Vergi Hukuku

Prof. Dr. Mustafa ÇOLAK

İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ. 7

FOREWORD. 9

İÇİNDEKİLER  11

TABLOLAR LİSTESİ . 29

ŞEKİLLER LİSTESİ 30

KISALTMALAR . 31

BİRİNCİ BÖLÜM

VERGİ TANIMI, TEORİLER VE AYRIMLARI

VERGİNİN TANIMI VE ETKİLERİ.33

1.1. Verginin Tanımı  33

1.2. Vergi Sistemleri  35

1.2.1. Sedüler Vergi Sistemi  35

1.2.2. Üniter Vergi Sistemi  36

1.2.3. Birleşik Vergi Sistemi. 37

1.2.4. Spesifik Vergi Sistemi  38

1.2.5. Advalorem Vergi Sistemi. 38

1.3. Verginin Etkileri  39

1.3.1. Karar Etkisi  39

1.3.2. İkame Etkisi . 40

1.3.3. Gelir Etkisi . 41

VERGİLEMEYE DAİR TEORİLER42

2.1. Bireysel ve Faydacı Teoriler 42

2.1.1. Hizmet Bedeli Yaklaşımı  42

2.1.2. Sigorta Primi Yaklaşımı 42

2.1.3. Genel Üretim Giderlerine Katılma Payı Yaklaşımı . 43

2. Toplumcu Teoriler 43

VERGİLEMENİN AMAÇLARI 43

3.1. Mali Amaçları 44

3.2. Diğer Amaçları  45

3.2.1. Gelir Eşitsizliğini Düzeltme 45

3.2.2. Ekonomik İstikrara Katkı . 46

12 İçindekiler

3.2.3. Ekonomik Büyümeye Destek. 47

3.2.4. Sınıflandırılmayan Diğer Amaçları . 48

VERGİ HUKUKUNUN AYRIMLARI 48

4.1. Uygulama Alanına Göre Bölümlendirme  49

4.1.1. Ulusal Vergi Hukuku  49

4.1.2. Uluslararası Vergi Hukuku . 50

4.2. Kapsamına Göre Bölümlendirme  51

4.2.1. Genel Vergi Hukuku. 51

4.2.2. Özel Vergi Hukuku. 51

4.2.3. Maddi Vergi Hukuku 51

4.2.4. Şekli Vergi Hukuku. 52

4.3. Konularına Göre Bölümlendirme  52

4.3.1. Vergi Usul Hukuku . 53

4.3.2. Vergi Tahsil/İcra Hukuku . 53

4.3.3. Vergi Ceza Hukuku. 53

4.3.4. Vergi Yargılama Hukuku  54

4.4. Yöntemlerine Göre Bölümlendirme 55

4.4.1. Geleneksel Vergileme Hukuku  55

4.4.2. Elektronik Vergileme Hukuku 56

İKİNCİ BÖLÜM

VERGİNİN SINIFLANDIRILMASI VE TÜRLERİ

GENEL İLKELER.57

GELENEKSEL SINIFLANDIRMADA (KONU BAZLI) VERGİLER 57

2.1. Gelirler Üzerinden Alınan Vergiler  61

2.2. Harcama ve İşlemler Üzerinden Alınan Vergiler . 62

2.3. Servet/Servet Transferi Üzerinden Alınan Vergiler. 63

BÜTÇE TEKNİĞİNE GÖRE VERGİLER 64

3.1. Gelir ve Kazanç Üzerinden Alınan Vergiler 65

3.1.1. Gelir Vergisi . 65

Beyana Dayanan Gelir Vergisi 65

Basit Usulde Gelir Vergisi. 65

Gelir Vergisi Tevkifatı . 67

Gelir Geçici Vergisi . 68

3.1.2. Kurumlar Vergisi  68

Beyana Dayanan Kurumlar Vergisi. 69

a.1. Yurtiçi Asgari Kurumlar Vergisi 71

İçindekiler 13

a.2. Küresel ve Yerel Asgari Tamamlayıcı Kurumlar

Vergisi . 72

Kurumlar Vergisi Tevkifatı . 73

Kurumlar Geçici Vergisi . 74

3.2. Mülkiyet Üzerinden Alınan Vergiler . 74

3.2.1. Veraset ve İntikal Vergisi. 74

3.2.2. MTV. 75

3.2.3. Emlak Vergisi. 76

3.2.4. Değerli Konut Vergisi  76

3.3. Dâhilde Alınan Mal ve Hizmet Vergileri 77

3.3.1. Dâhilde Alınan KDV . 78

Beyana Dayanan KDV 78

Tevkif Suretiyle Alınan KDV . 79

3.3.2. ÖTV . 81

3.3.3. BSMV. 82

3.3.4. Konaklama Vergisi. 83

3.3.5. Dijital Hizmet Vergisi. 84

3.3.6. Şans Oyunları Vergisi  85

3.3.7. Özel İletişim Vergisi. 85

3.3.8. Eğlence Vergisi  86

3.3.9. Yangın Sigortası Vergisi . 87

3.3.10. İlan ve Reklam Vergisi . 87

3.3.11. Çevre Temizlik Vergisi . 88

3.4. Uluslararası Ticaret ve Muamelelerden Alınan Vergiler. 88

3.4.1. Gümrük Vergileri. 88

İthalat Vergileri 89

İhracat Vergileri. 89

Ek Mali Yükümlülük . 89

3.4.2. İthalde Alınan KDV  90

3.5. Damga Vergisi. 91

3.6. Harçlar  92

