Yeni
9786253813628
400051
https://www.legalkitabevi.com/omer-anayurt/anayasa-hukuku-genel-kisim--2.htm
Anayasa Hukuku Genel Kısım
900.00
Ömer ANAYURT
İÇİNDEKİLER
Sekizinci Baskıya Önsöz
7
Önsöz
9
Kısaltmalar
37
Birinci Bölüm
DEVLETİN HUKUKSAL ÇERÇEVESİ OLARAK
ANAYASA VE ANAYASA HUKUKU
Birinci Kısım
ANAYASA KAVRAMI VE ANAYASA HAREKETLERİ
I. ANAYASA KAVRAMI: ORTAYA ÇIKIŞI VE GELİŞİMİ
41
A. Anayasa Kavramının Etimolojisi
41
B. Anayasacılık Düşüncesi ve Hareketleri
44
1. Anlamı ve Tarihçesi
44
2. Liberal Anayasacılığın Düsturları (Mottoları)
47
3. Liberal Anayasacılığın Amaç ve İlkeleri
48
4. Anayasacılık ve Demokrasi Düşüncesi Arasındaki Karşıtlık ve Anayasal Demokrasi
50
C. Anayasacılık Düşüncesinde Anayasaya Yüklenen İşlevsel Anlam: Anayasanın Siyasal Anlamı
52
D. Anayasanın Anlam Erozyonuna Uğraması
54
E. Anayasacılığın İçini Boşaltma Eğilimleri: Liberal Anayasacılık Versus İlliberal Anayasacılık (!) ve Anayasacılık Öykünmeleri
56
1. Liberal Anayasacılığa Yönelik Tehditler ve “Anti–Anayasacılık” (!) Tezleri
56
2. Anayasacılık Çeşitlemelerinin (!) Anayasacılığı Sulandırma Sorunu
60
F. Türkçede Terminoloji Sorunu ve Tartışması
62
II. ANAYASALARIN İŞLEVLERİ
64
A. Hukuksal İşlevleri
66
1. Anayasa, Hukuk Düzeninin Geçerlilik Temelidir
66
2. Anayasa, Devletin Kurucu İşlemi ve Yönetenlerin Statüsüdür
66
3. Anayasa, Bir Devletin Uluslararası Toplumdaki Sembolüdür
67
4. Anayasa, Siyasal İktidarın Sınır ve Çerçevesi, Özgürlüğün Güvence Aracıdır
67
B. Siyasal İşlevleri
68
1. Anayasa Egemen Halkın İradesini Yansıtan İşlemdir
68
2. Anayasa Yönetimin Meşruiyet Kaynağıdır
69
3. Anayasa Ulusal Bütünlüğün ve Ortak Kimlik İnşasının Temel Unsurudur
70
4. Anayasa Bir İdeoloji ve Felsefenin Somutlaşmış İfadesidir
73
5. Anayasa Siyasal İstikrarı Sağlama Aracıdır
74
III. ANAYASALARIN İÇERİĞİ
74
A. Genel Çerçeve
74
1. Anayasal Değerlere Dair Hükümler (Anayasal Kimlik)
75
2. Devlet Teşkilatına Dair Hükümler (Anayasal Kurumlar)
75
3. Hak ve Özgürlüklere Dair Hükümler (Anayasal Hak ve Özgürlükler)
76
B. Anayasal Başlangıçlar ve Pozitif Değeri Sorunu
77
1. Anayasal Başlangıçlar (dibace, önsöz, preamble)
77
2. Başlangıçların Pozitif Hukuk Gücü Sorunsalı
79
a. Hukuksal Güçleri Yönünden Başlangıç Türleri
79
aa. Dekoratif Başlangıçlar
80
bb. Bağlayıcı Başlangıçlar
80
cc. Yorumlayıcı Başlangıçlar
80
b. Pozitif Değere Sahip Başlangıçlar Sorunu
80
aa. Yasama Organına “Açık Çek” Sunması
81
bb. Anayasa Yargısına Geniş Değerlendirme Marjı Bırakması
82
c. Anayasal Başlangıçlara İlişkin Genel Değerlendirme
83
IV. ANAYASA HUKUKU VE DİĞER HUKUK DALLARI ÜZERİNDE ETKİSİ
83
A. Tanım
83
B. Anayasa Hukuku Alanının Çerçevesini Çizmede Zorluk
85
C. Anayasa Hukukunun İçeriği: Anayasa Hukuku, Anayasanın Hukuku
85
1. Genel Olarak
85
2. Anayasa Hukukunun Kısımları
87
3. Anayasa Hukuku Alanının Genişlemesi ve Bunun Alanın İsimlendirilmesi ve İçeriği Üzerinde Etkisi
89
a. Anayasa Hukukunun Alanının Genişlemesi
89
c. Günümüzde Anayasa Hukukunun Alanı
92
D. Anayasa Hukukunun Uluslararasılaşması
94
E. Anayasa Hukuku ve Siyaset Bilimi
96
1. Konu Bakımından Ayrılamama
96
2. Yöntemsel Ayrışma
97
3. Karşılıklı Etkileşim
97
V. ANAYASA HUKUKUNUN BELİRGİN ÖZELLİKLERİ
98
A. Anayasa Hukuku, Bir Yandan Eski, Bir Yandan Genç Bir Hukuk Dalıdır
99
B. Anayasa Hukuku, Kamu Hukukunun Bir Dalıdır
99
C. Anayasa Hukuku Sürekli Değişim İçinde Olan Bir Hukuk Dalıdır
100
D. Anayasa Hukuku Diğer Hukuk Dallarına da Hâkim Bir Hukuk Dalıdır: “Hukukun Anayasallaşması”
101
E. Anayasa Hukuku, Değerlere Dayalı Bir Hukuk Dalıdır (Un droit engagé)
103
VI. ANAYASA HUKUKUNUN KAYNAKLARI
106
A. Bilgi Kaynağı
106
B. Organik Kaynak
106
C. Sosyolojik Kaynak
106
D. Şekli Kaynak
108
VII. ANAYASA HUKUKUNDA YÖNTEM
109
A. Genel Olarak Hukuksal Pozitivizm Yöntemi (Egzejetik Yöntem/Metin Yorumculuğu Yöntemi)
109
B. Anayasa Hukukunda Yöntemler
110
1. Dogmatik Yöntem
111
2. Yöntem Genişlemesi ve Sosyolojik Yönteme Başvuru Gereği
112
İkinci Kısım
ANAYASALARIN ÇEŞİTLİ AÇILARDAN SINIFLANDIRILMASI
I. ANLAMLARI YÖNÜNDEN ANAYASALAR: ANAYASANIN TERMİNOLOJİK AÇIDAN İKİ FARKLI ANLAMI
117
A. Geniş (Maddi) Anlamda Anayasa (la constitution au sens large)
118
B. Dar (Şekli) Anlamda Anayasa (au sens strict)
120
C. Geniş Anlamda Anayasa–Dar Anlamda Anayasa Arasındaki İlişkiler
121
D. Geniş ve Dar Anlamda Anayasa Tanımlarının Karşılaştırılması
123
E. Ayrıma Yönelik Tereddütler ve Ayrımın Gerekli Olup Olmadığı
123
II. ŞEKİLLERİ YÖNÜNDEN
126
A. Yazılı Anayasalar (written constitutions)
126
B. Gelenek Ağırlıklı Anayasalar
127
1. Tanım
127
2. Yazılı Anayasa İle Gelenek Ağırlıklı Anayasanın Karşılaştırılması
129
3. Gelenek Ağırlıklı Anayasaların Oluşumu
129
a. Objektif Unsur (Maddi Unsur–Tekrarlama Olgusu–Répétition)
130
b. Sübjektif Unsur (Manevi/Psikolojik Unsur–le centiment d’obligation)
130
c. Hukuksallık Unsuru
130
4. Gelenek Ağırlıklı Anayasalar ile Anayasa Gelenekleri İlişkisi
131
a. Anayasa Geleneği Kavramı
131
b. Anayasa Geleneklerinin İşlevi
133
aa. Yazılı Anayasanın Boşluklarını Doldurma İşlevi (Praeter Legem)
133
bb. Yazılı Anayasa Kuralını Yorumlayıcı İşlevi veya Belirsizliklerini Giderme İşlevi (Secundum Legem)
133
cc. Yazılı Anayasa Kuralını Kaldırma veya Değiştirme İşlevi (Praeter Constitutionem)
134
c. Anayasa Geleneklerinin Anayasa Uygulamalarından (Pratiklerinden) Farkı
134
C. Yazılı Anayasa–Gelenek Ağırlıklı Anayasa Ayrımının Değerlendirilmesi
136
III. DEĞİŞTİRİLİŞLERİ YÖNÜNDEN
137
A. Katı Anayasalar (Sert Anayasalar/Bükülmez Anayasalar)
137
1. Tanım ve Önemi
137
2. Özellikleri ve Sonuçları
138
3. Katılığın Olumlu ve Olumsuz Yanları
140
a. Olumlu Yanları
140
b. Olumsuz Yanları
140
c. Değerlendirme
141
d. Katılığı Sağlayıcı Düzenlemeler
142
B. Esnek (Yumuşak) Anayasalar
142
IV. ANAYASA YAZIM TEKNİĞİ YÖNÜNDEN ANAYASALAR
144
A. Düzenleyici Anayasa–Çerçeve Anayasa
144
1. Tanım
144
2. Değerlendirme ve Uygulamada Durum
146
B. Yazılım Yöntemi Bakımından: Orijinal (Özgün) Anayasalar–Taklit Anayasalar
148
V. İŞLEVLERİ (FELSEFELERİ) YA DA ANAYASACILIK YÖNÜNDEN ANAYASALAR
151
A. Anayasal Ontoloji ve Anlam Kayması (invertion)
151
B. Anayasaları “Ontolojik Açıdan” Sınıflandırma Gereği ve Anayasa Türleri
153
VI. İÇERDİKLERİ HÜKÜMLERİN NİTELİĞİ BAKIMINDAN: SİYASAL ANAYASA/SOSYAL ANAYASA
156
İkinci Bölüm
ANAYASALARIN YAPILMASI VE DEĞİŞTİRİLMESİ
I. KURUCU İKTİDAR KAVRAMI
159
II. ASLİ KURUCU İKTİDAR (le pouvoir constituant originaire; pouvoir créateur)
162
A. Niteliği
162
1. Hukukun Sıfır Noktası Tezi (Hukuk Boşluğu)
163
2. Asli Kurucu İktidarın Sınırlılığı Tezi: Hukukun Sürekliliği
164
a. Genel Olarak
164
b. Asli Kurucu İktidarın Sürekliliği ve Sınırlılığı
166
3. Değerlendirme
167
B. Asli Kurucu İktidarın Eylemsel Sınırları
169
1. İç Dinamikler
169
C. Yeni Anayasanın Ortaya Çıktığı Durumlar
172
1. Yeni Bir Devletin Kurulması
173
2. Mevcut Devletin Anayasal Düzeninin Şiddet Yoluyla Ortadan Kalkması ya da Egemenliğin Kaybedilmesi
173
3. Mevcut Anayasal Düzenin Devamında
177
III. YENİ ANAYASA YAPIM YÖNTEMLERİ: KURUCU İKTİDARIN SOMUTLAŞMASI
180
A. Otoriter Yöntemler (Antidemokratik/Monokratik/Otokratik Yöntemler)
182
1. Ferman Yöntemi (charte octroyée)
