki Görev ve
Görevlendirme Sözleşmeleri .179
2.3. Atipik İdarî Sözleşmeler.179
3) İdarenin Sözleşmelerinin Bölümleri 179
a) Şartname.180
b) Anlaşma.180
4) İdarenin Sözleşmelerinin Uygulanması .181
a) Sözleşmelerde Sözleşmecinin Borçları 181
Şahsen İfa.181
Sözleşme ve Şartname Hükümlerine Uygun, Tam ve
Zamanında İfa 182
Dürüst İfa .182
b) Sözleşmelerde Sözleşmecinin Hakları .182
Sözleşmecinin Ücret Hakkı .182
Sözleşmecinin Tazminat Hakkı .182
Sözleşmelerde İdarenin Borçları 184
c) Sözleşmelerde İdareye Tanınan Hak ve Yetkiler184
Denetleme ve Yönlendirme Yetkisi 184
Yaptırım Uygulama Yetkisi .185
Tek Yanlı Değişiklik Yapma Yetkisi186
Hizmet Yararına Fesih Yetkisi .187
d) Sonradan Gelişen Durumların İdarenin İmzaladığı Sözleşmelerin
Uygulanmasına Etkileri188
Mücbir Sebepler.188
Fait du Prince .189
Öngörülemezlik 190
5) İdarenin Sözleşmelerinin Sona Ermesi 191
a) Normal Sona Erme 191
Sürenin Dolması .192
Edimin Yerine Getirilmesi.192
b) Fesih 192
Tarafların Anlaşmasıyla Fesih.192
İdare Tarafından Tek Yanlı Fesih 192
2.1. Sözleşmecinin Kusuru Nedeniyle Fesih .193
2.2. Hizmet Yararına Fesih193
Mahkeme Kararıyla Fesih.193
6) İdarenin Sözleşmelerinden Kaynaklanan Uyuşmazlıklar .194
a) İdarenin Özel Hukuk Sözleşmelerinden Kaynaklanan
Uyuşmazlıkların Çözümü .194
b) İdarî Sözleşmelerden Kaynaklanan Uyuşmazlıkların Çözümü .197
İdarî Sözleşmelerden Kaynaklanan Tam Yargı Davaları197
İdarî Sözleşmelerden Kaynaklanan İptal Davaları 198
İdarî Sözleşmelerden Kaynaklanan Uyuşmazlıklar İçin
Tahkim Yolu200
III. İDARENİN EYLEM YAPMA YETKİSİ 200
İDARÎ EYLEMLER .201
1) İdarî Eylem Kavramı 201
2) İdarî Eylemlerin Yargısal Denetimi 204
FİİLÎ YOL205
1) Fiilî Yol Kavramı .205
2) Fiilî Yolun Yargısal Denetimi 208
İKİNCİ BÖLÜM
İDARENİN GÖREVLERİ
İDARENİN GÖREVLERİ KAVRAMI209
İDARE VE TOPLUMSAL ORTAK ZORUNLU İHTİYAÇLAR210
III. TOPLUMSAL ORTAK İHTİYAÇLARIN BELİRLENMESİ VE GELECEĞİN
ÖNGÖRÜLMESİ 211
GÜNLÜK TOPLUMSAL ORTAK İHTİYAÇLARI BELİRLEME ARAÇLARI 211
1) Siyasal Araçlar .212
2) İdarî, Bilimsel ve Teknik Araçlar 212
GELECEĞİN ÖNGÖRÜLMESİ VE PLANLAMA FAALİYETİ.212
TOPLUMSAL ORTAK İHTİYAÇLARIN KARŞILANMASI .213
KORUYUCU FAALİYETLER .213
1) Bağımsızlık ve Egemenliğin Korunması .213
a) Savunma Faaliyetleri .215
Savunma Kavramı.215
Savunma Konusunda Cumhurbaşkanının Görev, Yetki ve
Sorumluluğu.216
Askerlik Ödevinin Düzenlenmesi217
Silahsız Sivil Savunma Ödevleri 218
Yurda Giren Düşmana Karşı Sivil Savunma Faaliyetleri 219
Askerî Mal ve Hizmetlerin Karşılanması 220
b) Millî Güvenliğin Korunması .221
Millî Güvenlik kavramı221
Millî Güvenlik Açısından Tehlike Türleri .222
2.1. Dış Tehlikeler.222
2.2. İç Tehlikeler .223
