İdari Yargılama Hukuku

İÇİNDEKİLER
İçindekiler
Obirinci Baskıya Önsöz 7
Önsöz 9
Genel Plan 13
Kısaltmalar 33
Giriş 35
Birinci Kısım
İDARÎ YARGININ GELİŞİMİ, TÜRK YARGI TEŞKİLATI VE
GÖREV ALANI
Birinci Bölüm
İDARÎ YARGININ GELİŞİMİ VE
TÜRK YARGI TEŞKİLÂTININ GENEL GÖRÜNÜMÜ
I. İDARENİN YARGISAL DENETİMİNDE SİSTEMLER VE İDARÎ YARGININ GEREKLİLİĞİ 41
A. İdarenin Yargısal Denetiminde Sistemler 41
1. Yargı Birliği Sistemi 41
2. Yargı Ayrılığı Sistemi (İdarî Rejim) 42
a. İdarî Rejimin Unsurları 42
b. İdarî Yargı Sisteminde Farklı Uygulamalar 42
B. İdarî Yargının Gerekliliği 43
II. İDARÎ YARGININ DOĞUŞU VE GELİŞİMİ 45
A. Fransa’da İdarî Yargının Doğuşu 45
1. İhtilâl (1789) Öncesi Dönem 45
2. İhtilal (1789) Sonrası Dönem 46
a. Conseil d’État’nın Kurulması 47
b. Vilayet Konseylerinden İdare Mahkemelerine 49
3. İdarî Davaların Ortaya Çıkışı 50
a. İptal Davasının Ortaya Çıkışı 51
b. Tam Yargı Davasının Ortaya Çıkışı 52
B. Türkiye’de İdarî Yargının Gelişimi 54
1. Tanzimat Öncesi Dönem 54
2. Tanzimat Sonrası Gelişmeler 61
a. Şûray–ı Devletin Kurulması 62
b. Taşra Meclisleri ve Yargılama Yetkisinin Gelişimi 65
3. Cumhuriyet Dönemindeki Gelişmeler 68
a. 1920–1924 Dönemi 68
b. Şûray–ı Devletin Yeniden Kuruluşu 69
c. Tam Yargı Davaları ve İdarenin Sorumluluğunun Doğuşu 71
d. 1961 Anayasasında Danıştay 72
e. 1982 Sonrası İdarî Yargı 73
f. İl İdare Kurullarından İdare Mahkemelerine 73
III. TÜRK YARGI SİSTEMİNİN GENEL GÖRÜNÜMÜ 75
A. 1982 Anayasasına Göre Yargı Teşkilatı 75
1. Anayasa Yargısı: Anayasa Mahkemesi 76
2. Adlî Yargı: Yargıtay 77
3. İdarî Yargı: Danıştay 78
4. Uyuşmazlık Mahkemesi 78
B. Niteliği Tartışmalı Kuruluşlar 79
1. Hâkimler ve Savcılar Kurulu 79
2. Sayıştay 81
3. Yüksek Seçim Kurulu 83
İkinci Bölüm
TÜRK İDARÎ YARGI TEŞKİLÂTI
I. DANIŞTAY 86
A. Danıştay’ın Yapısı ve İşleyişi 86
1. Danıştay Anayasal Bir Kurumdur 86
2. Danıştay Personeli ve Atama Usulü 87
a. Danıştay Üyelerinin Nitelikleri ve Atanması 87
b. Savcılar ve Tetkik Hakimleri 89
3. Danıştay ve Personelinin Hukukî Statüsü 90
4. Danıştay’ın Yönetimi 92
a. Danıştay Başkanı 92
b. Danıştay Başsavcısı 93
c. Daire Başkanları 93
5. Danıştay’ın Karar Mercileri ve Usulleri 93
a. Daireler 94
b. Danıştay Genel Kurulu 97
c. İdarî İşler Kurulu 97
d. İdarî ve Vergi Dava Daireleri Kurulları 98
e. İçtihatları Birleştirme Kurulu 99
f. Başkanlar ve Başkanlık Kurulu 100
B. Danıştay’ın Görevleri 102
1. Danıştay’ın Danışmanlık Görevleri 102
2. Danıştay’ın Yargısal Görevleri 104
a. Danıştay’ın Temyiz Görevi 104
b. Danıştay’ın İstinaf Görevi 104
c. Danıştay’ın İlk Derece Mahkemesi Görevi 105
II. BÖLGE İDARE MAHKEMELERİ 107
A. Bölge İdare Mahkemelerinin Kuruluş ve İşleyişi 107
1. Bölge İdare Mahkemelerinin Kuruluşu ve Yapısı 107
2. Bölge İdare Mahkemelerinin İşleyişi 110
B. Bölge İdare Mahkemelerinin Görevleri 113
III. İDARE VE VERGİ MAHKEMELERİ 114
A. Mahkemelerin Kuruluşu ve İşleyişi 114
1. Mahkemelerin Kuruluşu 114
2. Mahkemelerin İşleyişi 114
3. Mahkemelerin Personeli 116
B. Mahkemelerin Görevleri 119
Üçüncü Bölüm
İDARÎ YARGININ GÖREV ALANI VE UYUŞMAZLIK MAHKEMESİ
I. İDARÎ YARGININ GÖREV ALANI 121
A. İdarî Yargının Görev Alanının Anayasal Korunması 121
1. Görev ve Yetki Kavramları 121
2. Anayasa ve İdarî Yargının Görev Alanı 122