183
2. Misak/Pakt (charte négociée) Yöntemi
184
B. Demokratik Anayasa Yapımı Yöntemleri
185
1. Halkın Doğrudan Anayasa Yapımı (Doğrudan Demokrasi Yöntemi)
187
2. Kurucu Referandum Yöntemi (Yarı Doğrudan Demokrasi Yöntemi)
187
a. Genel Olarak
187
b. Olağan Parlamentolara Kuruculuk İşlevi Verme
191
aa. 1946 Tarihli IV. Cumhuriyet Anayasası Yapımı
193
bb. 1958 Tarihli V. Cumhuriyet Anayasası
195
cc. Şili Anayasası’nın Yenilenmesi Süreci
196
3. Konvansiyon Yöntemi (Kurucu Meclis/Temsili Demokrasi Yöntemi)
197
C. Karma Yol: Plebisiter Kuruculuk (Kurucu Plebisit Yolu): Demokratik Anayasa Yapımının Bozulmuş Hâli
198
1. Yöntemin Tanımı ve Tarihçesi
198
2. Kurucu Referandumdan Farklılık
200
IV. ANAYASALARIN DEĞİŞTİRİLMESİ: “KURULU İKTİDAR” (Pouvoir constitué, pouvoir institué)
201
A. Tanım ve Kurucu İktidardan Farklılıkları
201
B. Kurulu İktidarın Sınırlılığının Meşruiyeti
204
C. Kurulu İktidarın Sahibi
205
D. Genel Olarak Anayasaların Değiştirilmesi Usulleri
207
E. Anayasaların Değiştirilmesinde İzlenen Süreçler
210
1. Öneri/Teklif Süreci (l’initiative)
210
2. Metnin Görüşülmesi ve Karara Bağlanması (Discussion/décision)
211
a. Birden Fazla Görüşme Esasına Bağlama
211
b. Nitelikli Çoğunluklara Tâbi Tutma
212
3. Onay (Ratification)
213
F. Anayasa Değiştirme Yetkisinin Sınırlamaları ve Bunların Pozitif Değeri
214
1. Genel Olarak Sınırlamalar
214
a. Konu Sınırlamaları (maddi sınırlamalar/ (limites matérielles)
215
b. Zamansal Sınırlamalar (limites temporelles)
217
c. Dönemsel (Konjonktürel) Sınırlamalar (limites circonstancielles)
218
2. Değişiklik Sınırlamalarına İlişkin Bazı Özel Durumlar
220
a. Değiştirme Usulünün Değiştirilebilir Olup Olmadığı
221
b. Değişiklik Yasağını Düzenleyen Maddenin Kendisinin Değiştirilebilir Olup Olmadığı
222
c. Değiştirme Yasağının Sadece Yasağı Düzenleyen Maddelerle Sınırlı Olup Olmadığı
226
3. Kurulu İktidara Getirilen Değiştirme Yasaklarının Hukuksal Değeri
228
a. Genel Olarak
228
b. Anayasa–Üstülük (supra–constitutionnalité) Tezi
231
aa. Anayasa–Üstülük Kavramı
231
bb. Pozitif Hukuk Kimliği Kazandırılmış Doğal Hukuk Normları (!)
234
c. Anayasa Değişikliklerinin Denetimi ve Anayasa–Üstü Normlar
235
d. Anayasa–Üstülük Yaklaşımına Yönelik Eleştiriler
242
G. Anayasayı Değiştirme Yasaklarına İlişkin Genel Değerlendirme
243
Üçüncü Bölüm
KURUMSALLAŞMIŞ İKTİDAR OLARAK DEVLET
Birinci Kısım
DEVLETİN OLUŞUMU VE TİPOLOJİSİ
I. DEVLET KAVRAMI
247
A. Kavramın Kökeni Üzerine
247
B. Modern Devletin Ortaya Çıkışı
249
1. Feodaliteden Kurumsal Kimliğe (Modern Devlete)
249
2. Modern Devletin İki Aşaması: Kral–Devletten Ulus–Devlete
252
C. Hukuk Açısından Devletin Anlamı ve Çerçevesi
254
II. DEVLETİN KÖKENİ ÜZERİNE ÇEŞİTLİ YAKLAŞIMLAR
255
A. Devlete İlişkin Tarihsel ve Sosyolojik Yaklaşımlar
257
1. Devlet Patriyarkal Ailelerin Birleşmesinin Ürünüdür
257
2. Devlet Kuvvet ve Mücadelenin Ürünüdür
257
3. Devlet Sınıf Çatışmalarının Ürünüdür
257
B. Devlete İlişkin “Varsayımsal” Yaklaşımlar
258
2. Devlet Yapay Bir Kurum Olmayıp Biyolojik Bir Varlıktır
258
3. Devlet İrâdî Bir İşlemin Ürünüdür: Sosyal Sözleşme Teorileri
259
a. Thomas Hobbes
259
b. John Locke
260
c. Jean–Jacques Rousseau
260
4. Devlet, Toplumsal Gelişmelerin Ürünüdür: Doğal Gelişim Teorisi
261
III. DEVLETİN KURUCU UNSURLARI
261
A. Ülke Unsuru (Fiziksel–Maddi Unsur, Coğrafi Unsur)
262
1. Kara Ülkesi
264
2. Hava Ülkesi
265
3. Deniz Ülkesi
266
B. Topluluk Unsuru (Sosyal–Beşerî Unsur)
267
1. Topluluk Kavramı
267
a. Milletin Devleti Ortaya Çıkartması
268
b. Devletin Milleti Ortaya Çıkartması
268
2. Topluluk Unsurunu Açıklayıcı Teoriler
268
a. Nesnel (Objektif) Millet Görüşü
269
b. Öznel (Sübjektif) Millet Yaklaşımı
270
3. Değerlendirme
270
C. Siyasal–Hukuksal Unsur: Egemenlik/Devlet Gücü, Siyasal İktidar, Kamu Gücü (puissance publique, souveranité, pouvoir politique)
277
1. Egemenlik Kavramı
278
2. Egemenliğin Belirgin Yanları
280
a. Tekel Güç Oluşu (un pouvoir monopole)
281
b. Meşru Güç Oluşu (un pouvoir légitime)
281
c. Kurumsallaşmış Bir Güç Oluşu (un pouvoir institutionnalisé)
282
d. Hukuksal Bir Güç Oluşu (un pouvoir de droit)
283
e. Asli Bir Güç Oluşu (un pouvoir orijinaire)
283
f. Mutlak Güç Oluşu (un pouvoir absolu)
284
g. Bölünmez, Devredilemez ve Paylaşılamaz Güç Oluşu (pouvoir indivisible et inaliénable)
284
3. Egemenliğin Geçerli Olduğu Alan
285
4. Egemenliğin Kaynağı (Kökeni) Sorunu
287
a. Egemenliğin İlahi Kaynağa Dayandırılışı: Teokratik Egemenlik Anlayışı
287
aa. Tabiatüstü İlahi Egemenlik Görüşü (théorie du droit divin surnatural)
287
bb. Providansiyel (Aşkın) İlahi Egemenlik Görüşü (théorie du droit divin providentiel)
288
cc. Egemenliğin İlahi Kaynağa Dayandırılmasının Sebep ve Sonucu
288
b. Beşerî Egemenlik Anlayışı
289
aa. Halk Egemenliği Teorisi (la théori de la souveraineté populaire)
289
bb. Millet Egemenliği Teorisi (la théorie de la souveraineté nationale)
290
5. İki Egemenlik Anlayışının Doğurduğu Sonuçlar: Demokrasinin Gelişimine Katkıları
292
a. Demokrasi Anlayışı: Temsili Demokrasi–Doğrudan Demokrasi
292
b. Emredici Vekâlet–Temsili Vekâlet
292
c. Seçme İşleminin (İradesinin) Niteliği
293
d. Genel Oy–Sınırlı Oy
293
e. Karşılaştırmalı Tablo Eşliğinde Topluca Sunumu
293
6. Egemenliğin ve Egemenlik Teorilerinin Metamorfozu
294
a. Klasik Egemenlik Kavramında Dönüşüm
294
aa. Egemenliğin Hukuk Yoluyla Sınırlandırılması
295
bb. Egemenliğin Uluslararası Sistemle Sınırlandırılması
296
b. Halk Egemenliği ve Ulus Egemenliği Teorilerinin Günümüzdeki Anlamı
296
E. Devletin Tüzel Kişiliği ve Sonuçları
298
1. Devletin Tüzel Kişiliğe Sahip Olması
298
2. Tüzel Kişiliğe Sahip Olmanın Hukuksal Sonuçları
300
İkinci Kısım
DEVLETİN ÇEŞİTLİ AÇILARDAN SINIFLANDIRILMASI
I. ŞEKİLLERİ BAKIMINDAN DEVLETLER: CUMHURİYETLER VE MONARŞİLER
302
A. Devlet Şekli Olarak Monarşiler
303
1. İktidara Geliş Yöntemine Göre
303
a. Irsî Monarşiler (monarchie héréditaire)
303
b. Seçimli Monarşiler (monarchie elective)
304
2. İktidarın Sınır ve Çerçevesine Göre Monarşiler
305
a. Mutlak Monarşiler (monarchie absolue): “Devlet Benim”
305
b. Meşruti Monarşiler (anayasal monarşiler, monarchie constitutionnelle): “Devlet Olsam da Her Şeyi Yapamam”
307
B. Devlet Şekli Olarak Cumhuriyet
308
1. Tanım ve Çerçeve
308
a. Dar Anlamda Cumhuriyet
308
b. Geniş Anlamda Cumhuriyet
309
2. Cumhuriyet ve Monarşi ile Demokrasi Arasındaki İlişki
309
II. TEŞKİLAT YAPILARI BAKIMINDAN DEVLETLER (Structure de l’État/organisation interne de l’État)
311
A. Üniter Devletler (Tek yapılı, Tekçi, Basit, État simple, État unitaire)
312
1. Tanım ve Çerçeve
312
2. Üniter Devletlerde İdarî Anlamda Bazı Yetkilerin Dağıtılması ve Paylaşılması
314
a. Yetki Genişliği (déconcentration)
315
b. Merkezi Yönetimden Hizmet Devri (décentralisation)
316
c. İdarî Özerklik ve Üniter Yapı
317
3. Üniter Devletin Belirgin Özellikleri
319
B. Bölgeli Devlet: Siyasal Bölgeli Devlet (Kısmî Siyasal Otonomi)
319
1. Tanım ve Çerçeve
319
2. Terminoloji Sorunu ve Üniter Devletten Sapmalar
320
3. Bölgeli Devletlerin Belirgin Özellikleri
323
4. Bölgeli Devletin Üniter Devletten Farklılıkları
326
5. Uygulamadan Örnekler
326