Millî Güvenlikle İlgili Düzenlemelerin Kanunla Yapılma İlkesi 223
Millî Güvenliğin Korunmasında Cumhurbaşkanının
Sorumluluğu.224
Millî Güvenliğin Korunmasına Yönelik Görevler.224
5.1 Millî Güvenlikle İlgili Haber Alma ve Haber İletme225
5.2. Olağanüstü Yönetim Usûlüne Başvurma.227
2) Kamu Düzeninin Korunması ve İdarenin Kolluk Faaliyetleri231
a) Kolluğun Tanımı.231
b) Kolluğun Amacı ve Konusu 232
Kamu Düzeni Kavramı 233
Kamu Düzeninin Öğeleri.234
2.1. Genel Güvenlik 234
18 İçindekiler
2.2. Genel Sağlık .235
2.3. Dirlik ve Esenlik .235
2.4. Genel Ahlak .235
2.5. Kamusal Estetik .236
2.6. İnsan Onuru.236
2.7. Bireylerin Kendilerine Karşı Korunması .237
c) Kolluk Türleri ve Ayırımları 237
İdare Tarafından Yürütülen Kolluk .238
1.1. İdarî Kolluk - Adlî Kolluk ayrımı238
1.1.1. Adlî Kolluk238
1.1.1.1. Adlî Kolluğun Görev, Yetki ve
Sorumlulukları .239
1.1.1.2. Adlî Kolluk Görevlilerinin Nitelikleri.239
1.1.1.3. Adlî Kolluk Görevlilerinin Hizmet
Öncesi ve Hizmet İçi Eğitimi.239
1.1.1.4. Adlî Kolluk Görevlilerinin Çalışma
Esasları.240
1.1.1.5. Adlî Kolluk Hizmetinin Denetimi 241
1.1.2. İdarî Kolluk.241
1.1.3. Türk Mevzuatındaki İdarî Kolluk - Adlî Kolluk
Ayırımı .241
1.1.4. İdarî kolluk - Adlî Kolluk Ayırımının Temelleri242
1.1.4.1. Görevin Niteliği ve Amacı
Bakımından242
1.1.4.2. Tabi Oldukları Hukuksal Rejim
Açısından .243
1.1.4.3. Teknik Nedenler Açısından 243
1.1.5. Adlî Kolluk - İdarî Kolluk Ayrımının Ülkemizdeki
Durumu244
1.2. İdarî Polis (Kolluk) - Siyasi Polis .246
Özel Sektör Tarafından Yürütülen Kolluk (Özel Güvenlik) 249
d) İdarî Kolluk ve Türleri 252
Genel İdarî Kolluk .253
1.1. Polis .254
1.2. Jandarma.254
1.3. Çarşı ve Mahalle Bekçileri254
Özel İdarî Kolluk .255
e) Kolluk Yetkisinin Kullanış İlkeleri .256
Hukukilik İlkesi256
İçindekiler 19
1.1. Hukukilik İlkesinin “Yasallık Yönü” 257
1.2. Hukukilik İlkesinin “Demokratik Toplum Düzenin
Gerekleri Yönü”.258
Ölçülülük İlkesi .260
2.1. Elverişlilik İlkesi261
2.2. Gereklilik İlkesi 261
2.3. Orantılılık (Adil Denge) İlkesi .262
Gecikmede Tehlike Bulunması İlkesi 262
Müdahalede Haklılık İlkesi .263
f) Kolluk Yetkisinin Sınırları .263
Amaç Bakımından Sınırları .263
Sebep Bakımından Sınırları 264
Konu Bakımından Sınırları 264
Yer Bakımından Sınırları .265
4.1. Konutlar.265
4.2. Özel İş Yerleri ve Umuma Açık Yerler 266
4.3. Umumi Yerler 267
4.4. Başkent ve Taşra .268
4.5. Büyük Şehirler ile Kasabalar 268
4.6. Yoğun Trafiği Olan Yollar ile Az Gelip Geçilen Yollar .268
Zaman Bakımından Sınırları .269
5.1. Her Zaman Yetkili Olduğu Zamanlar269
5.2. Olağan Yaşantı Zamanı 270
5.3. Anayasa’da Düzenlenmeyen Olağan Dışı Zamanlar 270
5.4. Olağanüstü Hâlin Uygulandığı Zamanlar .270