a. Öğretideki Yaklaşımlar 122
b. Yargı Yerlerinin Yaklaşımı 123
B. İdarî Dava Kavramı ve İdarî Yargının Görev Alanının Tespitinde Ölçütler 125
1. İdarî Dava Kavramı 125
2. İdarî Yargının Görev Alanının Tespitinde Kıstaslar 126
a. Kamu Gücü Kıstası 127
b. Kamu Hizmeti Kıstası 128
c. İdarî İşlev Kıstası 129
II. İDARÎ YARGININ GÖREV ALANINA GİREN VE GİRMEYEN KONULAR 130
A. İdarî Yargının Görev Alanına Giren Konular 130
1. Organik Anlamda İdarenin İdarî Faaliyetleri 130
2. Özel Hukuk Kişilerinin İdarî Nitelikteki Faaliyetleri 130
3. Yasama ve Yargı Organlarının İdarî İşleve Giren Faaliyetleri 132
a. Yasama Organının İdarî İşleve Giren Faaliyetleri 132
b. Yargı Organının İdarî İşleve Giren Faaliyetleri 135
4. İktisadî Kamu Kurumlarının Kamu Hukukuna Tâbi Faaliyetleri 138
5. İdarenin Ekonomik Kolluk İşlemleri 139
6. Karayolları Trafik Kanunu Uygulamasından Doğan Bazı İşler 140
B. İdarî Yargının Görev Alanına Girmeyen Konular 141
1. Yasama ve Yargı İşlevine Giren Konular 141
2. Hükümet İşlemleri 142
3. Kanunla Adlî Yargının Görevli Kılındığı Konular 144
4. İktisadî Kamu Kurumlarının Özel Hukuka Tâbi Faaliyetleri 146
5. Kamu Görevlilerinin Tazminat Sorumluluğu 148
6. İdarenin Kişilere Karşı Açacağı Davalar 152
7. İdarece Yapılan Haksız Ödemelerin Geri Alınması 152
8. İdarenin Yargı Alanına İlişkin İşlemleri 152
9. Fiili Yol Uygulaması Sonucu Çıkan Uyuşmazlıklar 155
10. İdarenin Taşıt Araçlarının Sebep Olduğu Kazalardan Doğan Davalar 156
11. Trafik İdarî Para Cezaları 157
12. İdarenin Özel Hukuk Eylemlerinden Doğan Davalar 158
III. İDARÎ UYUŞMAZLIKLARIN ÇÖZÜMÜNDE YARGI DIŞI YÖNTEMLER 160
A. Tahkim Usûlü 160
1. Tahkimin Tanımı 163
2. Tahkim Usûlüne Başvurmanın Nedenleri 164
3. İdarî Sözleşmelerde Tahkim 165
B. Sulh Usûlü 167
1. Genel Olarak Sulh Usûlü 167
2. İdarenin Taraf Olduğu Uyuşmazlıklarda Sulh Usûlü 168
a. Adlî Uyuşmazlıklarda Sulh 168
b. İdarî Uyuşmazlıklarda Sulh 170
IV. YARGI DÜZENLERİ ARASINDAKİ UYUŞMAZLIKLARIN GİDERİLMESİ 172
A. Yargı Düzenleri ve Uyuşmazlık Mahkemesi 172
1. Yargı Düzenlerinin Görev Alanları 172
2. Uyuşmazlık Mahkemesinin Yapısı ve İşleyişi 173
B. Uyuşmazlık Türleri ve Giderilmesi 174
1. Olumlu Görev Uyuşmazlığı Çıkarma 175
a. Olumlu Görev Uyuşmazlığı Çıkarmanın Şartları 175
b. Olumlu Görev Uyuşmazlığı Çıkarma ve Çözüm 178
2. Olumlu Görev Uyuşmazlığı 180
a. Olumlu Görev Uyuşmazlığının Şartları 180
b. Olumlu Görev Uyuşmazlığının Çözüm Usulü 181
3. Olumsuz Görev Uyuşmazlığı 181
a. Olumsuz Görev Uyuşmazlığının Şartları 182
b. Olumsuz Görev Uyuşmazlığının Çözüm Usulü 185
4. Yargı Mercilerinin Uyuşmazlık Mahkemesine Başvurmaları 187
a. İlk Derece Mahkemelerinin Başvurusu 187
b. Temyiz Mercilerinin Başvurusu 189
5. Hüküm Uyuşmazlığı 190
a. Hüküm Uyuşmazlığının Şartları 191
b. Hüküm Uyuşmazlığının Giderilmesi 193
C. Uyuşmazlık Mahkemesi Kararlarının Niteliği 194
V. YARGILAMA YETKİSİNİN KAPSAMI VE SINIRI 195
A. Yargılama Yetkisinin Kapsamı 195
1. Cumhurbaşkanının Tek Başına Yaptığı İşlemler 197
2. Yüksek Askerî Şura Kararları 198
3. Hâkimler ve Savcılar Kurulu Kararları 200
4. Yüksek Seçim Kurulu Kararları 201
5. Uyarma ve Kınama Cezaları 201
6. Olağanüstü Haldeki İdarî İşlemler 202
7. Bazı Kanunlardaki Kısıtlamalar 203
8. Yürütmenin Durdurulması Kararında Kısıtlamalar 204