a. İtalyan Modeli
326
b. İspanya Modeli
327
c. Diğer Örnekler ya da Girişimle
329
6. Değerlendirme
330
C. Devlet Birlikleri ve Birleşik Devletler (Mürekkep Devletler)
331
1. Devlet Birlikleri
332
a. Kişisel Birlikler (Şahsi Birlik)
333
b. “Gerçek Birlikler”
334
c. Devletler Konfederasyonu (la confédérations d’États, staatenbund)
335
aa. Kuruluş ve Statüsü
335
bb. Karar Alma Süreci ve Kararlarının Etkisi
336
cc. Konfederal Örgütlenmelerin Uygulaması
338
2. Birleşik Devletler: Prototipi Olarak Federal Devlet
339
a. Tanım
339
b. Felsefe
343
c. Özellikler
345
aa. Siyasal İktidarın Birden Fazlalığı
346
bb. Federal Hukukun Üstünlüğü
347
cc. Çift Meclisli Yasama
347
dd. Federe Devletler ve Uluslararası İlişkiler
347
ee. Federal Devlet ile Federe Devletler Arasında Yetki Paylaşımı
348
ff. Federal Devletlerle Federe Devletler Arasında Yetki Uyuşmazlıklarının Çözümü
349
gg. Federal/Federe Vatandaşlık: İki Vatandaşlık İlkesi
350
hh. Federe Devletlerin Federal Yönetime Katılması
350
d. Federal Devletin Devletler Konfederasyonundan Farklılıkları
352
e. Federal Devletin Üniter Devletten Farklılıkları
354
f. Federal Devletin Bölgeli Devletten Farklılıkları
354
g. Federal Devletin Kuruluş Biçimleri
355
h. İstisnaî Bir Federalizm Türü Olarak “Toplulukçu Federalizm” (Fédéralisme communautaire)
356
i. Avrupa Birliği’nin Niteliği Hakkında Çeşitli Tartışmalar
358
aa. Süreç ve Günümüzdeki Durumu
358
bb. Birliğin Devlet Olup Olmadığı: Devlet Tipolojisi Yönünden Analizi
359
III. EGEMENLİĞİN KAYNAĞI BAKIMINDAN (DİN–DEVLET İLİŞKİLERİ) DEVLET TİPOLOJİSİ
362
A. Laik Devletler
363
1. Tanım
363
2. Laik Devletin Belirgin Özellikleri
365
a. Din ve Devlet İlişkilerinin Kurumsal Ayrılığı İlkesi
365
b. Din Özgürlüğünün Güvencesi
366
3. Bazı Özel Durumların Tahlili
370
B. Teokratik Devletler
377
1. Saf (Mutlak) Teokrasiler
377
2. Anayasal Teokrasiler (théocratie constitutionnelle): Mutlak/Saf Teokrasinin Anayasallaşması
378
IV. SİYASAL YAPILARINA YA DA DEVLET–TOPLUM İLİŞKİLERİNE GÖRE DEVLETLER
380
A. Klasik Sınıflandırmalar
380
B. Modern Sınıflandırmalar
382
1. Totaliter Devletler
383
a. Totaliter Devletlerin Özellikleri
385
aa. Resmî Bir İdeolojinin Varlığı
386
bb. Kütlesel Bir Tek Partinin Varlığı
387
cc. Muhalefetin Yokluğu
387
dd. Yargı Bağımsızlığı ve Tarafsızlığının Olmayışı
387
ee. Ekonominin Merkezden Planlanması: Piyasa Ekonomisine Kapalılık
387
ff. Korkutma ve Sindirme Sistemin Temel Aracıdır
388
gg. Gelişmiş Bir Asker ve Polis Ağının Varlığı
388
hh. Temel Hak ve Özgürlükler Resmî İdeolojiye Hizmet İçin Tanınmıştır
388
ii. Resmî Toplum–Sivil Toplum ya da Kamu–Özel Ayrımı Hemen Hemen Yoktur
388
b. Totaliter Devlet Modelleri
388
aa. Marksist–Leninist Totaliter Devletler
388
bb. Faşist Totaliter Devletler
392
2. Otoriter Devletler
395
3. Liberal Çoğulcu Demokratik Rejimler
396
4. Şematik Olarak Karşılaştırma
397
Dördüncü Bölüm
DEVLETİ SINIRLANDIRMA ARACI OLARAK GÜÇLER AYRILIĞI
I. GÜÇLER AYRILIĞI TEORİSİ VE DOĞURDUĞU SONUÇLAR
399
A. Anlam ve Önemi
399
1. Güçler Ayrılığının Anlamı
399
2. Güçler Ayrılığının Anayasacılık Bakımından Önemi
400
B. Güçler Ayrılığı Düşüncesinin Tarihsel Temelleri
401
1. Locke’da Güçler Ayrılığı Düşüncesi
402
2. Montesquieu’de Güçler Ayrılığı Düşüncesi
403
a. Genel Olarak
403
b. Teorinin Esası
404
C. Güçler Ayrılığı Öğretisinin Pratiği
405
D. Güçler Ayrılığı Anlayışının Günümüzde Geçerliliği
408
II. GÜÇLER AYRILIĞI İLKESİ VE UYGULAMASI
410
A. Güçler Ayrılığında Anlam Kayması ve Hükümet Sistemleri Üzerinde Etkisi
410
B. Güçler Ayrılığı İlkesi ve Hükümet Sistemlerini Sınıflandırmada Sorunlar
412
III. PARLAMENTER SİSTEMLER
415
A. Tanım
415
B. Parlamenter Sistemin Uygulama Biçimleri
416
1. Düalist (İkici) ya da Orleanist Parlamenterizm
416
2. Monist (Tekçi) Parlamenterizm (Klasik Parlamenter Rejim)
418
3. Çoğunlukçu Parlamenterizm (parlementerisme majoritaire)
419
C. Parlamenter Sistemlerin Belirgin Özellikleri
421
1. Güçlerin Denkliği ve İş Birliği
421
2. İki Yapılı–İkici Yürütme (Düalist Yürütme–bicéphalisme)
422
3. Devlet Başkanının Sorumsuzluğu
423
a. Siyasal Sorumsuzluk
424
b. Cezaî Sorumsuzluk
424
c. Hukuksal (Medenî) Sorumluluk
427
4. Bakanlar Kurulunun ve Bakanların Yasama Organı Önünde Siyasal Sorumluluğu
427
a. Siyasal Sorumluluk Kavramı
427
b. Yasama Organının Bilgi Edinme ve Denetim Araçları
429
aa. Soru (Parliamentary questioning)
429
bb. Genel Görüşme (General debate)
431
cc. Meclis Araştırması (Parliamentary inquiry)
431
dd. Gensoru (Censure motion)
432
ee. Meclis Soruşturması (parliamentary investigation)
433
5. Yürütmenin Yasamayı Fesih Yetkisi
435
a. Fesih Kurumunun Varlık Nedeni
437
b. Fesih Yetkisinin Sahibi
438
c. Fesih Kurumunun Genişlemesi
439
d. Fesih Türleri
441
aa. Yürütme Organının Feshi
441
bb. Kendi Kendini Fesih (öz fesih, auto–dissolution)
442
cc. Otomatik Fesih (kendiliğinden sonlanma, dissolution automatique)
443
dd. Karşılıklı Fesih
443
ee. Halkın Geri Çağırması ya da Kolektif Azil Yolu (recall)
444
D. Parlamenter Sistemin Aklileştirilmesi (Rasyonelleştirilmiş Parlamenter Sistem): Parlamenter Sisteme İşlerlik Kazandırma Eğilimi
444
1. Tanım
444
2. Parlamenter Sistemde Aklileştirme Teknikleri
448
a. Kurucu (Yapıcı) Güvensizlik Önergesi (Önce Kur Sonra Devir Yolu)
448
b. Güvensizlik Önergesinin Sayı ve Süre Yönünden Sınırlandırılması
449
c. Hükümetin Kurulmasının Kolay, Düşürülebilmesinin Zorlaştırılması
450
d. Fesih Yetkisinin Rasyonelleştirilmesi (Fesih Tehdidi Altında Güvenoyu)
451
e. Giyotin Usulü
451
f. Parlamentonun Etkin Çalışmasını Sağlamaya Yönelik Önlemler
452
3. Rasyonelleştirilmiş Parlamenter Araçların Sisteme Katkısı
453
IV. “GÜÇLERİN SERT AYRILIĞI”: BAŞKANLIK SİSTEMİ
454
A. Genel Olarak Başkanlık Sistemi
455
B. Başkanlık Sisteminin Ayırt Edici Unsurları
456
1. Monist (Monocéphale) Yürütme (Tek Yapılı/Tek Başlı)
457
2. Organların Birbirinden Bağımsızlığı
458
a. Organların Göreve Gelişinde Bağımsızlık (Organik Sert Ayrılık)
458
b. Organların Görevlerinde Bağımsızlık (İşlevsel Sert Ayrılık)
459
c. Organların İlişkilerinde Bağımsızlık
460
C. Başkanlık Sisteminde Güçlerin Birbiriyle Yakınlaştırılması
462
1. Başkanın Veto Yetkisi
464
2. Üst Düzey Kamu Yöneticilerinin Atamalarında Yasama Onayı
466
3. Uluslararası Sözleşmelerin Onayı
467
4. Bütçe Yetkisi
467
D. Uygulamada Durum
469
1. ABD Sistemi ve Saf (Otantik) Başkanlık
469
2. Yasama Organı
470
3. Yürütme Organı
471
a. Başkan
471
aa. Seçim Usulü
471
bb. Görev ve Yetkileri
473
b. Başkan Yardımcısı
473
c. Başkanlık Kabinesi
475
d. Başkan ve Kongre (Yasama Organı) Arasındaki İlişkiler
475
aa. Başkanın Kongre Üzerinde Sahip Olduğu Araçlar
478
bb. Başkanın Tek Başına Kullandığı Düzenleme Aracı Olarak “Başkanlık Kararnameleri” ya da “Başkanlık Emirnameleri” (executive orders)
479
aaa. Genel Olarak “Başkanlık Kararnameleri” (Başkanlık Emirnameleri)
479
bbb. Başkanlık Kararnameleri ve Bildirilerinin Hukuki Statüsü ve Kapsamı
481
cc. Başkan Üzerinde Kongre Araçları
485
e. Başkanın Sorumluluğu
485
V. KARMA (MELEZ/HİBRİT) HÜKÜMET SİSTEMLERİ
487
A. Başkan Ağırlıklı Karma Sistemler (régimes à prépondérance présidentielle)
489
1. Yarı Başkanlık Sistemi