3.7. Başka Yerde Sınıflandırılmayan Vergiler. 93

YANSITILMA VE EKONOMİK KAYNAĞINA GÖRE VERGİLER93

4.1. Dolaylı Vergiler . 94

4.2. Dolaysız (Doğrudan) Vergiler 95

VERGİYİ DOĞURAN OLAYIN SIKLIĞINA BAĞLI VERGİLER .95

5.1. Sürekli Vergiler . 95

14 İçindekiler

5.2. Süreksiz Vergiler 96

KAMU YÖNETİMİ AYRIMINA GÖRE VERGİLER.96

6.1. Merkezi Yönetim Vergileri  97

6.2. Mahalli İdare Vergileri  97

VERGİ MATRAHININ NİTELİĞİNE BAĞLI VERGİLER 99

7.1. Hasılat Esaslı Vergiler  99

7.1.1. Hasılat Esaslı KDV  99

7.1.2. Hasılat Esaslı Kazanç Vergisi  101

7.1.3. Dijital Hizmet Vergisi . 103

7.2. Kâr Esaslı Vergiler 104

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

VERGİ HUKUKUNUN KAYNAKLARI VE DİĞER HUKUK DALLARI İLE İLİŞKİSİ

VERGİ HUKUKUNUN KAYNAKLARI105

1.1. Asli (Bağlayıcı) Kaynaklar  105

1.1.1. Anayasa . 106

1.1.2. Kanunlar  108

1.1.3. Uluslararası Anlaşmalar. 110

1.1.4. Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri  112

Olağan Kararnameler. 112

Olağanüstü Kararnameler 112

1.1.5. Cumhurbaşkanı Kararları. 113

1.1.6. Tüzükler. 114

1.1.7. Yönetmelikler  115

1.1.8. Genel Tebliğler (Düzenleyici). 116

1.1.9. İçtihadı Birleştirme Kararları 117

1.1.10. Vergi Danışma Komisyonu Kararları  120

1.2. Tali (Yardımcı) Kaynaklar. 122

1.2.1. Genel Tebliğler (Açıklayıcı)  122

1.2.2. Sirküler  123

1.2.3. Yargı Kararları  124

1.2.4. Muktezalar (Özelgeler)125

1.2.5. İç Genelge 127

1.2.6. Doktrin (Bilimsel Görüşler)  127

1.2.7. Örf ve Adetler 128

1.3. Vergi İncelemeleri Açısından Kaynak Bağlayıcılığı. 130

İçindekiler 15

VERGİ HUKUKUNUN DİĞER HUKUK DALLARI İLE İLİŞKİSİ.131

2.1. Anayasa Hukuku ile İlişkisi 132

2.2. Medeni Hukuk ile İlişkisi . 133

2.3. Ticaret Hukuku ile İlişkisi  133

2.4. İdare Hukuku ile İlişkisi . 133

2.5. Ceza Hukuku ile İlişkisi 134

2.6. Ceza Yargılama Hukuku ile İlişkisi . 135

2.7. İcra İflas Hukuku ile İlişkisi 135

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

VERGİLEMEDE TARAFLAR VE VERGİLEME İLKELERİ

VERGİLEMEDE TARAFLAR 137

1.1. Vergi İdaresi 137

1.1.1. GİB. 139

Merkez Teşkilatı 140

Taşra Teşkilatı 141

1.2. Vergi Mükellefi . 143

1.2.1. Vergi Ehliyeti . 144

1.2.2. Kanuni Mükellef 144

1.2.3. Gerçek Vergi Mükellefi 144

1.2.4. Potansiyel Vergi Mükellefi  145

1.2.5. Genel Esaslara Tabi Mükellef 145

1.2.6. İade Talepleri Vergi İnceleme Raporuna Göre Yerine

Getirilecek Mükellefler (Özel Esaslar). 146

1.3. Vergi Sorumlusu . 148

1.3.1. Müşterek Sorumluluk . 148

1.3.2. Müteselsil Sorumluluk  149

1.3.3. Vergi Kesenlerin Sorumluluğu. 150

1.3.4. Kanuni Temsilcilerin Sorumluluğu  150

1.3.5. Mirasçıların Sorumluluğu 152

1.3.6. Meslek Mensuplarının Sorumluluğu. 153

1.4. Mükellef Müşavirleri ve Diğer Danışmanları  154

1.4.1. YMM ler  154

1.4.2. SMMM ler . 155

1.4.3. Bağımsız Denetçiler. 157

1.4.4. Diğer Vergi Danışmanları  158

1.5. Yargılama Organları 159

16 İçindekiler

VERGİNİN YASALLIĞI İLKESİ159

2.1. Mükellef Açısından Sonuçları 161

2.1.1. Temsilsiz Vergi Olmaz 161

2.1.2. Yasasız Vergi Olmaz . 161

2.1.3. Verginin Belirgin Olması  162

2.2. İdare Açısından Sonuçları 162

2.2.1. Verginin Alınması Zorunluluğu  162

2.2.2. Verginin Cebren Tahsil Zorunluluğu  162

OPTİMAL VERGİLEME İLKELERİ VE VERGİ MEŞRUİYETİ 163

3.1. Optimal Vergileme İlkeleri . 164

3.1.1. Kolaylık İlkesi . 164

3.1.2. Kesinlik İlkesi . 164