B. Yargılama Yetkisinin Sınırı 206
1. Hukuka Uygunluk Denetimi 207
2. Takdir Yetkisi, Yerindelik ve Yargısal Denetim 209
İkinci Kısım
İDARÎ YARGILAMA USÛLÜNDE YARGILAMANIN AŞAMALARI
Dördüncü Bölüm
YARGILAMANIN AŞAMALARI
I. İDARÎ YARGILAMA USÛLÜNÜN GENEL İLKELERİ 229
A. İdarî Yargılama Usûlünün Kaynakları 229
1. İdarî Yargılama Hukukunun Temel Kaynakları 229
2. Tartışmalı Hususlar 230
a. Hukuk Muhakemeleri Kanunu’na Açıkça Yollamada Bulunulmayan Haller 230
b. Hukuk Muhakemeleri Müesseselerinin İdarî Yargıda Uygulanabilirliği 234
c. İdarî Yargının Özel Hukuk Kurallarına Başvurulabilmesi 235
B. İdarî Yargılama Usûlünün Özellikleri 237
1. Yazılılık İlkesi 237
2. Basit ve Az Masraflı Oluşu 238
3. Savcılık Kurumu 239
4. Tasarruf İlkesi 239
C. İdarî Yargıda Re’sen Araştırma İlkesi 241
1. Re’sen Araştırma İlkesi 241
2. Re’sen Araştırma Yetkisinin Sınırı 243
D. Hâkimin Tarafsızlığı 245
1. Hâkimin Davaya Bakmaktan Yasaklılığı 245
2. Hâkimin Reddi 246
3. Çekinme ve Reddin Karara Bağlanması 248
a. Danıştay’da Çekinme ve Reddin Karara Bağlanması 248
b. Mahkemelerde Çekinme ve Reddin Karara Bağlanması 248
II. DAVANIN AÇILMASI VE DAVA DİLEKÇESİ 249
A. Dava Dilekçesinde Bulunması Gereken Hususlar 249
1. Mahkemenin Adı 250
2. Taraflar 250
3. Davanın Konusu 250
4. Bildirim Tarihi 254
5. Davanın Sebepleri ve Deliller 255
6. Sonuç 255
7. İmza 256
8. Dilekçe Nüshaları ve Ekleri 257
B. Dava Dilekçesinin Verileceği Yerler 258
1. Dava Açılan Mahkeme 258
2. İdare veya Vergi Mahkemesi 258
3. Asliye Hukuk Hâkimliği 258
4. Konsolosluklar 259
C. Dava Açmada Farklı Durumlar 259
1. Bir Dilekçe İle Birden Fazla İşleme Karşı Dava Açılması 260
2. Bir İşleme Karşı Birlikte Dava Açılması 263
3. İptal ve Tam Yargı Davasının Birlikte Açılması 264
D. Dilekçenin Verilmesi Üzerine Yapılacak İşlemler 265
1. Dilekçenin Kaydı 265
2. Harç veya Posta Ücretlerinde Eksiklik 266
E. Davanın Açılmasının Sonuçları 267
1. Zamanaşımı 267
2. Derdestlik 267
3. Hüküm Verme Zorunluluğu 269
4. İddia ve Savunmaların Sınırlandırılması 269
III. DAVA DİLEKÇESİ ÜZERİNDE İLK İNCELEME 271
A. Görev ve Yetki 272
1. Görevsiz Yargı Yerinde Dava Açılması 272
a. Yargı Düzeni Açısından Görev 272
b. İdarî Yargı Düzeni İçinde Görev 277
2. İdarî Yargı Yerlerinde Yetki Kuralları 279
a. İptal Davalarında Yetki 280
aa. Genel Yetki Kuralı 280
bb. Özel Yetki Kuralları 281
b. Tam Yargı Davalarında Yetki 283
c. Vergi Uyuşmazlıklarında Yetki 284
3. İdarî Yargıda Yetki ve Görev Uyuşmazlığının Çözümü 285
B. İdarî Merci Tecavüzü 288
1. İdarî Merci Tecavüzü Tanımı ve Niteliği 288
2. İdarî Merci Tecavüzü Halinde Yapılacak İşlem 290
C. Ehliyet 291
1. Taraf Ehliyeti 292
2. Dava Ehliyeti 293
3. İdarî Davalara Özgü Şartlar 294
a. İptal Davasında Menfaat İhlâli Şartı 294
b. Tam Yargı Davalarında Hak İhlâli Şartı 295
4. Davaya Vekâlet 295
5. Davanın Taraflarında Değişme 297
D. Kesin ve Yürütülmesi Gerekli Bir İşlemin Varlığı 298
E. Süre Aşımı 300
1. Dava Açma Süresinin Niteliği 300
2. Genel ve Özel Dava Süreleri 301
3. Sürelerin Başlangıcı 302
a. İptal Davalarında Süre 302
aa. Bireysel İşlemlerde 302
bb. Düzenleyici İşlemlerde 306
cc. Malî Yükümlülük Getiren İşlemlerde 307
dd. Îlan Suretiyle Bildirilen İşlemlerde 308
ee. İdareye Başvuru Halinde 308