489
a. Genel Çerçeve
489
b. Sistemi İsimlendirmede Güçlükler
492
c. Yarı Başkanlık Sisteminin Belirgin Özellikleri
495
aa. Cumhurbaşkanının Halk Tarafından Seçilmesi
496
bb. Cumhurbaşkanının Nispeten “Önemli” Sayılabilecek Yetkilere Sahip Olması
497
cc. Hükümetin Parlamento Önünde Siyasal Sorumluluğu
499
d. Yarı Başkanlık Sisteminin Uygulaması
499
2. Başkancı Yapılar (Sistemler)
502
a. Saf Başkanlık Sisteminden Ayırma Zorunluluğu
502
b. Başkanlık Sisteminin Başka Ülkelerde Uygulamasında Karşılaşılan Güçlükler
504
c. Saf Başkanlıktan Sapmalar ve Başkanın Kontrolsüz Güce Dönüşebilme Riski
506
d. Başkancı Sistemlerde Parlamenterleşme Eğilimleri ve “Parlamenterleştirilmiş Başkanlıklar” ya da Rasyonelleştirilmiş Başkancı Model Kurgusu
507
B. Parlamento Ağırlıklı Karma Sistemler (les régimes à prépondérance parlementaire): Meclis Hükümeti Sistemi
510
1. Meclis Hükümeti Sistemini Sınıflandırma Sorunu
510
2. Meclis Hükümeti Sistemi (Konvansiyonel Sistem): Tanımı ve Tarihçesi
512
3. Özellikleri ve İşleyişi
513
a. Yasama ve Yürütme İşlevlerinin Yasama Organında Toplanması
514
b. Yürütme Organı Yasama Organından Bağımsız Bir Kimliğe Sahip Değildir
514
c. İşlevlerin Yerine Getirilmesi Meclis Tarafından Belirlenir
514
d. Yürütmenin Meclise Karşı Kullanabileceği Hukuksal Bir Aracı Yoktur
515
e. Meclisin Sürekliliği
515
f. Meclisin Üstünlüğü
515
4. Uygulamada Durum
516
a. İsviçre Sistemi ve Meclis Hükümeti Açısından Değerlendirilmesi
517
b. 1921 Teşkilat–ı Esâsîyesi (Anayasası) ve Meclis Hükümeti Sistemi
518
Beşinci Bölüm
EGEMENLİĞİN KULLANIM YÖNTEMİ OLARAK DEMOKRASİ
I. ÇAĞDAŞ DEMOKRASİNİN KÖKENİ
521
A. Klasik Demokrasi ve Evrimi
521
B. Günümüzde Aldığı Anlam
524
II. ÇAĞDAŞ DEMOKRASİNİN BELİRLEYİCİ İLKELERİ
526
A. İktidarın Seçim Yoluyla Değiştirilebilir Oluşu: Düzenli Aralıklı Seçimler
527
B. Katılımcılık
528
C. Çoğunluk İlkesi: Çoğunluğun Yönetimi
529
D. Muhalefetin Varlığı
531
E. Siyasal Çoğulculuk
531
1. Genel Anlamda Çoğulculuk ve Demokrasi
531
2. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi İçtihatları Çerçevesinde Çoğulculuk
533
F. Hak ve Özgürlüklerin Güvencesi
535
G. Azınlığa Saygı İlkesi
535
H. Güçler Ayrılığı
537
İ. Çok Partili Siyasal Yaşam: “Siyasal Rekabet”e Dayalılık
537
J. Hukukun Üstünlüğü
538
K. Şeffaflık ve Hesap Verebilirlik
539
III. EGEMENLİĞİN KULLANIM YÖNTEMLERİ OLARAK DEMOKRASİ UYGULAMALARI
540
A. Doğrudan (Aracısız–Temsilsiz) Demokrasi
540
B. Temsili Demokrasi
543
1. Temsili Rejim Teorisi
543
2. Anlamı ve Geçirdiği Süreç
544
C. Yarı Doğrudan Demokrasi
546
1. Tanım ve Çerçevesi
546
2. Yarı Doğrudan Demokrasi Araçları
549
a. Halk Vetosu (Veto populaire)
550
aa. İsviçre’de Federal Düzeyde
551
bb. ABD’de Federe Devlet Düzeyinde
551
cc. İtalya’da
551
b. Halkın Kanun Girişimi (initiative de populaire)
552
c. Referandum
554
aa. Tanım
554
bb. Referandum– Plebisit Oylamaları Farklılığı
556
cc. Referandum Türleri
559
(1) Konularına Göre
560
(2) Uygulama Çevresine Göre
561
(3) Harekete Geçirilişinin Niteliğine Göre
562
(4) Harekete Geçiriliş Zamanına Göre
562
(5) Harekete Geçirene Göre
562
(6) Doğurduğu Sonuca Göre
563
dd. Referandum Sınırlamaları
563
d. Halkın Geri Çağırması (Révocation Populaire=Temsilcinin Azli=Recall)
565
aa. Bireysel Geri Çağırma (Bireysel Azil)
566
bb. Kolektif (Toplu) Geri Çağırma (aberrufungsrecht)
567
IV. EGEMENLİĞİN KULLANIMINA KATILIM ARACI OLARAK SEÇİMLER
567
A. Genel Oy İlkesi (Herkes için oy ilkesi)
568
1. Tanım ve Tarihçesi
568
2. Genel Oy Hakkına Getirilen Nesnel Sınırlamalar
571
a. Yaş
571
b. Yabancılar Yönünden
574
c. Asker Kişiler Yönünden
575
d. Mahkûmlar Yönünden
575
e. Diğer Kısıtlamalar
576
3. Genel Oy ve Demokrasi Kültürü İlişkisi
577
B. Eşit Oy İlkesi (Tek Birey–Tek Oy)
578
1. Sayısal Açıdan Oy Eşitsizliği (Çoğul oy/bindirmeli oy)
578
2. Değer Açısından Oy Eşitsizliği
579
3. Seçim Sisteminden Kaynaklanan Oy ve Temsil Eşitsizliği
580
C. Doğrudan Oy–Dolaylı Oy (suffrage direct–suffrage indirect)
580
D. Oyun Gizliliği İlkesi
582
E. Zorunlu Oy–Serbest Oy İlkesi (compulsory, mandatory voting/voluntary voting)
584
F. Dürüst Oy İlkesi (honnêteté du vote)
587
G. Bireysel Oy İlkesi (Vote personel)
588
H. Yargı Güvencesi Altında Seçim İlkesi
590
Altıncı Bölüm
EGEMENLİĞİN KURUMSAL İFADE ARAÇLARI OLARAK
SİYASAL PARTİLER VE SEÇİM SİSTEMLERİ
I. SİYASAL PARTİ KAVRAMI VE HUKUK ALANINA GİRMELERİ
593
A. Siyasal Parti Tanımı
593
1. Amaç unsuru
594
2. Örgütlü (Teşkilatlı) Sivil Topluluk Unsuru
595
3. Süreklilik Unsuru
596
B. Siyasal Partilerin Kısa Tarihçesi
597
II. SİYASAL PARTİLERİN İŞLEVLERİ
598
A. Toplum Çıkarlarını Birleştirmek İşlevi
599
B. İktidarı Kullanma, Denetleme ve Muhalefet İşlevi
600
C. Siyasal Kadroların Yetiştirilmesi İşlevi
601
D. “Siyasal Sosyalleştirme” (Political Socialisation) İşlevi
601
E. Halkla Yönetim Arasında İletişim Kanalı Görme İşlevi
602
III. SİYASAL PARTİLERİN HUKUKSAL NİTELİĞİ
602
IV. SİYASAL PARTİLERİN SINIFLANDIRILMASI
604
A. Yapıları Yönünden
605
1. Kadro Partileri
605
2. Kitle Partileri
606
B. İşlevleri Yönünden
606
1. Bireysel Temsil Partileri
606
2. Sosyal Bütünleşme Partileri
607
C. İdeolojik Türdeşlikleri Yönünden
608
1. Türdeş Partiler
608
2. Türdeş Olmayan Partiler
608
D. Disiplinleri Yönünden
608
1. Disiplinli Partiler
609
2. Serbest Partiler (Disiplinsiz Partiler)
609
V. PARTİ SİSTEMLERİ VE SONUÇLARI
610
A. Tek Partili Sistemler
612
1. “Hâkim Tek Parti Sistemi”
613
2. “Hegemonyacı Tek Partili Sistem”
613
B. İki Partili Sistemler
613
C. Çok Partili Sistemler
615
1. Katı (Agresif) Çok Partili Sistem (le multipartisme rigide)
615
2. Esnek (Ilımlı) Çok Partili Sistem (le multipartisme souple)
616
VI. SİYASAL PARTİLERİN KURULUŞ VE İŞLEYİŞ ESASLARI
616
A. Kuruluşları
616
B. Partilere Devlet Yardımı
617
1. Devlet Tarafından Sağlanan İmkân, Yardım ve Kolaylıklar
619
a. Doğrudan Sağlanan Yardım ve Kolaylıklar
619
b. Dolaylı Yoldan Sağlanan Yardım ve Destekler
620
2. Yardım Almada Bazı Yasaklar ve Devlet Yardımından Yararlanma Esasları
620
C. Siyasal Partilerin Denetlenmesi
622
1. Gelir, Gider ve Seçim Harcamaları Yönünden (Mali Denetim)
622
2. Faaliyetleri Yönünden Denetim
624
3. Siyasal Partilere Uygulanacak Yaptırımlar
626
4. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin Siyasal Partilere Yaklaşımı
628
D. Parti İçi Demokrasi
631
1. Tanım ve Önemi
631
2. Parti İçi Demokrasiyi Sağlamada Hukukun Etkisi
632
VII. TEMSİLCİLERİN BELİRLENMESİ YÖNTEMİ OLARAK SEÇİM SİSTEMLERİ
634
A. Seçim Çevresi Kavramı ve Düzenlenmesi
635
1. Seçim Çevresi Kavramı ve Türleri
635
a. Ulusal Seçim Çevresi
636
b. Geniş Seçim Çevresi (Geniş Bölge)
636
c. Dar Seçim Çevresi (Dar Bölge)
636
2. Seçim Çevrelerinin Oluşturulması ve Eşit Temsiliyet İlkesi
637
a. Genel Olarak
637
b. Yargı Yerlerinin Yaklaşımı
639
B. Seçim Çevresinden Çıkartılacak Milletvekili Sayısı ve Seçim Turlarına Göre Seçimler
640
C. Seçim Sistemleri
640
1. Çoğunluk Sistemi
641
a. Çoğunluğun Türüne Göre Çoğunluk Sistemi
641
aa. Salt Çoğunluk Sistemi
641
bb. Basit Çoğunluk Sistemi (Nispî Çoğunluk Sistemi)
642
b. Seçilecek Aday Sayısına Göre Çoğunluk Sistemi
642
aa. Tek İsimli Çoğunluk Sistemi (scrutin majoritaire uninominal)