g) Kolluk İşlemleri ve Yöntemleri.271
Kolluk Alanındaki Kural İşlemler.271
Kolluk Alanındaki Birel İşlemler272
2.1. Bildirim Alınması .273
2.2. İzin (Ruhsat) Verme.273
2.3. Denetim.274
2.4. Önleme Araması274
2.5. Kişileri ve Araçları Durdurma ve Kimlik Sorma 275
2.6. Emir ve Uyarı .277
2.7. Faaliyetin Ertelenmesi.278
2.8. Faaliyetin Yasaklanması (Menedilmesi) 278
2.9. Kapatma 279
2.10. Res’en İcra, Zor Kullanma ve Silah Kullanma.279
2.11. İdarî Yaptırımlar .280
20 İçindekiler
h) Kolluk Eylemleri.282
i) Kolluk Makamları Üstleri ve Personeli.282
j) İdarî Kolluk Yetkilerinin Birbiriyle Çatışması ve Yarışması .283
Merkezî İdare Kolluk Makamlarının Çatışması ve Yarışması 283
Merkezî İdare Kolluğu ile Yerel Yönetim Kolluklarının
Çatışması ve Yarışması .284
Yerel Yönetim Kolluklarının Kendi İçinde Çatışması ve
Yarışması 285
Genel Kolluk ile Özel Kolluklar Arasındaki Çatışma ve
Yarışma.285
KAMU HİZMETLERİ .288
1) Kamu Hizmeti Kavramı ve Tanımı288
2) Kamu Hizmetinin Öğeleri 290
a) Kamu Hizmetini Sunan (Organik Öğe) .290
b) Kamu Hizmetinin Sunulduğu Kişiler 292
Kamusal Yönetim Usûllerine Tabi Hizmetler Karşısında
Kişilerin Durumları292
Özel Yönetim Usûllerine Tabi Hizmetler Karşısında
Bireylerin Durumları.293
c) Kamu Yararı Kamu Hizmetinin Manevî Öğesi295
d) Kamu Yararını Hedefleyen Faaliyet (Kamu Hizmetinin Maddi
Öğesi).296
3) Kamu Hizmetlerinin Özellikleri296
a) Süreklilik, Kesintisizlik ve Düzenlilik.296
b) Genellik ve Tarafsızlık İlkesi (Eşitlik-Nesnellik) 298
c) Değişkenlik - Uyarlama İlkesi.298
d) Kamu Hizmetlerinin Bedelsizliği (Meccaniliği) İlkesi299
4) Kamu Hizmetlerinin Kurulması, Düzenlenmesi, Kaldırılması.301
a) Kamu Hizmetlerinin Kurulması301
b) Kamu Hizmetlerinin Düzenlenmesi .302
c) Kamu Hizmetlerinin Kaldırılması ve Özelleştirme302
5) Kamu Hizmetlerinin Türleri ve Hukukî Rejimleri .304
a) Hizmeti Sunan Özneye Göre Kamu Hizmeti Türleri.304
Kamu Tüzel Kişileri Tarafından Sunulan Kamu Hizmetleri305
Özel Teşebbüs Tarafından Yürütülen Kamu Hizmetleri
(Virtüel Kamu Hizmetleri).305
Kamu - Özel Karma Oluşumlar Tarafından Sunulan Kamu
Hizmetleri.307
b) Tekelli - Tekelsiz Olmalarına Göre Kamu Hizmeti Türleri 307
Tekelli Kamu Hizmetleri .308
Tekelsiz Kamu Hizmetleri .308
İçindekiler 21
c) Hizmetin Sunulduğu Coğrafi Yere Göre Kamu Hizmeti Türleri 308
Evrensel Kamu Hizmetleri 308
Ulusal Kamu Hizmetleri309
Bölgesel Kamu Hizmetleri 309
Yerel Kamu Hizmetleri309
d) Kişilerin Yararlanma Biçimine Göre Kamu Hizmeti Türleri 310
Doğrudan Doğruya Bireysel Yararlanma Sağlayan Kamu
Hizmetleri.310
Dolaylı ve Birlikte Yararlanma Sağlayan Kamu Hizmetleri310
e) Konularına Göre Kamu Hizmeti Türleri .311
İdarî Kamu Hizmetleri 311