b. Tam Yargı Davalarında 313
aa. İdarî İşlemden Doğan Tam Yargı Davalarında 313
bb. İdarî Eylemden Doğan Tam Yargı Davalarında 315
cc. İdarî Sözleşmelerden Doğan Tam Yargı Davalarında 317
4. Dava Süresinin Hesaplanması 318
5. Sürenin Durması ve Ek Süreler 319
a. Sürenin Durması 319
b. Ek Süreler 323
F. Husumet 324
1. Davalı Gösterilmemesi veya Yanlış Gösterilmesi 324
2. Husumet Açısından Kamu Kuruluşlarının Durumu 325
a. Cumhurbaşkanlığı 327
b. Cumhurbaşkanlığına Bağlı Kuruluşlar 327
c. Bakanlıklar 328
d. Merkezin Taşra Kuruluşları 328
e. Meclis Başkanlığı 328
f. Yargı Organı 329
g. Vesayet Makamları 329
h. Diğer Kamu Tüzel Kişileri 329
i. Birden Fazla Kamu Kuruluşu 330
j. Örgütte Değişme 330
k. İdarî Sözleşmelerde 330
G. Dava Dilekçesinin Usûl ve Şekle Uygunluğu 330
IV. DOSYANIN TEKEMMÜLÜ 333
A. Dava Dilekçesinin Tebliği ve Cevap 333
1. Dilekçenin Tebliği ve Cevap 333
2. Cevap Süresine Uymamanın Sonuçları 335
B. Bilgi ve Belgelerin İstenmesi 336
1. Yargı Yerinin Bilgi ve Belge İstemesi 336
2. Ara Kararının İdarece Yerine Getirilmemesi 337
V. ÜÇÜNCÜ KİŞİLERİN TARAFLAR YANINDA YER ALMASI 338
A. Davanın İhbarı 339
1. Genel Olarak Davanın İhbarı 339
2. İdarî Yargılama Usûlünde Davanın İhbarı 339
B. Davaya Müdahale 342
1. Genel Olarak Davaya Müdahale 342
a. Aslî Müdahale 343
b. Fer’î Müdahale 343
2. İdarî Yargılama Usûlünde Davaya Müdahale 344
VI. DAVAYA SON VEREN TARAF İŞLEMLERİ 346
A. Davadan Feragat 346
1. Genel Olarak Davadan Feragat 346
2. İdarî Yargılama Usûlünde Davadan Feragat 348
B. Davanın Kabulü 353
1. Genel Olarak Davanın Kabulü 353
2. İdarî Yargılama Usûlünde Davanın Kabulü 354
VII. DAVALARIN BİRLEŞTİRİLMESİ VE AYRILMASI 357
A. Davaların Birleştirilmesi 357
1. Bağlantılı Dava Kavramı 357
2. Davaların Birleştirilmesinde Yetkili Mercii 358
3. Bağlantı Talebinin Mahkemece Kabul Edilmemesi ve Diğer Hususlar 360
B. Davaların Ayrılması 360
VIII. İDARÎ YARGILAMA USÛLÜNDE İSPAT VE DELİLLER 361
A. İspat 361
1. İspatın Tanımı 361
2. İspatın Konusu 362
3. İspat Yükü 363
4. İdarî Yargılama Usûlünde İspat Yükü 364
B. Delil 366
1. Delilin Tanımı 366
2. Delilin Özellikleri 367
3. Delil Türleri 368
4. Delillerin Elde Edilmesi ve Zamanı 368
5. Delil Tespiti 369
a. Genel Olarak Delil Tespitinin Şatları 370
b. İdarî Yargılama Usûlünde Delil Tespiti 370
6. Delillerin İstinabe Yoluyla Toplanması 372
IX. İDARÎ YARGILAMA USÛLÜNDE DELİLLER 373
A. Bilirkişi İncelemesi 373
1. Bilirkişilik Müessesesi ve Şartları 373
2. Bilirkişi Raporunun Hukukî Niteliği 374
B. Keşif 375
1. Keşif Müessesesi ve Şartları 375
2. Keşfin Hukukî Değeri 376
C. Belge Delili 376
1. Belge Delili ve Şartları 376
2. İdarî Yargılama Usûlünde Belge Delili 377
D. Tanık 378
1. Genel Olarak Tanık Delili 378
2. İdarî Yargılama Usûlünde Tanık Delilinin Yeri 379
E. Kesin Hüküm 381
1. Genel Olarak Kesin Hüküm 381
2. İdarî Yargılama Usûlünde Kesin Hüküm Delili 382
F. Yemin ve İkrar Delilleri 383
1. Genel Olarak Yemin ve İkrar Delilleri 383
2. İdarî Yargılama Usûlünde Yemin ve İkrar 383
X. DURUŞMA 384
1. Duruşma Kararı 384
2. Kanun Yolları Aşamasında Duruşma 385
3. Duruşmanın Usûlü 386
XI. DAVANIN HÜKÜM DIŞINDA SONUÇLANDIRILMASI VE HÜKÜM 387
A. Davanın Hüküm Dışında Sonuçlandırılması 387
1. Davanın Konusuz Kalması 387
2. Davanın Açılmamış Sayılması 390