642
bb. Listeli Çoğunluk Sistemi
644
2. Nispî Temsil Sistemi (Orantılı Temsil)
644
a. Tanım
644
b. Nispi Temsil Sisteminde Milletvekili Dağılımı
644
aa. Ulusal Sabit Seçim Sayısı
645
bb. Değişken Seçim Çevresi Sayısı
645
c. Artık Oyların Değerlendirilmesi Yöntemleri
645
aa. En Fazla Artık Oy Yöntemi (la méthode des plus forts restes)
646
bb. En Yüksek Ortalama Oy Yöntemi (la méthode de la plus forte moyenne)
646
cc. D’Hondt Sistemi
647
dd. Sainte–Laguë Sistemi (Tek sayı sistemi)
648
ee. Milli Bakiye (Artık) Sistemi (La méthode des restes sur le plan national)
649
3. Karma (Hibrit/Melez) Seçim Sistemleri
650
a. Karma Sistem Arayışları ve Uygulamaları
650
b. Karma Sistem Örnekleri
652
4. Avrupa Konseyi Üyesi Devletlerin Seçim Sistemleri
654
1. Çoğunluk Sistemine İlişkin Değerlendirme
655
a. Genel Olarak
655
b. Seçim Adaletsizlikleri ve “Küp Kanunu” Formülü
656
c. Seçim Adaletsizlikleri ve Karşılaştırmalı Somut Örnekler
657
d. Tek Turlu, Tek İsimli Çoğunluk Sistemi ve Siyasal Sonuçları (İngiliz Sistemi)
658
e. İki Turlu Tek İsimli Çoğunluk Sistemi (Fransız Sistemi)
659
f. Çoğunluk Sistemi Her Zaman Parlamentoda Çoğunluğun Garantisi Değildir
660
2. Nispî Temsil Sisteminin Değerlendirilmesi
660
3. Seçim Sisteminin Doğurduğu Sonuçların Çeşitli İhtimallere Göre Toplu Olarak Açıklanması
662
4. Genel Değerlendirme
664
VIII. SEÇİM BARAJLARI
667
A. Kavram ve Amaç
667
B. Seçim Barajı Türleri
668
1. Seçim Çevresi Barajı
668
2. Ülke Barajı
669
C. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin Seçim Barajlarına Yaklaşımı
671
Yedinci Bölüm
DEVLETİN TEMEL ORGANLARI
I. YASAMA ORGANI
673
A. Yasama Organının Oluşumu
673
1. Genel Olarak Meclislerin Sayısı
674
2. Çift Meclislilik
674
a. Tarihçe ve Günümüzde Durum
674
b. Çift Meclisli Yasama Organlarının Oluşumu ve Yetki Paylaşımı
676
3. Tek Meclislilik/Çift Meclislilik Üzerinde Tartışmalar
677
a. İkinci Meclislerin Aleyhine Görüşler
677
b. İkinci Meclislerin Lehine Görüşler
678
c. Değerlendirme ve Sonuç
680
B. Yasama Organının Çalışma Esasları
681
1. İçtüzük Kuralları (Réglement d’assemblée, Règlement intérieur de parlement)
681
a. İçtüzük Kurallarının Önemi
681
b. İçtüzük Kurallarının Düzenleme Alanı ve Yetki
682
2. Parlamentoların Toplanma Dönemleri ve Bazı Kavramlar
685
3. Yasama Organının Görüşme ve Oylamalarına İlişkin Temel Kavramlar
685
a. Öncelikle ve İvedilikle Görüşme
685
b. Toplanma ve Karar Yeter Sayısı
686
c. Oylama Yöntemleri
688
C. Yasama İşlevi ve Nitelikleri
689
1. Yasama İşlevi Olarak Kanun
689
2. Yasama İşlevinin Ayırt Edici Özellikleri
691
a. Genellik İlkesi
692
b. Asli Düzenleme Yetkisi Oluşu
695
c. Devredilemezlik İlkesi
698
D. Yasama Üyeliğinin Niteliği
699
1. Temsili Vekâlet (mandat représentatif) İlkesi ve Sonuçları
700
a. Azil Yasağı
700
b. Millî Temsil İlkesi
701
2. Emredici/Azledici Vekâlet (mandat impératif) ve Sonuçları
703
E. Parlamenter Bağışıklıklar (Les immunités parlementaires)
704
1. Kavram ve İçerik
704
2. Yasama Bağışıklığı Türleri
706
a. Yasama Sorumsuzluğu (l’irresponsabilité parlementaire)
706
aa. Tanım ve Çerçevesi
706
bb. Sonuçları
707
cc. Sorumsuzluk ve Parlamento Disiplin Hukuku
709
b. Yasama Dokunulmazlığı (l’inviolabilité parlementaire)
710
aa. Tanım ve Çerçevesi
710
bb. Özellikleri
711
II. YÜRÜTME ORGANI
713
A. Yürütmenin Geleneksel İşlevleri
715
1. Kanunların Uygulanması
715
2. İç ve Dış Güvenliğin Sağlanması
715
3. Yürütmenin Düzenlemelerde Bulunması
716
4. Ülke Genel Siyasetinin Tespiti ve Uygulanması
718
B. Yürütme Organının Görevlerinin Genişlemesi ve Giderek Güçlenmesi
718
1. Yürütme Organının Görev Alanının Genişlemesinin Nedenleri
718
2. Yürütme Organının Ön Plana Çıkmasının Sonuçları
719
a. Yasama İşlevine Yürütmenin Giderek Karışması
720
b. Yürütmeye Yasama Yetkilerinin Devri (délégation)
720
c. Yürütmeye Özerk Düzenleme Yetkisi Tanınması
720
d. Ulusal Siyasetin Direksiyonunun Yürütmeye Geçmesi
721
C. Yürütme Organının Yapısı
722
III. YARGI
723
A. Kavram
723
1. Yargının Maddi Ölçüt Açısından Tanımı ve Çerçevesi
724
2. Yargının Şekli Ölçüt Açısından Tanımı ve Çerçevesi
724
3. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi İçtihatlarında Yargı Kavramı
725
4. Değerlendirme
726
B. Çoğulcu Demokrasilerde Yargının Yeri ve Temel İlkeler
728
1. Doğal Yargı İlkesi (Doğal Hâkim/Doğal Mahkeme İlkesi)
728
2. Yargı Bağımsızlığı
730
a. Anlamı
730
b. Önemi
732
c. Yargı Bağımsızlığının Ön Şartı Olarak Kurumsal Bağımsızlık
734
aa. Yasama Organına Karşı Kurumsal Bağımsızlık
735
bb. Basına Karşı Bağımsızlık (Dördüncü Güce Karşı)
736
cc. Yürütme Organına Karşı Bağımsızlık
736
dd. Taraflara Karşı Bağımsızlık
737
ee. Yargının Bizâtihi Kendisine Karşı Bağımsızlık
738
d. Yargı Bağımsızlığının Kurucu Unsurları
738
aa. Hâkimlik Güvencesi
738
aaa. Görevinden Alınamama (Azil Yasağı)
739
bbb. Re’sen Emekli Edilememe
740
ccc. Maaş ve Ödeneklerden Yoksun Bırakılamama
740
ddd. Rızası Dışında Başka Bir Yargısal ya da İdari Göreve Getirilememesi
740
eee. Görev Yeri Değişikliği (Coğrafi Güvence)
741
bb. Yargıya Müdahale Suçu
741
cc. Atama ve Özlük İşlemlerinin Bağımsız Kurullara Bırakılması
741
3. Yargının Tarafsızlığı ve Bağımsızlıkla İlişkisi
742
4. AİHM İçtihatları Işığında Yargı Bağımsızlığı ve Tarafsızlığı
745
a. Yargı Yerinin ve Yargı Görevini Yerine Getiren Kişilerin Niteliği
745
b. Hâkimlerin Göreve Gelmeleri ve Bağımsızlıkları Üzerinde Etkisi
745
c. Dış Baskılara Karşı Korunması ve Güvencesi
746
C. Yargısal Kurullar
748
1. Bağımsız ve Tarafsız Yargı İçin Yargısal Kurullar Oluşturma Gereği
748
2. Yargısal Kurulların Oluşumu
749
a. Kooptasyon Modeli (Korporatif Model)
749
b. Karma Nitelikte Yapılanma Modeli
749
D. Yargının Denetimi ve Sorumluluğu
751
1. Cezaî Sorumluluk
753
2. Tazminat Sorumluluğu
754
3. Meslekî Sorumluluk
755
Sekizinci Bölüm
SİYASAL İKTİDARIN SINIRLANMASI ARACI OLARAK
ANAYASALLIK DENETİMİ
I. ANAYASANIN ÜSTÜNLÜĞÜ KAVRAMI
757
A. Anayasal Üstünlüğün Gerekçeleri ve Temelleri
758
1. Maddi Temeli: Devletin Kurucu İşlemi Olma
758
2. Organik Temel: Kurucu İradenin Eseri Olma
759
3. Demokratik Temeli: Anayasanın Sosyal Sözleşme Niteliği Taşıması
759
4. Biçimsel Temel: Yapılış ve Değiştirilişinin Diğer Kurallardan Farklı Esaslara Bağlanması
760
B. Anayasanın Üstünlüğünün İki Anlamı
760
1. Esasa İlişkin Üstünlük/Maddi Üstünlük (suprématie matérielle)
760
2. Şekle İlişkin Üstünlük (suprématie formelle)
761
II. ANAYASAL ÜSTÜNLÜĞÜN KURUMSAL GÜVENCESİ OLARAK ANAYASALLIK DENETİMİ
762
A. Genel Olarak
762
1. Geniş Anlamda Anayasallık Denetimi
763
2. Dar Açıdan Anayasallık Denetimi
763
B. Parlamentonun Üstünlüğünden Anayasanın Üstünlüğüne
763
1. Parlamentonun Üstünlüğü: Genel İrade Efsanesi
763
2. Genel İradenin Sarsılması: Anayasanın Üstünlüğü
765
C. Yapan Organa Göre Anayasallık Denetimi Türleri
766
1. Siyasal Organlar Eliyle Anayasallık Denetimi
766
a. Tanım
766
b. Siyasal Denetim Yoluna Yöneltilen Eleştiriler
768
2. Yargısal Denetim (Anayasa Yargısı/Anayasal Yargı)
770
III. ANAYASAYA UYGUNLUĞUN YARGISAL DENETİMİ (ANAYASA YARGISI)
773
A. Anayasa Yargısının Meşruiyeti Sorunsalı
773
B. Anayasa Yargısına Yöneltilmiş Eleştiriler ve Meşruiyet İnşâsı Arayışları