3.1.3. Etkinlik (Verimlilik) İlkesi 164

3.1.4. Adalet İlkesi . 164

3.1.5. Dünya Anayasalarında Vergileme İlkeleri 165

3.2. Vergi Meşruiyeti 166

BEŞİNCİ BÖLÜM

VERGİDE SORUMLULUK UYGULAMALARI

VERGİDE SORUMLULUK HALLERİ167

VERGİNİN BEYAN VE ÖDENMESİ İLE İLGİLİ DOĞRUDAN SORUMLULUK .167

2.1. KDV de Sorumluluk . 167

2.1.1. Tam Tevkifat Yolu ile Verginin Beyan Edilip Ödenmesi . 168

Elektronik Ortamda Sunulan Hizmetler . 168

Serbest Meslek Faaliyeti Çerçevesinde Yapılan Teslim ve

Hizmetler . 169

Kiralama İşlemleri 170

Reklâm Verme İşlemleri. 170

2.1.2. Kısmi Tevkifat Yolu ile KDV nin Beyan Edilip Ödenmesi  171

2.2. ÖTV de Sorumluluk . 174

2.3. Damga Vergisinde Sorumluluk 174

MÜTESELSİL SORUMLULUK175

3.1. KDV de Müteselsil Sorumluluk 175

3.2. ÖTV de Müteselsil Sorumluluk 176

3.3. Damga Vergisinde Müteselsil Sorumluluk  177

3.4. Harçlarda Müteselsil Sorumluluk 177

3.5. Veraset ve İntikal Vergisinde Müteselsil Sorumluluk 178

3.6. MTV de Müteselsil Sorumluluk. 179

İçindekiler 17

3.7. Cebri Tahsil İşlemlerinde Müteselsil Sorumluluk . 179

3.8. Emlak Vergisinde Müteselsil Sorumluluk . 180

3.9. Dijital Hizmet Vergisinde Müteselsil Sorumluluk . 180

ALTINCI BÖLÜM

VERGİ HUKUKUNUN UYGULANMASI VE YORUMU

VERGİ HUKUKUNUN UYGULANMASI181

1.1. Zaman Bakımından Uygulanması . 181

1.1.1. Genel İlkeler 181

1.1.2. Kanunların Geriye Yürümezliği 185

1.2. Yer Bakımından Uygulanması. 188

1.3. Anlam Bakımından Uygulanması 189

KIYAS 189

DELİLLENDİRME VE İSPAT 190

BOŞLUK DOLDURMA .193

VERGİ HUKUKUNDA YORUM YÖNTEMLERİ VE TÜRLERİ194

5.1. Yorum Yöntemleri  194

5.1.1. Deyimsel (Lâfzî) yorum . 194

5.1.2. Amaçsal Yorum . 195

5.1.3. Sistematik Yorum 195

5.1.4. Tarihi (Sübjektif) Yorum  195

5.2. Yorum Türleri 196

5.2.1. Yargısal Yorum  196

5.2.2. İdari Yorum . 196

5.2.3. Yasama Yorumu  197

5.2.4. Bilimsel Yorum  197

YEDİNCİ BÖLÜM

VERGİ ALACAĞININ DOĞMASI VE VERGİLENDİRME SÜREÇLERİ

VERGİNİN KONUSU200

VERGİYİ DOĞURAN OLAY.200

VERGİ MATRAHI 201

VERGİNİN TARHI201

4.1. Vergi Tarifeleri 202

4.1.1. Artan Oranlı Tarifeler  202

Dilim Usulü Artan Oranlı Tarifeler . 203

Sınıf Usulü Artan Oranlı Tarifeler 203

4.1.2. Azalan Oranlı Tarifeler . 204

18 İçindekiler

4.2. Vergi Oranları Sınıflaması 204

4.2.1. Kanuni Vergi Oranı  204

4.2.2. İndirimli Vergi Oranı  205

4.2.3. Efektif Vergi Oranı . 205

4.2.4. Marjinal Vergi Oranı  206

4.2.5. Ortalama Vergi Oranı  206

4.2.6. Sabit Vergi Oranı 206

4.2.7. Tersine Artan Vergi Oranı 207

4.3. Vergi Tarhiyat Türleri  207

4.3.1. Beyana Dayalı Tarhiyat  207

4.3.2. Re’sen Tarhiyat 208

4.3.3. İkmalen Tarhiyat 209

4.3.4. İdarece Tarhiyat. 210

4.3.5. Tahrire Göre Vergi Tarhiyatı 210

4.3.6. Düzeltme Yolu ile Tarhiyat. 211

4.3.7. Gecikme Faizi ve Gecikme Zammı ile Karşılaştırması  212

4.4. Tarhiyatı/Vergilemeyi Kısıtlayan Haller. 213

4.4.1. Vergi Harcamaları 214

Vergi Muafiyeti 216

Vergi İstisnası . 216

Matrah/Vergi İndirimleri 217

c.1. Matrah İndirimleri . 217

c.2. Vergi İndirimleri. 217

c.3. İndirimli Vergi Oranı  217

(1) Yatırımlarda İndirimli Vergi Oranı  218

(2) İhracatçı Firmalara İndirimli Vergi Oranı 218

(3) (KOBİ) Birleşmelerinde İndirimli Vergi Oranı219

Vergi Ertelemeleri 220

VERGİNİN TEBLİĞİ220

5.1. Tebliğ Yöntemleri 221

5.1.1. Geleneksel Tebliğ  222

5.1.2. Memur Eliyle Tebliğ. 223