B. Hüküm 391
1. Mahkeme Kararlarının Türleri 391
a. Ara Kararları 391
b. Nihaî Kararlar 392
2. İdarî Yargılama Usûlünde Hüküm 392
a. Karar Verilme Usûlü 392
b. Kararlarda Bulunacak Hususlar 393
c. Kararların Saklanması ve Tebliği 398
C. Açıklama ve Yanlışlıkların Düzeltilmesi 398
1. Açıklama 398
a. Tanımı ve Hukukî Mahiyeti 398
b. Açıklama Konuları 399
c. Açıklama Usûlü 401
2. Yanlışlıkların Düzeltilmesi 402
a. Tanımı ve Mahiyeti 402
b. Konusu 402
c. Yanlışlıkların Düzeltilmesi Usûlü 403
XII. İVEDİ YARGILAMA USÛLÜ 404
A. Fransız Hukukunda İvedi Yargılama Usûlü 405
1. İvedi Yargılama Usûlünün Türleri 405
a. İvedi Yürütmenin Durdurulması 405
b. Özgürlükler İvedi Yargılaması 406
c. Koruyucu İvedi Yargılama 408
d. Diğer İvedi Yargılama Yöntemleri 409
2. İvedi Yargılama Usûlünün Genel Kuralları 409
B. Türk İdarî Yargılama Hukukunda İvedi Yargılama Usûlü 411
1. İvedi Yargılama Usûlü 411
a. İvedi Yargılama Usûlüne Tabi Konular 411
b. İvedi Yargılamada Usûl Kuralları 412
2. Merkezî Sınavlara İlişkin Yargılama Usûlü 416
a. Bu Usûle Tabi Konular 416
b. Hızlandırmaya İlişkin Usûl Kuralları 418
c. İvedi Yargılama Usûlünün Uygulanabilirliği 420
Üçüncü Kısım
İDARÎ YARGILAMA USÛLÜNDE DAVA ÇEŞİTLERİ
Beşinci Bölüm
İPTAL DAVASI
I. İPTAL DAVASINDA GENEL İLKELER 427
A. İptal Davasının Tanımı ve Özellikleri 427
1. İptal Davasının Tanımı 427
2. İptal Davasının Özellikleri 428
B. İptal Davasının Konusu 431
1. İdarî İşlemler İptal Davasına Konu Olabilir 431
2. İdarî Sözleşmeler ve İptal Davası 444
C. İptal Davasında Menfaat İhlâli Şartı 453
1. Menfaat İhlâli Kavramı 453
2. Menfaat İhlâlinin Özellikleri 456
a. Menfaat Meşru Olmalıdır 456
b. Menfaat Güncel Olmalıdır 457
c. Menfaat Kişisel Olmalıdır 458
II. İPTAL DAVASINDA İPTAL SEBEPLERİ 470
A. Yetki Yönünden Hukuka Aykırılık 473
1. Yetki Unsurunun İptal Davası Bakımından Özellikleri 474
2. Yetki Çeşitleri Bakımından Hukuka Aykırılıklar 480
a. Kişi Bakımından Yetkisizlik 480
b. Konu Bakımından Yetkisizlik 482
c. Yer Bakımından Yetkisizlik 483
d. Zaman Bakımından Yetkisizlik 484
B. Biçim Yönünden Hukuka Aykırılık 485
1. Şekil Bakımından Hukuka Aykırılık 486
2. Usûl Bakımından Hukuka Aykırılık 490
C. Sebep Yönünden Hukuka Aykırılık 497
1. Sebep Unsurunda Sakatlık Halleri 500
2. Sebeplerin Çokluğu ve Sebep İkâmesi 503
a. Sebeplerin Çokluğu 503
b. Yasal Temel İkamesi 505
c. Sebep İkamesi 510
D. Konu Yönünden Hukuka Aykırılık 517
1. İmkânsız Bir Konuda İşlem Yapılması 517
2. Kanuna Aykırı İşlem Tesis Edilmesi 518
3. Geriye Yürümezlik Kuralının İhlâl Edilmesi 523
4. Sebep– Konu İlişkisinde Sakatlık 523
E. Maksat Yönünden Hukuka Aykırılık 525
1. Kamu Yararına Yabancı Amaçla Hareket Edilmesi 526
2. Kanunun Özel Maksadının Dışına Çıkılarak İşlem Yapılması 529
3. Usûl Saptırması ve Maksatların Çokluğu 530
III. İPTAL DAVASININ SONUÇLARI 532
A. Davanın Reddedilmesinin Sonuçları 538
1. Dava Konusu İşlem Bakımından Sonuçları 538
2. Taraflar Bakımından Sonuçları 539
a. Davanın Usûlden Reddedilmesi 539
b. Davanın Esastan Reddedilmesi 541
3. Üçüncü Kişiler Bakımından Sonuçları 541
B. İptal Kararı Verilmesinin Sonuçları 541
1. İptal Kararının Hukukî Niteliği 541
2. İptal Kararının Sonuçları 542
a. İptal Kararı İşlemin Varlığına Son Verir 543