İktisadî Kamu Hizmetleri 312
Sosyal Kamu Hizmetleri312
Bilimsel, Teknik ve Kültürel Kamu Hizmetleri.313
6) Kamu Hizmetlerinin Görülüş Usûlleri 314
a) Emanet Usûlü315
b) Ruhsat (izin) Usûlü 315
c) Müşterek Emanet Usûlü317
d) İmtiyaz Usûlü.317
Tanımı ve Özellikleri .317
İmtiyaz Usûlünde İdarenin Yetkileri .319
İmtiyazcının Hakları ve Yükümlülükleri 319
3.1. İmtiyazcının Hakları .319
3.2. İmtiyazcının Yükümlülükleri 320
İmtiyazcının Seçimi.321
İmtiyazın Sona Ermesi 322
e) İltizam Usûlü322
f) Yap-İşlet-Devret Usûlü 323
g) Yap-İşlet Usûlü 324
h) Görevlendirme Usûlü 325
i) Özel Yasalarla Kurulan Derneklerle Kamu Hizmeti Yürütülme
Usûlü .326
KAMUYA YARARLI FAALİYETLERİ ÖZENDİRME VE DESTEKLEME İŞLEMLERİ.326
1) Kamu Yararına Çalışan Dernekler327
a) Statüye Alınma ve Statüden Çıkarma328
b) Kamu Yararına Çalışan Derneklere Sağlanan İmkânlar329
İzin Almadan Yardım Toplayabilme Kolaylığı329
Kamuya Ait Taşınmaz Tahsisinde ve Satın Alımında Kolaylık .329
Kamu Tüzel Kişileriyle Ortak Girişimlerde Bulunmak .330
Kamu Yararına Çalışan Derneklere Tanınan İstisna ve
Muafiyetler.330
c) Kamu Yararına Çalışan Derneklerin Denetlenmesi331
2) Kamu Yararına Çalışan Vakıf Olabilir mi? 332
3) Ekonomik ve Bazı Coğrafi Alanların Gözetilmesi ve Teşvik Edilmesi .332
a) Teşvik Nedenleri333
b) Teşvik Tedbirleri ve Çeşitleri334
Dolaylı Teşvikler .335
Doğrudan Teşvikler 336
c) Teşvik Tedbirlerinin Hukukî Niteliği.336
ÖNGÖRME VE ALTERNATİF BELİRTME İŞLEVİ.337
1) Kavram 337
2) Öngörme ve Alternatif Belirlemenin İçeriği 338
a) Bilgilendirme ve Danışmanlık 338
b) Planlama339
Planlama Kavramı.339
Planlama Belgelerinin Türleri .341
2.1. Hukukî Niteliğine Göre Planlama Belgelerinin Türleri .341
2.1.1. Emredici Planlar Biçimi 342
2.1.2. Yol Gösterici Planlar.342
2.2. Amaçlarına Göre Planlama Belgelerinin Türleri 343
2.2.1. Bütçeleme Amacına Yönelik Planlama Belgeleri343
2.2.1.1. Stratejik Planlar 343
2.2.1.2. Orta Vadeli Program.346
2.2.2. Kalkınma Amacına Yönelik Planlama Belgeleri 347
2.2.2.1. Kalkınma Planları .347
2.2.2.2. Cumhurbaşkanlığı Yıllık Programı 348
2.2.2.3. Bölge Kalkınma Projeleri (Planları) 350
2.2.2.4. Bölge Kalkınma Programları 352
2.3. Kapsadıkları Coğrafi Alana Göre Planlama Belgelerinin
Türleri353
Planlamanın İlkeleri353
3) Öngörme ve Alternatif Belirleyen İşlemlerinin Yargısal Denetimi.354
ÖZYÖNETİM İŞLERİ .355
1) Kavram 355
2) Türkiye’deki Bugünkü Durum355
a) Personelin Özlük İşleri .356
İçindekiler 23
b) Araç-Gereç Sağlama ve İnşaat-Tesisat Yaptırma .356
c) İdare Mallarının Yönetimi ve Denetimi .356
d) Dava ve Genel İcra Takipleri358
e) Para Harcamaları.359
f) İdarenin İç Çalışma Düzeni 360
g) Tanıtma ve Yayın İşleri 360