5.1.3. Vasıtalı Tebliğ  223

5.1.4. İlan Yoluyla Tebliğ 223

5.1.5. Elektronik Tebliğ 224

5.2. Yabancı Memlekette Bulunanlara Tebliğ  226

5.3. Veli, Vasi ve Kayyımlara Tebliğ 227

5.4. Kamu İdare ve Müesseselerine Tebliğ  227

İçindekiler 19

VERGİNİN TAHAKKUKU227

5.1. İhtilafsız Tahakkuk  228

5.2. İhtiyati Tahakkuk  229

VERGİNİN TAHSİLİ .230

6.1. Tahsil Dairesi  230

6.2. Hususi Ödeme Şekilleri. 230

6.3. Tahsil Edilemeyeceği Anlaşılan Amme Alacağı . 231

6.4. Tahsil Edilemeyen Amme Alacağı. 231

VERGİLENDİRMEDE SÜRELER VE UYGULANMASI232

7.1. Kanuni Süreler  232

7.2. İdari Süreler  233

7.3. Yargısal Süreler. 233

7.4. Mücbir Sebep Halinde Süreler 234

7.5. Ölüm Halinde Süreler . 235

7.6. Zor Durum Halinde Ek Süre Verme. 235

7.7. Mali Tatilde Süreler  236

7.8. Sürelerin Hesaplanması 238

SEKİZİNCİ BÖLÜM

MÜKELLEFİN/İDARENİN HAK VE YÜKÜMLÜLÜKLERİ

MÜKELLEFİN HAK VE YÜKÜMLÜLÜKLERİ 239

1.1. Mükellefin Genel Hakları 240

1.2. Mükellefin Vergi Kanunlarından Kaynaklanan Hakları . 241

1.2.1. Uzlaşma ve Pişmanlık Hakkı  242

1.2.2. Düzeltme Talebi Hakkı  242

1.2.3. Şikâyet Yolu ile Müracaat Hakkı 242

1.2.4. Ödeme Emrine İtiraz Hakkı . 243

1.2.5. Vergi Mahremiyeti Hakkı  243

1.2.6. Tecil-Taksitlendirme Hakkı 243

1.2.7. Vergi İncelemesi Sırasındaki Haklar  243

1.2.8. Cezalarda İndirim Hakkı  245

1.2.9. Özelge Talep Hakkı 245

1.2.10. Mahsup ve İade Talep Hakkı . 246

1.2.11. Karşılıklı Anlaşma Usulüne Başvuru Hakkı  246

1.2.12. Peşin Fiyatlandırma Anlaşması Başvuru Hakkı 247

1.3. Mükelleflerin Yükümlülükleri ve Uygulanacak Müeyyideler  248

1.3.1. Bildirim Yükümlülükleri ve Müeyyideler ile (VKN) Zorunluluğu 248

20 İçindekiler

İşe Başlamayı Bildirme Yükümlülüğü . 248

İş Değişikliklerin Bildirilmesi Yükümlülüğü. 250

İşi Bırakmanın Bildirilmesi Yükümlülüğü 250

(VKN) Kullanma Zorunluluğu 253

Bankacılık ve Mali Hizmet İşlemleri. 254

Her Nev’i Tahvil, Bono ve Borçlanma Senedi

İşlemleri. 254

-Kredi Kartı Okuma Makinesi İşlemleri 255

Havale İşlemleri . 255

Çek ve Senet (Bono) İşlemleri 255

Sermaye Piyasası Kanunu Kapsamındaki Kurumlarca

Yapılacak İşlemler 255

Ödünç Para Verme İşlemleri 256

Özel Finans Kurumlarınca Yapılan İşlemler .256

Yetkili Müesseselerce Yapılan İşlemler 256

Posta Merkezi İşlemleri . 257

Finansal Kiralama İşlemleri 257

Sigortacılık İşlemleri 257

1.3.2. Defter Tutma/Tasdik ve Belge Düzenine İlişkin Yükümlülükler

ve Müeyyideler 258

Defter Tutma Mükellefiyeti . 258

Defter Tasdik Ettirme Yükümlülüğü. 261

b.1. Defter-Beyan Sisteminde Tasdik . 262

b.2. e-Defter Tutan Mükelleflerde Tasdik  263

Kayıt Nizamına Uyulması Yükümlülüğü 266

Kayıtların Tevsiki Yükümlülüğü 266

d.1. Kayıtları Tevsik Eden Belge ve Vesikalar 267

d.2. Elektronik Belge ve Defterler  274

Tevsik Yükümlülüğüne Uyulmamasının Müeyyideleri .276

e.1. Özel Usulsüzlük Cezası Uygulanması . 276

e.2. Dönem Matrahının Re’sen Takdiri. 279

e.3. Tevsik Edici Kayıtlarda Yapılan Sahteciliğin

Müeyyidesi  279

Vergi Karnesi Alma Mecburiyeti 280

1.3.3. Defter ve Belgelerin Muhafaza/İbrazına İlişkin Yükümlülükler

ve Müeyyideler 281

Defter ve Vesikaların Muhafaza ve İbraz Yükümlülüğü .281

Devamlı Bilgi Verme Yükümlülüğü. 282

İçindekiler 21

1.3.4. Beyanname Verilmesi ve Tasdik/İmzalatılmasına İlişkin

Yükümlülükler ve Müeyyideler . 282