b. İptal Kararı Geçmişe Etkilidir 544
aa. İptal Kararı İle İşlemden Önceki Durum Geri Gelir 544
bb. İptal Edilen İşlem Hiç Yapılmamış Sayılır 546
cc. İşlemin Yapıldığı Zamandaki Duruma Göre Yargılama Yapılır 547
c. İptal Kararı Genel Etkilidir 548
3. İptal Kararının Yerine Getirilmesi 549
a. Kendiliğinden Sonuç Doğuran İptal Kararları 549
aa. Düzenleyici İşlemin İptali 549
bb. Birel (Bireysel) İşlemin İptali 554
b. Aynı Nitelikte Yeni Bir Karar Alınmasını Engellemeyen İptal Kararları: İptal Edilen İşlemin Yenilenmesi 557
aa. İşlemin Yetki Unsuru Yönünden İptali 557
bb. İşlemin Biçim Unsuru Yönünden İptali 558
cc. İşlemin Sebep Unsuru Yönünden İptali 558
c. Tersine İşlem Yapılmasını Gerektiren İptal Kararları 560
d. Hukuksal Durumlarda Değişiklik Yapılmasını Gerektiren İptal Kararları: İdarenin Başka İşlemler Yapma Zorunluluğu 561
e. İptal Kararının Yerine Getirilmesinde İmkânsızlık 565
aa. Hukukî ve Fiilî İmkânsızlık 566
bb. Kamu Düzeninin Bozulması Tehlikesi 567
cc. Yasal Geçerlik Sağlama 568
Altıncı Bölüm
YÜRÜTMENİN DURDURULMASI MÜESSESESİ
I. YÜRÜTMENİN DURDURULMASI MÜESSESESİNİN GEREKLİLİĞİ, HUKUKÎ NİTELİĞİ VE ŞARTLARI 569
A. Yürütmenin Durdurulması Müessesesinin Gerekliliği, Sistemler ve Hukukî Niteliği 569
1. Gerekliliği ve Sistemler 569
2. Hukukî Niteliği 571
B. Yürütmenin Durdurulması Kararının Şartları 573
1. Usûle İlişkin Şartlar 574
2. Esasa İlişkin Şartlar 577
C. Yürütmenin Durdurulması Talebi Hakkında Verilen Kararlar ve İtiraz 580
1. Yürütmenin Durdurulması Talebi Hakkında Verilen Kararlar 580
2. Olumsuz İşlemlerde Yürütmenin Durdurulması 581
3. Vergi Davalarında Yürütmenin Durdurulması 582
4. Temyiz ve İstinaf Aşamasında Yürütmenin Durdurulması 583
5. Yürütmenin Durdurulmasında Kısıtlamalar 584
6. Yürütmenin Durdurulması Kararına İtiraz 586
a. İtiraz Mercileri 586
b. İtiraz Usûlü 587
II. YÜRÜTMENİN DURDURULMASI KARARININ SONUÇLARI VE UYGULANMASI 589
A. Yürütmenin Durdurulması Kararının Sonuçları 589
1. Yürütmenin Durdurulması Kararının İşlem Üzerindeki Etkileri 589
2. İptal Davasının Ret veya İptalle Sonuçlanmasının Yürütmenin Durdurulması Kararına Etkisi 591
B. Yürütmenin Durdurulması Kararının Uygulanması 592
1. Yürütmenin Durdurulması Kararı Geçmişe Etkili Olarak Uygulanır 592
2. İptal Davasının Esastan Karara Bağlanmasının, Yürütmenin Durdurulması Kararının Sağladığı Haklar Üzerindeki Etkisi 593
Yedinci Bölüm
TAM YARGI DAVALARI
I. TAM YARGI DAVASININ HUKUKÎ MAHİYETİ, ÇEŞİTLERİ VE KONUSU 597
A. Genel Olarak Tam Yargı Davası 597
1. Tam Yargı Davasının Hukukî Niteliği 598
2. Tam Yargı Davasının Özellikleri 599
3. Tam Yargı Davası ile İptal Davası Arasındaki Farklar 601
4. Tam Yargı Davasının Çeşitleri 602
B. Tam Yargı Davasında Taraflar ve Hâkimin Yetkileri 605
1. Tam Yargı Davasında Hak İhlâli Şartı 605
2. Tam Yargı Davasında Hâkimin Yetkileri 606
C. Tam Yargı Davasının Konuları 607
1. İdarî İşlemlerden Doğan Tam Yargı Davaları 607
2. İdarî Eylemlerden Doğan Tam Yargı Davaları 611
3. İdarî Sözleşmelerden Doğan Tam Yargı Davaları 613
II. TAM YARGI DAVASINDA SORUMLULUK ESASLARI 615
A. Sorumluluk ve İdarenin Sorumluluğu Kavramları 615
1. Genel Olarak Sorumluluk Kavramı 615
2. İdarenin Hukukî Sorumluluğu Kavramı 616
3. İdarî Sorumluluğun Doğuşu, Hukukî Temeli ve Bağımsızlığı 618