3) Özyönetim İşlerinin Hukukî Rejimi 361
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
İDARENİN DENETLENMESİ
DENETİM KAVRAMI .363
İDARENİN DENETLENMESİNİN YOL VE YÖNTEMLERİNİN TÜRLERİ 364
İDARENİN İÇ (ULUSAL) HUKUKA GÖRE DENETLENMESİ.364
1) İdarenin Yargısal Denetimi 364
2) İdarenin Yargısal Olmayan Yollardan Denetimi.365
a) İdarenin İdare Tarafından Denetlenmesi 365
İç İdâri Denetim366
1.1. İdarenin Kendini Denetlemesi.366
1.2. Hiyerarşik Denetim368
1.3. Organik İdâri Denetim .368
1.4. 5018 Sayılı Kanun’a Göre Kurulan İç Denetim
Birimlerince Yapılan Denetim369
Dış İdari Denetim370
2.1. Vesayet Denetimi .370
2.2. Özel Denetim Kuruluşlarınca Yapılan Dış İdâri Denetim372
2.3. Devlet Denetleme Kurulunca Yapılan Denetim.372
2.4. Bilgi Edinme Değerlendirme Kurulu’nca Yapılan
Denetim.373
2.5. Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumunca Yapılan
Denetim.374
b) Siyasî Denetim: İdarenin TBMM Tarafından Denetlenmesi 377
Doğrudan Siyasî Denetim.378
1.1. Genel Görüşme .378
1.2. Meclis Araştırması.378
1.3. Meclis Soruşturması378
1.4. Dilekçe Komisyonu Aracılığıyla Yapılan Siyasî Denetim.379
1.5. TBMM İnsan Hakları İnceleme Komisyonu Aracılığıyla
Yapılan Siyâsî Denetim 381
24 İçindekiler
Dolaylı Siyasî Denetim382
2.1. Sayıştay Aracılığıyla Yapılan Denetim 382
2.2. Kamu Denetçiliği Kurumu Aracılığıyla Yapılan Denetim 385
c) Kamuoyu Denetimi388
ULUSLARARASI HUKUKA GÖRE İDARENİN DENETLENMESİ391
1) İdarenin Uluslararası Hukuka Göre Denetiminin Önemi ve Gerekliliği .391
2) İdare Üzerinde Uygulanan Uluslararası Denetim Türleri.391
a) Avrupa Konseyi Tarafından Yapılan Uluslararası Denetim 392
b) Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Kapsamında Yapılan
Uluslararası Denetim.393
Genel Olarak Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi 393
Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin Özellikleri .394
Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin İç Hukukumuzdaki Yeri 394
Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin Öngördüğü Denetim
Organları.396
4.1. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi396
4.2. Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi397
c) Avrupa Birliği Organlarının Yaptığı Uluslararası Denetim398
Avrupa Birliği’nin Kısa Tanıtımı.398
Türkiye’nin Avrupa Birliği ile İlişkilerinin Anayasa Hukuku
Açısından Değerlendirilmesi.399
Avrupa Birliği Düzeyinde Denetim .401
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
İDARENİN MALÎ SORUMLULUĞU
MALÎ SORUMLULUK KAVRAMI 403
İDARENİN MALÎ SORUMLULUĞUNUN TABİ OLDUĞU HUKUK DALLARINA
GÖRE TÜRLERİ . 404
İDARENİN ÖZEL HUKUKA İLİŞKİN MALÎ SORUMLULUĞU407