Vergi Beyannamesi/Bildirim Verme Yükümlülüğü 283

Tasdik Raporu İbraz ve Beyanname İmzalatma

Yükümlülüğü 285

1.3.5. Diğer Yükümlülükler ve Müeyyideler 290

Vergi Levhası Bulundurma Yükümlülüğü. 290

Ekim/Sayım Beyanında Bulunma Yükümlülüğü. 290

Diğer Yükümlülükler 291

İDARENİN HAK VE YÜKÜMLÜLÜKLERİ 292

2.1. İdarenin Hakları  292

2.1.1. Bilgi İsteme 292

2.1.2. Düzenli Bilgi Sağlama  293

2.1.3. Yoklama  294

Toplu Yoklama. 295

Elektronik Yoklama 296

2.1.4. Vergi İncelemesi 298

İnceleme Yapmaya Yetkililer . 298

Tam İnceleme 299

Sınırlı İnceleme 299

Aramalı İnceleme 300

2.1.5. Bağımsız Denetim . 301

2.2. İdarenin Yükümlülükleri . 302

DOKUZUNCU BÖLÜM

DEĞERLEME VE AMORTİSMAN

DEĞERLEME 305

1.1. İktisadi İşletmelere Dâhil Kıymetleri Değerleme  306

1.1.1. Değerleme Yöntemleri 306

Maliyet Bedeli . 306

Borsa Rayici . 309

Tasarruf Değeri 310

Mukayyet Değer 310

İtibari Değer. 311

Rayiç Bedel 311

Emsal Bedeli ve Emsal Ücreti 312

Vergi Değeri. 313

ı. Alış Bedeli  314

22 İçindekiler

1.1.2. Finansal Kiralama İşlemlerinde Değerleme . 315

1.2. Servetleri Değerleme  315

1.2.1. Ticari Sermaye . 316

1.2.2. Menkul Mallar ve Gemiler. 316

1.2.3. Esham (Pay), Tahvilat ve Yabancı Paralar 316

1.2.4. Alacak ve Borçlar . 317

1.2.5. Haklar  317

1.2.6. Bina ve Arazi  318

AMORTİSMAN.318

2.1. Tanım ve Genel İlkeler  318

2.2. Boş Arazi ve Arsalarda Amortisman 319

2.3. Amortisman Yöntemleri 319

2.3.1. Normal Amortisman 319

2.3.2. Azalan Bakiyeler Usulüyle Amortisman. 320

2.3.3. Fevkalade Amortisman 321

2.3.4. Madenlerde Amortisman  322

2.3.5. İsteğe Bağlı Gün Hesabı Amortisman ve Amortisman

Süresinin Tayini . 322

2.4. Alacaklarda Amortisman. 323

2.4.1. Şüpheli Alacaklar . 323

2.4.2. Değersiz Alacaklar . 323

2.4.3. Vazgeçilen Alacaklar  324

2.5. Sermayenin İtfası  324

2.6. İlk Tesis ve Taazzuv Giderlerinin ve Peştamallıkların İtfası . 324

2.7. Özel Maliyet Bedellerinin İtfası. 324

2.8. Amortisman Gider Kısıtlaması . 326

ENFLASYON DÜZELTMESİ.328

ONUNCU BÖLÜM

VERGİ SUÇ VE CEZALARI

VERGİ SUÇLARI VE AYRIMLARI .331

İDARİ VERGİ SUÇ VE CEZALARI .335

2.1. İdari Cezalarda Temel İlke ve Kurallar. 335

2.1.1. Velayet ve Vesayet Altında Bulunanlar . 335

2.1.2. Tüzel Kişilerin Sorumluluğu . 336

Genel İlkeler. 336

Tasfiye Halinde Ceza Sorumluluğu. 337

İçindekiler 23

2.1.3. Damga Vergisinde Sorumluluk 337

2.1.4. Tek Fiil ve Çeşitli Suç İşlenmesi . 337

Tek Fiil ile Muhtelif Vergi Ziyaına Sebebiyet Verilmesi 337

Tek Fiilin Muhtelif Cezayı Gerektirmesi. 338

2.1.5. Fiil Ayrılığı 340

2.1.6. Tekerrür  341

2.1.7. Suçlarda Birleşme 343

2.1.8. Kabahatler Hukukunda İdari Suç ve Cezalar . 343

2.2. Vergi Ziyaı ve Usulsüzlük Cezaları. 346

2.2.1. Vergi Ziyaı Cezası. 347

Artırımlı Vergi Ziyaı Cezası 348

2.2.2. Usulsüzlük ve Cezaları. 348

I inci Derece Usulsüzlükler. 349

II inci Derece Usulsüzlükler 350

Özel Usulsüzlükler ve Cezalar 351

ADLİ VERGİ SUÇLARI 360

3.1. Vergi Usul Kanununda Yer Alan Suçlar . 361

3.1.1. Vergi Mahremiyetini İhlal Suçu. 361

3.1.2. Haysiyet ve Şerefe Tecavüz Suçu  364

3.1.3. Mükellefin Özel İşlerini Yapma Suçu. 365

3.1.4. Ekim-Sayım Beyanlarını Denetlememe Suçu  366

3.1.5. Kaçakçılık Suçları . 368

Kast ve Mütalaa Şartı. 373

Etkin Pişmanlık 376

3.2. Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanunda Yer Alan Suçlar . 377