a. İdarî Sorumluluğun Doğuşu 618
b. İdarî Sorumluluğun Hukukî Temeli 621
c. İdarî Sorumluluğun Bağımsızlığı 623
B. İdare Hukukunda Sorumluluk Türleri 623
1. Kusur Sorumluluğu 623
a. İdare Hukukunda Kusur Kavramı 624
b. Hizmet Kusuru–Kişisel Kusur Ayrımı 633
2. Kusursuz Sorumluluk 643
a. Risk İlkesi Gereğince Sorumluluk 646
b. Kamu Külfetleri Karşısında Eşitlik İlkesi Gereğince Sorumluluk 658
3. Özellik Arzeden Bazı Sorumluluk Halleri 665
a. Yasama Faaliyetinden Dolayı Sorumluluk 665
b. Uluslararası Sözleşmelerden Dolayı Sorumluluk 667
c. Yargısal Faaliyetlerden Doğan Sorumluluk 668
C. İdarenin Sorumluluğunun Şartları 671
1. İdarî Davranış 672
2. Zarar 673
3. İlliyet Bağı 679
D. İdarenin Sorumluluğunu Etkileyen Haller 680
1. Mücbir Sebep 680
a. Şartları 680
b. Sonuçları 686
2. Beklenilmeyen Hâl 687
a. Şartları 688
b. Sonuçları 689
3. Zarar Görenin Davranışı 689
a. Şartları 689
b. Sonuçları 693
4. Üçüncü Kişinin Davranışı 694
a. Şartları 694
b. Sonuçları 696
E. Zararın Tazmini 697
1. Sorumlu İdarenin Tespiti 697
2. Zararın Tazminine İlişkin İlkeler 699
3. Zarar Miktarının Tespitinde İlkeler 704
III. TAM YARGI DAVASININ SONUÇLARI VE UYGULANMASI 708
A. Tam Yargı Davasının Sonuçları 708
1. Davanın Reddi 708
2. Davanın Kabulü 709
B. Tam Yargı Kararlarının Uygulanması 709
1. İflas Uygulaması 710
2. Haciz Uygulaması 710
a. Devlet Tüzel Kişisinin Malları Haczedilemez 710
b. Kanunlarında Hüküm Olan Kamu Tüzel Kişilerinin Malları Haczedilemez 711
c. Kamu Tüzel Kişilerinin Özel Emlâki Haczedilebilir 712
Sekizinci Bölüm
TESPİT DAVASI
I. İDARÎ YARGIDA TESPİT DAVASININ YERİ 715
A. Hukuk Yargılamasında Tespit Davası 715
B. İdarî Yargılama Usûlünde Tespit Davası 716
1. Öğretinin Yaklaşımı 716
2. Yargı Yerlerinin Yaklaşımı 718
II. İDARE HUKUKUNDA YOKLUĞUN TESPİTİ 720
A. Genel Olarak Yokluk Teorisi 720
B. Türk Hukukunda Yokluk ve Tespit Davası 723
1. Yokluk Konusundaki Yaklaşımlar 723
2. Yokluğun Tespiti Davası Konusundaki Yaklaşımlar 724
Dokuzuncu Bölüm
YARGI KARARLARININ UYGULANMAMASINDAN
DOĞAN SORUMLULUKLAR
I. KARARLARININ YERİNE GETİRİLMESİ ZORUNLULUĞU 727
A. Yargı Kararlarının Bağlayıcılığı ve Uygulama 727
1. Yargı Kararlarının Bağlayıcılığı 727
2. Uygulama Süresi 728
3. Sorumluluğa Yol Açan Uygulamama Halleri 730
B. Mukayeseli Hukukta Durum 731
1. İlk Derece Mahkemesinin Denetimi (Almanya) 732
2. Üst Derece Mahkemesinin Denetimi (Fransa) 733
3. Mahkemenin Bir Denetçi Ataması (İtalya) 735
II. TÜRKİYE’DE YARGI KARARLARININ UYGULANMASI 735
A. İdarenin veya Görevlinin Sorumluluğu 735
1. İdarî Sorumluluk 736
a. Yargı Kararını Uygulamamak Hizmet Kusuru Oluşturur 737
b. Tazminatın Ödenmesi Uygulama Yükümünü Kaldırmaz 738
c. Uygulamada İmkânsızlık ve Sorumluluk 738
2. Kamu Görevlisinin Sorumluluğu 739
a. Hukukî Sorumluluk 739
b. Ceza Sorumluluğu 740
c. Disiplin Sorumluluğu 742
B. Dava Usûlü 743
1. Dava Açma Süresi 743
2. Davanın Açılacağı Mahkeme 745
3. Davanın Kime Karşı Açılacağı 746
4. Tazminat Konusu 747
Dördüncü Kısım
İDARÎ YARGILAMA USÛLÜNDE KARARLARA KARŞI
BAŞVURU YOLLARI
Onuncu Bölüm
İDARÎ YARGILAMA USÛLÜNDE KANUN YOLLARI
I. İSTİNAF 754
A. Genel Olarak İstinaf 754
1. Tanımı ve Hukukî Mahiyeti 754
2. İstinaf ve Diğer Kanun Yolları 755
B. İstinafa Tabi Kararlar 757