775
1. Halk İradesinin Yasama İradesiyle Özdeşleştirilemeyeceği
776
2. Seçilmiş Olmanın Tek Başına Demokrasinin Meşruiyet Ölçüsü Olmayışı
777
3. Son Sözün Yine Seçilmişlere Ait Olduğu
778
4. Kararlarının Yasama Yetkisinin Kullanımı Olmadığı
779
5. Anayasa Yargısının da Kaynağını Anayasadan Alan Bir Yargı Yetkisi Olduğu
781
C. Anayasa Yargısının Yükselişi
781
IV. ANAYASA YARGISINDA DENETİM MODELLERİ VE İŞLEYİŞ ESASLARI
783
A. Denetim Modeline Göre Anayasa Yargısı
784
1. Amerikan Modeli (Decentralized Judicial Review)
785
a. Ortaya Çıkışı
785
b. Marbury/Madison Davası ve (Amerikan) Anayasa Yargısı Bakımından Önemi
787
c. Sistemin (Modelin) Belirgin Özellikleri
788
aa. Yaygınlaştırılmış Anayasa Yargısı Modelidir (un contrôle décentralisé)
789
bb. Somut Olay Denetimine Dayanır (voi d’exception/contrôle concret)
790
cc. Denetim Ancak Düzeltici/Bastırıcı (contrôle à posteriori) Olabilir
790
dd. Verilen Kararlar Somut Olay ve Taraflarıyla Sınırlıdır (un contrôle aux effets relatifs)
791
ee. Denetimin Kapsamı ve Kararların Yerine Getirilmesi
792
d. Modelin Uygulama Çevresi
793
2. Avrupa Modeli (centralized judicial review)
794
a. Modelin Ortaya Çıkışı ve Gelişimi
795
b. Modelin Temel Özellikleri
797
aa. Merkezileşmiş, “Özel Yetkili Anayasa Yargısı” Esasına Dayanır
797
bb. Hem Soyut Hem Somut Denetime Elverişlidir
798
cc. Hem Önleyici Hem Düzeltici Sisteme Uygun Modeldir
799
dd. Mahkeme Kararları Mutlak Otoriteye Sahiptir
799
3. Her İki Modelin Tablo Eşliğinde Karşılaştırılması
799
4. Anayasallık Denetimi Modellerinin Dünya Genelinde Dağılımı
800
B. Zaman Bakımından Anayasa Yargısı
800
1. Önleyici Denetim (côntrole préventif, controle préalable, ex ante, a priori)
800
a. Tanım ve Uygulama Çevresi
800
b. Özellikleri: Olumlu ve Olumsuz Yanları
802
2. Düzeltici (Bastırıcı) Denetim (contrôle répressif, ex post, a posteriori denetim)
804
a. Tanım ve Uygulama Çevresi
804
b. Özellikleri: Olumlu ve Olumsuz Yanları
804
3. Önleyici ve Düzeltici Denetimin Çeşitli Açılardan Karşılaştırılması
806
4. Değerlendirme ve Tablo Eşliğinde Uygulama Örnekleri
807
C. Anayasal Dava Türleri (Başvuru Yolları) (le mode de contrôle)
807
1. İptal Yolu (côntrole par voie d’action, soyut norm denetimi, dava yolu)
808
2. Somut Norm Denetimi (côntrole par voie d’exception, constitutional review, def’i yoluyla denetim, itiraz yolu)
810
3. Kişisel (Bireysel) Başvuru Yolu (“individual application”, “recours individuel”, “requête individuelle”)
812
V. ANAYASALLIK DENETİMİNİN KAPSAMI VE ALANI
815
A. Denetim Kapsamı
815
1. Şekil Açısından Denetim
816
2. Esas (Öz) Açısından Denetim
816
B. Denetim Alanı (Denetime Tâbi İşlemler)
816
1. Kanunlar (Her ülkede)
816
2. Yasama İçtüzükleri ve Diğer Düzenleyici İşlemler
818
3. Uluslararası Sözleşmeler
818
4. Referandumlar
819
5. Anayasa Değişiklikleri
819
a. Şekil Bakımından Denetim
820
b. Anayasa Değişikliklerinin İçerikleri (Esas) Yönünden Denetimi ve Karşılaştırmalı Anayasa Yargısında Durum
820
aa. Esas Denetiminin Anlamı ve İçeriği
820
bb. Karşılaştırmalı Anayasa Yargısında Durum
823
VI. MAHKEMELERİN KOMPOZİSYONU (OLUŞUMU) ÜZERİNE
826
A. Mahkeme Üyelerinin Belirlenmesi Yöntemi
826
B. Üyelerin Göreve Getirilişi, Bağımsızlık ve Tarafsızlıkları
827
C. Üyelik Şartları ve Görev Süresi
829
D. AB Ülkelerinde Mahkemenin Oluşumu, Üye Sayısı ve Görev Süreleri
830
VII. MAHKEMELERİN GÖREV ALANLARI: BELLİ BAŞLI İŞLEVLERİ ÜZERİNE
831
A. Hak ve Özgürlükleri Koruma, Hukuk Devletini Güçlendirme İşlevi
832
B. Yetki Dağılımından Doğan Uyuşmazlıkları Çözme
835
1. Devlet Bileşenleri Arasında Yetki Dağılımından Kaynaklanan Uyuşmazlıklar
835
2. Devlet Organları Arasında Çıkan Yetki Uyuşmazlıkları
835
C. Ulusal Düzeyde Seçim ve Referanduma İlişkin Uyuşmazlıkların Çözümü
836
D. Siyasal Partilerin Kapatılmaları ve Malî Denetimleri
836
E. Görüş Sunma Yetkisi (compétance consultative, advisory opinion)
837
VIII. ANAYASALLIK DENETİMİNDE ÖLÇÜ (REFERANS) NORMLAR
840
IX. MAHKEME KARARLARININ ETKİSİ VE SONUÇLARI
843
A. Genel Olarak Yargısal Karar Alma Modelleri ve Mahkemenin Karar Türleri
843
1. Yargısal Karar Alma Modelleri
844
a. Klasik Yaklaşım
844
b. Şekilci Yaklaşım (Formalist yaklaşım)
844
c. Davranışçı Yaklaşım
844
d. Yeni Kurumsalcı Yaklaşım
845
2. Anayasa Yargısında Karar Türleri
845
a. Yokluk Kararları (inexistence)
846
b. İptal Kararları (Nullite)
847
c. Ret Kararları (Anayasaya uygunluk kararları)
848
d. “Şartlı (Rezervli) Ret”: Ret–İptal Arası Kararlar (les décisions intermédiaires)
848
aa. Kavramın Anlamı
848
bb. Şartlı Ret Kararlarına Başvuru Nedeni
849
cc. Uygulamada Durum
851
e. Çağrı Kararları
853
B. Kararların Etkisi
856
1. Kararların Bağlayıcılığı
856
2. Kararların Yürürlüğe Girmesini Erteleme
858
3. Kararların Kişiler Bakımından Etkisi
859
4. Kararların Zaman Bakımından Etkisi
859
X. ANAYASA YARGISINDA GEÇİCİ ÖNLEMLER
860
A. Geçici Önlemler Kurumuna Gereksinim ve Kurumun Amacı
860
B. Bazı Ülkelerde Uygulama Örnekleri
862
1. ABD Uygulaması
862
2. Belçika Uygulaması
864
3. Almanya Uygulaması
865
4. Türkiye Uygulaması
865
EKLER
867
Seçilmiş Kaynakça
869
Kavram Dizini
903
Ömer ANAYURT
İÇİNDEKİLER
Sekizinci Baskıya Önsöz
7
Önsöz
9
Kısaltmalar
37
Birinci Bölüm
DEVLETİN HUKUKSAL ÇERÇEVESİ OLARAK
ANAYASA VE ANAYASA HUKUKU
Birinci Kısım
ANAYASA KAVRAMI VE ANAYASA HAREKETLERİ
I. ANAYASA KAVRAMI: ORTAYA ÇIKIŞI VE GELİŞİMİ
41
A. Anayasa Kavramının Etimolojisi
41
B. Anayasacılık Düşüncesi ve Hareketleri
44
1. Anlamı ve Tarihçesi
44
2. Liberal Anayasacılığın Düsturları (Mottoları)
47
3. Liberal Anayasacılığın Amaç ve İlkeleri
48
4. Anayasacılık ve Demokrasi Düşüncesi Arasındaki Karşıtlık ve Anayasal Demokrasi
50
C. Anayasacılık Düşüncesinde Anayasaya Yüklenen İşlevsel Anlam: Anayasanın Siyasal Anlamı
52
D. Anayasanın Anlam Erozyonuna Uğraması
54
E. Anayasacılığın İçini Boşaltma Eğilimleri: Liberal Anayasacılık Versus İlliberal Anayasacılık (!) ve Anayasacılık Öykünmeleri
56
1. Liberal Anayasacılığa Yönelik Tehditler ve “Anti–Anayasacılık” (!) Tezleri
56
2. Anayasacılık Çeşitlemelerinin (!) Anayasacılığı Sulandırma Sorunu
60
F. Türkçede Terminoloji Sorunu ve Tartışması
62
II. ANAYASALARIN İŞLEVLERİ
64
A. Hukuksal İşlevleri
66
1. Anayasa, Hukuk Düzeninin Geçerlilik Temelidir
66
2. Anayasa, Devletin Kurucu İşlemi ve Yönetenlerin Statüsüdür
66
3. Anayasa, Bir Devletin Uluslararası Toplumdaki Sembolüdür
67
4. Anayasa, Siyasal İktidarın Sınır ve Çerçevesi, Özgürlüğün Güvence Aracıdır
67
B. Siyasal İşlevleri
68
1. Anayasa Egemen Halkın İradesini Yansıtan İşlemdir
68
2. Anayasa Yönetimin Meşruiyet Kaynağıdır
69
3. Anayasa Ulusal Bütünlüğün ve Ortak Kimlik İnşasının Temel Unsurudur
70
4. Anayasa Bir İdeoloji ve Felsefenin Somutlaşmış İfadesidir
73
5. Anayasa Siyasal İstikrarı Sağlama Aracıdır
74
III. ANAYASALARIN İÇERİĞİ
74
A. Genel Çerçeve
74
1. Anayasal Değerlere Dair Hükümler (Anayasal Kimlik)
75
2. Devlet Teşkilatına Dair Hükümler (Anayasal Kurumlar)
75
3. Hak ve Özgürlüklere Dair Hükümler (Anayasal Hak ve Özgürlükler)
76
B. Anayasal Başlangıçlar ve Pozitif Değeri Sorunu
77
1. Anayasal Başlangıçlar (dibace, önsöz, preamble)