3.2.1. Gizli Bilgilerin Açıklanması Suçu 377

3.2.2. Görevlilerin İhalelere Katılma Suçu. 378

3.2.3. Amme Alacağının Tahsiline Engel Olma Suçu . 379

3.2.4. Mal Bildirimi ile İlgili Suçlar . 379

3.2.5. İstenilen Bilgileri Vermeme Suçu  381

3.2.6. Hacizli Malların Muhafazası Görevine Muhalefet Suçu  381

3.2.7. Hacizli Mallarda Amacı Dışında Tasarruf Suçu  382

3.2.8. Görevlilerin Takdir İşlemleri ve Kararlara Katılma Suçu 382

3.2.9. Yardım Mecburiyetine Uymama Suçu  383

3.2.10. Haciz Bildirilerine Karşı Gerçeğe Aykırı İtiraz Suçu 384

24 İçindekiler

ONBİRİNCİ BÖLÜM

VERGİ / CEZAYI ORTADAN KALDIRAN VEYA AZALTAN SEBEPLER

VERGİ/CEZAYI ORTADAN KALDIRAN SEBEPLER.385

1.1. Zamanaşımı. 385

1.1.1. Tarh Zamanaşımı, Durması ve Özellikli Durumlar . 385

1.1.2. Tahsil Zamanaşımı . 387

Zamanaşımının Durması 388

Zamanaşımın Kesilmesi 388

1.1.3. Ceza Zamanaşımı. 389

1.2. Ölüm . 390

1.3. Mücbir Sebep 390

1.4. Yanılma . 391

1.5. Terkin  391

1.5.1. VUK Kapsamına Giren Verginin Terkini . 391

1.5.2. AATUHK Kapsamına Giren Verginin Terkini. 392

1.5.3. Tahsil İmkânsızlığı/Tahakkuk Giderleri Nedeni ile Terkin 394

1.6. Pişmanlık ve Islah 394

1.7. Uzlaşma. 395

1.8. Vergi Hatalarında Düzeltme 395

1.8.1. Hesap Hataları . 396

Matrah Hataları . 396

Vergi Miktarında Hata 396

Verginin Mükerrer Olması . 397

1.8.2. Vergilendirme Hataları  397

Mükellefin Şahsında Hata 397

Mükellefiyette Hata . 398

Vergilendirme/Muafiyet Döneminde Hata 398

Mevzuda Hata 398

1.8.3. Hataların Tespiti ve Düzeltme İşlemi. 399

1.8.4. Düzeltme Zamanaşımı . 400

1.9. Vergi Afları veya Yapılandırması . 400

1.10. Yargı Kararları 401

VERGİ/CEZAYI AZALTAN SEBEPLER.402

2.1. Uzlaşma. 402

2.1.1. Tarhiyat Öncesi Uzlaşma . 402

2.1.2. Tarhiyat Sonrası Uzlaşma  404

2.2. Vergi Afları veya Yapılandırma 406

İçindekiler 25

2.3. İzaha İcabet  407

2.4. Vadesinde Ödeme ile Cezada İndirim. 409

2.5. Yargı Kararları . 410

2.6. Kanun Yoluna Başvurmaktan Vazgeçme  410

2.7. Vergiye Uyumlu Mükelleflere Vergi İndirimi. 411

ONİKİNCİ BÖLÜM

VERGİ ALACAKLARININ KORUNMASI VE CEBRİ TAHSİLİ

6183 SAYILI AATUHK KAPSAMI 413

AMME ALACAKLARININ KORUNMASI 416

2.1. Teminat  416

2.2. Şahsi Kefalet . 417

2.3. İhtiyati Haciz . 417

2.4. İhtiyati Tahakkuk  420

2.5. Diğer Korunma Hükümleri 421

2.5.1. Amme Alacaklarında Rüçhan Hakkı ve Garameten Taksim  421

Rehinli Alacaklarla Beraber Amme Alacaklarının Durumu 423

Malın Aynından Doğan Alacaklarla Rehinli Alacakların

Durumu . 424

Borçlunun İflası, Mirasın Reddi ve Terekenin Resmi

Tasfiyeye Tabi Tutulması Hallerinde Amme Alacaklarının

Durumu . 425

2.5.2. Amme Alacağı Ödenmeden Yapılmayacak İşlemler 426

2.5.3. Hükümsüz Sayılan Tasarruflarda İptal Davaları. 429

2.6. Limited Şirketlerde Ortakların Sorumluluğu. 431

2.6.1. Takipte Ortak-Kanuni Temsilci Önceliği  432

2.7. Kanuni Temsilcilerin Sorumluluğu  433

2.8. Mirasçıların Sorumluluğu . 434

2.9. Vergi Usul ve İcra Hukukunda Kanuni Temsilcilerin Takibinde Farklılıklar . 436