1. Genel Kural 757
2. İstinaf Yolu Kapalı Kararlar 758
C. İstinafa Başvuru Usûlü 762
1. İstinaf Başvurusunun Süresi ve Şekli 762
2. İstinaf Sebepleri 764
3. Ön İnceleme 765
D. İstinaf İncelemesi 766
1. İstinafta Görevli Merci 766
2. İstinaf İncelemesi 767
E. İstinaf İncelemesi Sonunda Verilen Kararın Kesinliği 779
1. İstinaf İncelemesi Sonunda Verilen Kesin Kararlar 779
2. İstisnai Durumlar 779
3. İstinaf Aşamasında Yürütmenin Durdurulması 779
II. TEMYİZ 781
A. Temyiz Edilebilecek Kararlar 781
1. Yargısal Nihai Kararlar Temyiz Edilebilir 781
2. Danıştay Dava Dairelerinin Nihai Kararları Temyiz Edilebilir 783
3. Bölge İdare Mahkemelerinin Nihai Kararları Temyiz Edilebilir 783
4. Israr Kararları Temyiz Edilebilir 785
B. Temyiz Usûlü 786
1. Temyiz Süresi 786
2. Temyiz Talebinde Taraflar 788
3. Temyiz Başvurusu 790
a. Talep Şartı 790
b. Temyiz Dilekçesi 790
c. Temyiz Dilekçesinin Verileceği Yerler 791
d. Temyiz Dilekçesi Üzerinde Ön İnceleme 792
e. Temyiz Mercileri 797
C. Temyiz Sebepleri 797
1. Görev ve Yetki Dışında Bir İşe Bakılmış Olması 797
2. Hukuka Aykırı Karar Verilmiş Olması 799
3. Usûl Hükümlerine Uyulmaması 801
D. Temyiz İncelemesi 805
1. Temyiz İncelemesinin Niteliği 805
2. Temyiz İncelemesinin Sonuçları 806
a. Onama Kararı 807
b. Bozma Kararı 808
c. Esastan Karar Verme 808
E. Derece Mahkemesinin Tutumu 809
1. Bozmaya Uyma Kararı 810
2. Israr Kararı 812
F. Temyiz Aşamasında Yürütmenin Durdurulması 813
1. Genel Kurallar 813
2. Yürütmeyi Durdurma Kararı 814
G. Kanun Yararına Temyiz 815
1. Kanun Yararına Temyize Konu Olabilecek Kararlar 815
2. Kanun Yararına Temyiz Talebinde Yetki 816
3. Kanun Yararına Temyizde Süre ve Başvuru Biçimi 816
4. Kanun Yararına Temyiz Sebepleri 817
5. Kanun Yararına Temyiz Başvurusunun Sonuçları 817
III. YARGILAMANIN YENİLENMESİ 818
A. Yargılamanın Yenilenmesine Tâbi Kararlar 819
1. Yargılamanın Yenilenmesine Konu Olan Kararlar 819
2. Yargılamanın Yenilenmesine Konu Olmayan Kararlar 820
B. Yargılamanın Yenilenmesi Usûlü 822
1. Yargılamanın Yenilenmesinde Süre 822
2. Yargılamanın Yenilenmesini İsteyebilecekler 822
3. Yargılamanın Yenilenmesine Başvuru 823
4. Yetkili Mahkeme 824
C. Yargılamanın Yenilenmesi Sebepleri 825
1. Karardan Sonra Yeni Bir Belgenin Ortaya Çıkması 825
2. Hükme Esas Alınan Belgenin Sahteliğinin Anlaşılması 826
3. Hükme Esas Alınan İlamın Kesin Bir Hükümle Kalkması 827
4. Bilirkişinin Gerçeğe Aykırı Rapor Vermesi 827
5. Hile Kullanılmış Olması 828
6. Yetkisiz Kimselerin Huzurunda Davanın Görülmesi 829
7. Davaya Bakması Yasak Olan Hâkimin Hüküm Vermesi 829
8. Çelişik Hükümlerin Varlığı 830
9. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin Kararı 831
D. İstemin Karara Bağlanması 832
1. İlk İnceleme ve Esastan İnceleme 832
2. Kararın Sonuçları 834
EKLER
 İPTAL DAVASI DİLEKÇE ÖRNEĞİ (EK I) 837
 YÜRÜTMENİN DURDURULMASI TALEBİNİ İÇEREN İPTAL DAVASI DİLEKÇE ÖRNEĞİ (EK II) 838
 TAM YARGI DAVASI DİLEKÇE ÖRNEĞİ (EK III) 839
 İPTAL DAVASI İLE TAM YARGI DAVASI BİRLİKTE DİLEKÇE ÖRNEĞİ (EK IV) 840
 BÖLGE İDARE MAHKEMELERİ VE YARGI ÇEVRELERİ (EK V) 841
 İDARE MAHKEMELERİ VE YARGI ÇEVRELERİ (EK VI) 842
 VERGİ MAHKEMELERİ VE YARGI ÇEVRELERİ (EK VII) 843
 ÖRNEK BİR KARAR YAZIMI (EK VIII) 844
Yararlanılan Kaynaklar 849
Kavramlar Dizini 875