77
2. Başlangıçların Pozitif Hukuk Gücü Sorunsalı
79
a. Hukuksal Güçleri Yönünden Başlangıç Türleri
79
aa. Dekoratif Başlangıçlar
80
bb. Bağlayıcı Başlangıçlar
80
cc. Yorumlayıcı Başlangıçlar
80
b. Pozitif Değere Sahip Başlangıçlar Sorunu
80
aa. Yasama Organına “Açık Çek” Sunması
81
bb. Anayasa Yargısına Geniş Değerlendirme Marjı Bırakması
82
c. Anayasal Başlangıçlara İlişkin Genel Değerlendirme
83
IV. ANAYASA HUKUKU VE DİĞER HUKUK DALLARI ÜZERİNDE ETKİSİ
83
A. Tanım
83
B. Anayasa Hukuku Alanının Çerçevesini Çizmede Zorluk
85
C. Anayasa Hukukunun İçeriği: Anayasa Hukuku, Anayasanın Hukuku
85
1. Genel Olarak
85
2. Anayasa Hukukunun Kısımları
87
3. Anayasa Hukuku Alanının Genişlemesi ve Bunun Alanın İsimlendirilmesi ve İçeriği Üzerinde Etkisi
89
a. Anayasa Hukukunun Alanının Genişlemesi
89
c. Günümüzde Anayasa Hukukunun Alanı
92
D. Anayasa Hukukunun Uluslararasılaşması
94
E. Anayasa Hukuku ve Siyaset Bilimi
96
1. Konu Bakımından Ayrılamama
96
2. Yöntemsel Ayrışma
97
3. Karşılıklı Etkileşim
97
V. ANAYASA HUKUKUNUN BELİRGİN ÖZELLİKLERİ
98
A. Anayasa Hukuku, Bir Yandan Eski, Bir Yandan Genç Bir Hukuk Dalıdır
99
B. Anayasa Hukuku, Kamu Hukukunun Bir Dalıdır
99
C. Anayasa Hukuku Sürekli Değişim İçinde Olan Bir Hukuk Dalıdır
100
D. Anayasa Hukuku Diğer Hukuk Dallarına da Hâkim Bir Hukuk Dalıdır: “Hukukun Anayasallaşması”
101
E. Anayasa Hukuku, Değerlere Dayalı Bir Hukuk Dalıdır (Un droit engagé)
103
VI. ANAYASA HUKUKUNUN KAYNAKLARI
106
A. Bilgi Kaynağı
106
B. Organik Kaynak
106
C. Sosyolojik Kaynak
106
D. Şekli Kaynak
108
VII. ANAYASA HUKUKUNDA YÖNTEM
109
A. Genel Olarak Hukuksal Pozitivizm Yöntemi (Egzejetik Yöntem/Metin Yorumculuğu Yöntemi)
109
B. Anayasa Hukukunda Yöntemler
110
1. Dogmatik Yöntem
111
2. Yöntem Genişlemesi ve Sosyolojik Yönteme Başvuru Gereği
112
İkinci Kısım
ANAYASALARIN ÇEŞİTLİ AÇILARDAN SINIFLANDIRILMASI
I. ANLAMLARI YÖNÜNDEN ANAYASALAR: ANAYASANIN TERMİNOLOJİK AÇIDAN İKİ FARKLI ANLAMI
117
A. Geniş (Maddi) Anlamda Anayasa (la constitution au sens large)
118
B. Dar (Şekli) Anlamda Anayasa (au sens strict)
120
C. Geniş Anlamda Anayasa–Dar Anlamda Anayasa Arasındaki İlişkiler
121
D. Geniş ve Dar Anlamda Anayasa Tanımlarının Karşılaştırılması
123
E. Ayrıma Yönelik Tereddütler ve Ayrımın Gerekli Olup Olmadığı
123
II. ŞEKİLLERİ YÖNÜNDEN
126
A. Yazılı Anayasalar (written constitutions)
126
B. Gelenek Ağırlıklı Anayasalar
127
1. Tanım
127
2. Yazılı Anayasa İle Gelenek Ağırlıklı Anayasanın Karşılaştırılması
129
3. Gelenek Ağırlıklı Anayasaların Oluşumu
129
a. Objektif Unsur (Maddi Unsur–Tekrarlama Olgusu–Répétition)
130
b. Sübjektif Unsur (Manevi/Psikolojik Unsur–le centiment d’obligation)
130
c. Hukuksallık Unsuru
130
4. Gelenek Ağırlıklı Anayasalar ile Anayasa Gelenekleri İlişkisi
131
a. Anayasa Geleneği Kavramı
131
b. Anayasa Geleneklerinin İşlevi
133
aa. Yazılı Anayasanın Boşluklarını Doldurma İşlevi (Praeter Legem)
133
bb. Yazılı Anayasa Kuralını Yorumlayıcı İşlevi veya Belirsizliklerini Giderme İşlevi (Secundum Legem)
133
cc. Yazılı Anayasa Kuralını Kaldırma veya Değiştirme İşlevi (Praeter Constitutionem)
134
c. Anayasa Geleneklerinin Anayasa Uygulamalarından (Pratiklerinden) Farkı
134
C. Yazılı Anayasa–Gelenek Ağırlıklı Anayasa Ayrımının Değerlendirilmesi
136
III. DEĞİŞTİRİLİŞLERİ YÖNÜNDEN
137
A. Katı Anayasalar (Sert Anayasalar/Bükülmez Anayasalar)
137
1. Tanım ve Önemi
137
2. Özellikleri ve Sonuçları
138
3. Katılığın Olumlu ve Olumsuz Yanları
140
a. Olumlu Yanları
140
b. Olumsuz Yanları
140
c. Değerlendirme
141
d. Katılığı Sağlayıcı Düzenlemeler
142
B. Esnek (Yumuşak) Anayasalar
142
IV. ANAYASA YAZIM TEKNİĞİ YÖNÜNDEN ANAYASALAR
144
A. Düzenleyici Anayasa–Çerçeve Anayasa
144
1. Tanım
144
2. Değerlendirme ve Uygulamada Durum
146
B. Yazılım Yöntemi Bakımından: Orijinal (Özgün) Anayasalar–Taklit Anayasalar
148
V. İŞLEVLERİ (FELSEFELERİ) YA DA ANAYASACILIK YÖNÜNDEN ANAYASALAR
151
A. Anayasal Ontoloji ve Anlam Kayması (invertion)
151
B. Anayasaları “Ontolojik Açıdan” Sınıflandırma Gereği ve Anayasa Türleri
153
VI. İÇERDİKLERİ HÜKÜMLERİN NİTELİĞİ BAKIMINDAN: SİYASAL ANAYASA/SOSYAL ANAYASA
156
İkinci Bölüm
ANAYASALARIN YAPILMASI VE DEĞİŞTİRİLMESİ
I. KURUCU İKTİDAR KAVRAMI
159
II. ASLİ KURUCU İKTİDAR (le pouvoir constituant originaire; pouvoir créateur)
162
A. Niteliği
162
1. Hukukun Sıfır Noktası Tezi (Hukuk Boşluğu)
163
2. Asli Kurucu İktidarın Sınırlılığı Tezi: Hukukun Sürekliliği
164
a. Genel Olarak
164
b. Asli Kurucu İktidarın Sürekliliği ve Sınırlılığı
166
3. Değerlendirme
167
B. Asli Kurucu İktidarın Eylemsel Sınırları
169
1. İç Dinamikler
169
C. Yeni Anayasanın Ortaya Çıktığı Durumlar
172
1. Yeni Bir Devletin Kurulması
173
2. Mevcut Devletin Anayasal Düzeninin Şiddet Yoluyla Ortadan Kalkması ya da Egemenliğin Kaybedilmesi
173
3. Mevcut Anayasal Düzenin Devamında
177
III. YENİ ANAYASA YAPIM YÖNTEMLERİ: KURUCU İKTİDARIN SOMUTLAŞMASI
180
A. Otoriter Yöntemler (Antidemokratik/Monokratik/Otokratik Yöntemler)
182
1. Ferman Yöntemi (charte octroyée)
183
2. Misak/Pakt (charte négociée) Yöntemi
184
B. Demokratik Anayasa Yapımı Yöntemleri
185
1. Halkın Doğrudan Anayasa Yapımı (Doğrudan Demokrasi Yöntemi)
187
2. Kurucu Referandum Yöntemi (Yarı Doğrudan Demokrasi Yöntemi)
187
a. Genel Olarak
187
b. Olağan Parlamentolara Kuruculuk İşlevi Verme
191
aa. 1946 Tarihli IV. Cumhuriyet Anayasası Yapımı
193
bb. 1958 Tarihli V. Cumhuriyet Anayasası
195
cc. Şili Anayasası’nın Yenilenmesi Süreci
196
3. Konvansiyon Yöntemi (Kurucu Meclis/Temsili Demokrasi Yöntemi)
197
C. Karma Yol: Plebisiter Kuruculuk (Kurucu Plebisit Yolu): Demokratik Anayasa Yapımının Bozulmuş Hâli
198
1. Yöntemin Tanımı ve Tarihçesi
198
2. Kurucu Referandumdan Farklılık
200
IV. ANAYASALARIN DEĞİŞTİRİLMESİ: “KURULU İKTİDAR” (Pouvoir constitué, pouvoir institué)
201
A. Tanım ve Kurucu İktidardan Farklılıkları
201
B. Kurulu İktidarın Sınırlılığının Meşruiyeti
204
C. Kurulu İktidarın Sahibi
205
D. Genel Olarak Anayasaların Değiştirilmesi Usulleri
207
E. Anayasaların Değiştirilmesinde İzlenen Süreçler
210
1. Öneri/Teklif Süreci (l’initiative)
210
2. Metnin Görüşülmesi ve Karara Bağlanması (Discussion/décision)
211
a. Birden Fazla Görüşme Esasına Bağlama
211
b. Nitelikli Çoğunluklara Tâbi Tutma
212
3. Onay (Ratification)
213
F. Anayasa Değiştirme Yetkisinin Sınırlamaları ve Bunların Pozitif Değeri
214
1. Genel Olarak Sınırlamalar
214
a. Konu Sınırlamaları (maddi sınırlamalar/ (limites matérielles)
215
b. Zamansal Sınırlamalar (limites temporelles)
217
c. Dönemsel (Konjonktürel) Sınırlamalar (limites circonstancielles)
218
2. Değişiklik Sınırlamalarına İlişkin Bazı Özel Durumlar
220
a. Değiştirme Usulünün Değiştirilebilir Olup Olmadığı
221
b. Değişiklik Yasağını Düzenleyen Maddenin Kendisinin Değiştirilebilir Olup Olmadığı
222
c. Değiştirme Yasağının Sadece Yasağı Düzenleyen Maddelerle Sınırlı Olup Olmadığı
226
3. Kurulu İktidara Getirilen Değiştirme Yasaklarının Hukuksal Değeri
228
a. Genel Olarak
228
b. Anayasa–Üstülük (supra–constitutionnalité) Tezi
231
aa. Anayasa–Üstülük Kavramı
231
bb. Pozitif Hukuk Kimliği Kazandırılmış Doğal Hukuk Normları (!)