ÖDEME437

3.1. Ödemenin Mahsup Edileceği Alacaklar  439

TECİL, TEHİR, GECİKME ZAMMI 439

4.1. Tecil  439

4.2. Kolaylaştırılmış Tecil . 441

4.3. Tehir Uygulaması 445

4.4. Gecikme Zammı 445

4.4.1. Gecikme Zammının Uygulama Süresi 446

4.4.2. Köylerde Gecikme Zammı Uygulaması 447

26 İçindekiler

AMME ALACAĞININ CEBREN TAHSİLİ .447

5.1. Cebren Tahsil ve Takip Esasları . 447

5.2. Ödeme Emri ve Mal Bildirimi  448

5.3. Ödeme Emrine Dava Açılması. 449

5.4. Teminatlı Alacaklarda Takip  450

5.5. Kefil ve Yabancı Şahıs/Kurum Temsilcilerinin Takibi. 451

5.6. Haciz 451

5.7. Malvarlığı Araştırması . 452

5.8. Hacze Karşı İstihkak İddiaları ve Sonuçları  453

5.8.1. Borçlu/Üçüncü Şahısların İstihkak İddiaları . 453

5.8.2. Haksız Çıkma Tazminatı . 454

5.9. Alacaklı Amme İdareleri Arasında Hacze İştirak 454

5.10. Haczedilemeyecek Mallar . 455

5.11. Kısmen Haczedilebilen Gelirler . 456

5.12. Haczin Sonuçları 457

5.13. Haczedilen Malların Paraya Çevrilmesi . 458

5.14. Bazı Hallerde Haczin Kaldırılması. 458

ACİZ HALİ VE ACZİN SONUÇLARI.459

MENKUL MALLARIN HACZİ.459

ÜÇÜNCÜ ŞAHISLARDAKİ MENKUL MALLARIN, ALACAK VE HAKLARIN HACZİ .460

8.1. Haciz Bildirisi ve İçeriği 460

8.2. İnkâr Tazminatı . 461

HACZEDİLEN MENKUL MALLARIN SATIŞI 462

9.1. Genel İlkeler 462

9.2. Müşterinin Malı Almaktan Vazgeçmesi ve Sonuçları  463

GAYRİMENKUL İLE GEMİLERİN HACZİ VE SATIŞI464

10.1. Gayrimenkul Malların ve Gemilerin Haczi. 464

10.2. Gayrimenkullerin Satışı . 465

10.3. Menkul ve Gayrimenkul Malların Elektronik Ortamda Satışı 467

İFLAS YOLUYLA TAKİP VE KONKORDATO 468

11.1. İflas Yoluyla Takip 468

11.2. Konkordato . 468

12.VERGİ BORCUNA KARŞILIK TRAMPA 470

ONÜÇÜNCÜ BÖLÜM

VERGİ DAVALARI

DAVA ÖNCESİ İDARİ MAKAMLARA BAŞVURU.473

1.1. Üst Makamlara Başvuru 474

1.2. Kamu Denetçisine Başvuru . 475

İçindekiler 27

DAVA SONRASI AYM’YE BİREYSEL BAŞVURU478

VERGİ İŞLEMLERİNDE YETKİLİ MAHKEMELER481

3.1. Vergi Mahkemesi 482

3.1.1. Vergi Mahkemesinde Dava Açmanın Tahsile Etkisi. 483

3.1.2. Yürütmenin Durdurulması Kararları ve Şartları. 486

3.2. Bölge İdare Mahkemesi 487

3.3. Danıştay 487

3.3.1. İçtihatları Birleştirme Kurulu  489

DAVA SÜRELERİNE İLİŞKİN ESASLAR.489

İPTAL DAVASI ŞARTLARI 491

5.1. Yetki Yönünden Aykırılık. 493

5.2. Şekil Yönünden Aykırılık . 494

5.3. Sebep Yönünden Aykırılık. 495

5.4. Konu Yönünden Aykırılık  496

5.5. Amaç Yönünden Aykırılık 497

YARGILAMAYA ESAS İLKELER .497

KARARLARA KARŞI KANUN YOLLARI 499

7.1. Olağan Kanun Yolları  502

7.1.1. İstinaf  502

7.1.2. Temyiz. 503

7.2. Olağanüstü Kanun Yolları . 504

7.2.1. Kanun Yararına Temyiz . 504

7.2.2. Yargılamanın Yenilenmesi. 505

ONDÖRDÜNCÜ BÖLÜM

ULUSLARARASI VERGİLEME

ULUSLARARASI VERGİLEME İLKELERİ507

1.1. Kaynak ve İkametgâh Kavramları . 508

1.1.1. Kaynak İlkesi 508

1.1.2. İkametgâh İlkesi (Mukimlik) ve Çifte Mukimlik. 508

Gerçek Kişilerde Mukimlik. 509

Kurumlarda Mukimlik 509

GELİR/SERVET TÜRLERİ İTİBARİ İLE VERGİLEME İLKELERİ 511

2.1. Ticari Kazançlar. 511