1) İdarenin Özel Hukuk Öznesi Olmasından Kaynaklanan Özel Hukuka
İlişkin Malî Sorumluluğu407
a) İdarenin Özel Hukuk Hükümlerine Göre Yaptığı Sözleşmelerden
Kaynaklanan Sorumluluğu.407
b) İdarenin Özel Hukuk Hükümlerine Göre Yaptığı Eylemlerinden
Kaynaklanan Sorumluluğu.408
İdarenin Kusura Dayanan Haksız Fiil Sorumluluğu .408
İdarenin Kusura Dayanmayan Özel Hukuk Alanındaki
Objektif Sorumluluğu .409
c) İdarenin Lehine Gerçekleşen Sebepsiz Zenginleşmelerden Dolayı
Sorumluluğu 410
İçindekiler 25
2) İdarenin, Adlî Yargı Denetimine Tabi Kamu Hizmetlerinden
Kaynaklanan Sorumluluğu.411
a) Tapu Sicil Muhafızlığının İşlem ve Eylemlerinden İdarenin
Sorumluluğu411
b) İdarenin İcra –İflas Memurlarının Kusurlarından Kaynaklanan
Sorumluluğu411
İDARENİN İDARE HUKUKA İLİŞKİN MALÎ SORUMLULUĞU412
1) İdarenin İdare Hukukuna İlişkin Malî Sorumluluğunun Tanımı .412
2) İdarî Sorumluluğun Kaynakları 413
a) İdarî Sözleşme Nedeniyle İdarenin Sorumluluğu 413
b) İdarenin Kusur Sorumluluğu414
Hizmet Kusuru414
1.1. Hizmet Kusuru Kavramı.414
1.2. Hizmet Kusurunun Özellikleri416
1.3. Hizmet Kusurunun Ortaya Çıkma Biçimleri .417
1.3.1. Hizmetin Kötü İşlemesi 417
1.3.2. Hizmetin Geç İşlemesi .418
1.3.3. Hizmetin Hiç İşlememesi .419
Görev Kusuru ve Benzer Durumlar.419
2.1. Görev Kusuru Kavramı.420
2.2. Görevle İlgili Olmayan Kişisel Kusur Kavramı 422
2.3. Hizmetten Ayrılabilen Kişisel Kusur Kavramı.422
c) İdarenin Kusursuz Sorumluluğu 424
Teknik Risk İlkesi 425
Sosyal Risk İlkesi.426
Kamu Külfetleri Karşısında Eşitlik İlkesi 427
III. İDARENİN SORUMLULUĞUNUN ŞARTLARI .430
İDAREYE AİT BİR DAVRANIŞ430
ZARAR.432
İLLİYET BAĞI .435
SORUMLULUĞU ORTADAN KALDIRAN HÂLLER 436
TAZMİNİ GEREKEN BİR ZARARIN BULUNMAMASI436
ZARARIN ZARAR GÖREN KİŞİNİN KENDİ RIZA VEYA TUTUM VE
DAVRANIŞINDAN (KUSURUNDAN) KAYNAKLANMASI437
ZARARIN 3. KİŞİNİN EYLEMİNDEN DOĞMASI .438
ZARARIN MÜCBİR SEBEPLERDEN İLERİ GELMESİ440
ZARARIN UMULMAYAN DURUMLARDAN İLERİ GELMESİ.443
ZARAR İLE İDARE ARASINDA İLLİYET BAĞININ OLMAMASI 444
26 İçindekiler
ZARARIN GİDERİLMESİ. 444
ZARARIN TAZMİN EDECEK KAMU TÜZEL KİŞİSİNİN TESPİTİ445
ZARARIN TAZMİNİNİN İDAREDEN TALEP EDİLMESİ447
1) İdarî Yargıda Açılacak Tazminat Davaları (Tam Yargı Davaları)447
2) Adlî Yargıda Açılacak Tazminat Davaları449
ZARARIN TAZMİNİNE İLİŞKİN İLKELER.449
1) Tazminatın Nakden Yapılması İlkesi 449
2) İdarenin Sorumluluğunun Sınırlılığı İlkesi 449
3) Mahkemenin İdareyi Talep Edilenden Fazlasına Hükmedememesi
İlkesi 449
TAZMİNAT MİKTARININ BELİRLENMESİ .450
1) Zararın Tamamen Giderilmesi.450
2) Zarar Miktarının Tespitinde Esas Alınacak Tarih .450
3) Tazminatın Ödenme Şekli450
4) Ek Tazminatlar.451
KAYNAKLAR . 453
DİZİN 463