2.2. Serbest Meslek Kazançları 512

2.2.1. OECD Modelinde Serbest Meslek Kazançları 512

2.3. Temettüler 513

28 İçindekiler

2.4. Faiz Gelirleri  513

2.5. Gayrimaddi Hak Bedelleri . 513

2.6. Değer Artış/Elden Çıkarma Kazançları  513

2.7. Bağımlı Kişisel Faaliyetler 514

2.8. Uluslararası Taşımacılık Kazançları 514

2.9. Ücret Gelirleri 514

2.10. Sanatçı ve Sporcuların Gelirleri. 514

2.11. Kamu Görevi Dolayısıyla Elde Edilen Ücret ve Emekli Maaşları 514

2.12. Diplomatlar ve Konsolosluk Memurlarının Gelir ve Kazançları. 515

2.13. Servet 515

ÇİFTE VERGİLEMEYİ ÖNLEME YÖNTEMLERİ 519

3.1. İstisna Yöntemi . 520

3.2. Mahsup Yöntemi. 520

3.3. İç Hukukta Yurtdışı Vergi ve Zararların Mahsubu ve Kazanç İstisnaları  521

3.3.1. Kurumlar Vergisi Yönünden. 521

Vergi Mahsubu. 521

Zarar Mahsubu. 522

Kazanç İstisnası 523

3.3.2. Gelir Vergisi Yönünden 525

Vergi Mahsubu. 525

Zarar Mahsubu. 526

Kazanç İstisnası 526

EKLER 529

EK-1 Mükelleflerin e-Belge ve e-Defter Uygulamalarına Geçiş Takvimi 529

EK-2 Vergi Beyanname ve Bildirimlerin Verilme Süreleri 536

EK-3 Enflasyon Düzeltmesi Örneği 541

KAYNAKLAR.547

TABLOLAR LİSTESİ

Tablo 1 - Vergi Gelirlerinin Dağılımı  60

Tablo 2- Vergi Gelirleri Tahakkuk-Tahsilat Oranları (Bin TL)  61

Tablo 3 - Servetin Dönüşümü ve Vergilendirme Aşamaları  64

Tablo 4- Gümrük İdarelerince Tahsil Edilen Mali Yükümlülükler . 89

Tablo 5- Harç Türleri. 92

Tablo 6- Mahalli İdarelerinin Türlerine Göre Dağılımı 98

Tablo 7- Cumhurbaşkanı Karar Örnekleri. 114

Tablo 8- Danıştay İçtihadı Birleştirme Karar Örnekleri. 119

Tablo 9- Sirküler Örnekleri . 124

Tablo 10- Gecikme Faizi ve Gecikme Zammının Karşılaştırması. 213

Tablo 11- 2022-2026 Dönemi Vergi Harcaması Tahminlerinin Vergi

Gelirlerine Oranı. 214

Tablo 12- 2022-2026 Dönemi Vergi Harcaması Tahminleri (Milyon TL)  214

Tablo 13- Vergi Harcamalarının Vergi Tahsilatına Oranı (2023). 215

Tablo 14- Bütçe Göstergeleri ve Vergi Performansı. 215

Tablo 15- Tüccar Sınıflarına Göre Defter Tutma ve Tasdik Kapsamı  265

Tablo 16- Sahte/Yanıltıcı Belge Kullanımı ile ilgili Vergi Danışma Komisyonu

Kararları 278

Tablo 17- Amortisman Oranları 320

Tablo 18- Amortisman İtfa Çizelgesi. 321

Tablo 19- Vergi Cezalarının Mukayesesiz Uygulandığı Fiiller  339

Tablo 20/1- Usulsüzlük Cezalarına Ait 1 sayılı Cetvel. 349

Tablo 20/2- Özel Usulsüzlük Cezalarına Ait 2 sayılı Cetvel. 353

Tablo 21- Kaçakçılık Suç ve Cezaları . 371

Tablo 22- Tecil Hükümlerinin Karşılaştırması . 444

Tablo 23 - AYM ye Bireysel Başvuruya Konu Haklar 479

Tablo 24- Konu Bazlı Vergi Yargılamasındaki Süreler . 491

Tablo 25- Vergi Yargılamasında Parasal Sınırlar . 501

Tablo 26- Vergi Anlaşmalarında Gelir/Servet Unsurları Vergileme Esasları. 516

30 Şekiller ve Tablolar Listesi

ŞEKİLLER LİSTESİ

Şekil 1- Konu Bazlı Vergi Sınıflandırması .59

Şekil 2- Vergi Dairesi Müdürlüğünün Teşkilat Yapısı.142

Şekil 3- İdari ve Adli Vergi Suçları ve Türleri334

Şekil 4- Vergi Yargılaması Süreci .482