234
c. Anayasa Değişikliklerinin Denetimi ve Anayasa–Üstü Normlar
235
d. Anayasa–Üstülük Yaklaşımına Yönelik Eleştiriler
242
G. Anayasayı Değiştirme Yasaklarına İlişkin Genel Değerlendirme
243
Üçüncü Bölüm
KURUMSALLAŞMIŞ İKTİDAR OLARAK DEVLET
Birinci Kısım
DEVLETİN OLUŞUMU VE TİPOLOJİSİ
I. DEVLET KAVRAMI
247
A. Kavramın Kökeni Üzerine
247
B. Modern Devletin Ortaya Çıkışı
249
1. Feodaliteden Kurumsal Kimliğe (Modern Devlete)
249
2. Modern Devletin İki Aşaması: Kral–Devletten Ulus–Devlete
252
C. Hukuk Açısından Devletin Anlamı ve Çerçevesi
254
II. DEVLETİN KÖKENİ ÜZERİNE ÇEŞİTLİ YAKLAŞIMLAR
255
A. Devlete İlişkin Tarihsel ve Sosyolojik Yaklaşımlar
257
1. Devlet Patriyarkal Ailelerin Birleşmesinin Ürünüdür
257
2. Devlet Kuvvet ve Mücadelenin Ürünüdür
257
3. Devlet Sınıf Çatışmalarının Ürünüdür
257
B. Devlete İlişkin “Varsayımsal” Yaklaşımlar
258
2. Devlet Yapay Bir Kurum Olmayıp Biyolojik Bir Varlıktır
258
3. Devlet İrâdî Bir İşlemin Ürünüdür: Sosyal Sözleşme Teorileri
259
a. Thomas Hobbes
259
b. John Locke
260
c. Jean–Jacques Rousseau
260
4. Devlet, Toplumsal Gelişmelerin Ürünüdür: Doğal Gelişim Teorisi
261
III. DEVLETİN KURUCU UNSURLARI
261
A. Ülke Unsuru (Fiziksel–Maddi Unsur, Coğrafi Unsur)
262
1. Kara Ülkesi
264
2. Hava Ülkesi
265
3. Deniz Ülkesi
266
B. Topluluk Unsuru (Sosyal–Beşerî Unsur)
267
1. Topluluk Kavramı
267
a. Milletin Devleti Ortaya Çıkartması
268
b. Devletin Milleti Ortaya Çıkartması
268
2. Topluluk Unsurunu Açıklayıcı Teoriler
268
a. Nesnel (Objektif) Millet Görüşü
269
b. Öznel (Sübjektif) Millet Yaklaşımı
270
3. Değerlendirme
270
C. Siyasal–Hukuksal Unsur: Egemenlik/Devlet Gücü, Siyasal İktidar, Kamu Gücü (puissance publique, souveranité, pouvoir politique)
277
1. Egemenlik Kavramı
278
2. Egemenliğin Belirgin Yanları
280
a. Tekel Güç Oluşu (un pouvoir monopole)
281
b. Meşru Güç Oluşu (un pouvoir légitime)
281
c. Kurumsallaşmış Bir Güç Oluşu (un pouvoir institutionnalisé)
282
d. Hukuksal Bir Güç Oluşu (un pouvoir de droit)
283
e. Asli Bir Güç Oluşu (un pouvoir orijinaire)
283
f. Mutlak Güç Oluşu (un pouvoir absolu)
284
g. Bölünmez, Devredilemez ve Paylaşılamaz Güç Oluşu (pouvoir indivisible et inaliénable)
284
3. Egemenliğin Geçerli Olduğu Alan
285
4. Egemenliğin Kaynağı (Kökeni) Sorunu
287
a. Egemenliğin İlahi Kaynağa Dayandırılışı: Teokratik Egemenlik Anlayışı
287
aa. Tabiatüstü İlahi Egemenlik Görüşü (théorie du droit divin surnatural)
287
bb. Providansiyel (Aşkın) İlahi Egemenlik Görüşü (théorie du droit divin providentiel)
288
cc. Egemenliğin İlahi Kaynağa Dayandırılmasının Sebep ve Sonucu
288
b. Beşerî Egemenlik Anlayışı
289
aa. Halk Egemenliği Teorisi (la théori de la souveraineté populaire)
289
bb. Millet Egemenliği Teorisi (la théorie de la souveraineté nationale)
290
5. İki Egemenlik Anlayışının Doğurduğu Sonuçlar: Demokrasinin Gelişimine Katkıları
292
a. Demokrasi Anlayışı: Temsili Demokrasi–Doğrudan Demokrasi
292
b. Emredici Vekâlet–Temsili Vekâlet
292
c. Seçme İşleminin (İradesinin) Niteliği
293
d. Genel Oy–Sınırlı Oy
293
e. Karşılaştırmalı Tablo Eşliğinde Topluca Sunumu
293
6. Egemenliğin ve Egemenlik Teorilerinin Metamorfozu
294
a. Klasik Egemenlik Kavramında Dönüşüm
294
aa. Egemenliğin Hukuk Yoluyla Sınırlandırılması
295
bb. Egemenliğin Uluslararası Sistemle Sınırlandırılması
296
b. Halk Egemenliği ve Ulus Egemenliği Teorilerinin Günümüzdeki Anlamı
296
E. Devletin Tüzel Kişiliği ve Sonuçları
298
1. Devletin Tüzel Kişiliğe Sahip Olması
298
2. Tüzel Kişiliğe Sahip Olmanın Hukuksal Sonuçları
300
İkinci Kısım
DEVLETİN ÇEŞİTLİ AÇILARDAN SINIFLANDIRILMASI
I. ŞEKİLLERİ BAKIMINDAN DEVLETLER: CUMHURİYETLER VE MONARŞİLER
302
A. Devlet Şekli Olarak Monarşiler
303
1. İktidara Geliş Yöntemine Göre
303
a. Irsî Monarşiler (monarchie héréditaire)
303
b. Seçimli Monarşiler (monarchie elective)
304
2. İktidarın Sınır ve Çerçevesine Göre Monarşiler
305
a. Mutlak Monarşiler (monarchie absolue): “Devlet Benim”
305
b. Meşruti Monarşiler (anayasal monarşiler, monarchie constitutionnelle): “Devlet Olsam da Her Şeyi Yapamam”
307
B. Devlet Şekli Olarak Cumhuriyet
308
1. Tanım ve Çerçeve
308
a. Dar Anlamda Cumhuriyet
308
b. Geniş Anlamda Cumhuriyet
309
2. Cumhuriyet ve Monarşi ile Demokrasi Arasındaki İlişki
309
II. TEŞKİLAT YAPILARI BAKIMINDAN DEVLETLER (Structure de l’État/organisation interne de l’État)
311
A. Üniter Devletler (Tek yapılı, Tekçi, Basit, État simple, État unitaire)
312
1. Tanım ve Çerçeve
312
2. Üniter Devletlerde İdarî Anlamda Bazı Yetkilerin Dağıtılması ve Paylaşılması
314
a. Yetki Genişliği (déconcentration)
315
b. Merkezi Yönetimden Hizmet Devri (décentralisation)
316
c. İdarî Özerklik ve Üniter Yapı
317
3. Üniter Devletin Belirgin Özellikleri
319
B. Bölgeli Devlet: Siyasal Bölgeli Devlet (Kısmî Siyasal Otonomi)
319
1. Tanım ve Çerçeve
319
2. Terminoloji Sorunu ve Üniter Devletten Sapmalar
320
3. Bölgeli Devletlerin Belirgin Özellikleri
323
4. Bölgeli Devletin Üniter Devletten Farklılıkları
326
5. Uygulamadan Örnekler
326
a. İtalyan Modeli
326
b. İspanya Modeli
327
c. Diğer Örnekler ya da Girişimle
329
6. Değerlendirme
330
C. Devlet Birlikleri ve Birleşik Devletler (Mürekkep Devletler)
331
1. Devlet Birlikleri
332
a. Kişisel Birlikler (Şahsi Birlik)
333
b. “Gerçek Birlikler”
334
c. Devletler Konfederasyonu (la confédérations d’États, staatenbund)
335
aa. Kuruluş ve Statüsü
335
bb. Karar Alma Süreci ve Kararlarının Etkisi
336
cc. Konfederal Örgütlenmelerin Uygulaması
338
2. Birleşik Devletler: Prototipi Olarak Federal Devlet
339
a. Tanım
339
b. Felsefe
343
c. Özellikler
345
aa. Siyasal İktidarın Birden Fazlalığı
346
bb. Federal Hukukun Üstünlüğü
347
cc. Çift Meclisli Yasama
347
dd. Federe Devletler ve Uluslararası İlişkiler
347
ee. Federal Devlet ile Federe Devletler Arasında Yetki Paylaşımı
348
ff. Federal Devletlerle Federe Devletler Arasında Yetki Uyuşmazlıklarının Çözümü
349
gg. Federal/Federe Vatandaşlık: İki Vatandaşlık İlkesi
350
hh. Federe Devletlerin Federal Yönetime Katılması
350
d. Federal Devletin Devletler Konfederasyonundan Farklılıkları
352
e. Federal Devletin Üniter Devletten Farklılıkları
354
f. Federal Devletin Bölgeli Devletten Farklılıkları
354
g. Federal Devletin Kuruluş Biçimleri
355
h. İstisnaî Bir Federalizm Türü Olarak “Toplulukçu Federalizm” (Fédéralisme communautaire)
356
i. Avrupa Birliği’nin Niteliği Hakkında Çeşitli Tartışmalar
358
aa. Süreç ve Günümüzdeki Durumu
358
bb. Birliğin Devlet Olup Olmadığı: Devlet Tipolojisi Yönünden Analizi
359
III. EGEMENLİĞİN KAYNAĞI BAKIMINDAN (DİN–DEVLET İLİŞKİLERİ) DEVLET TİPOLOJİSİ
362
A. Laik Devletler
363
1. Tanım
363
2. Laik Devletin Belirgin Özellikleri
365
a. Din ve Devlet İlişkilerinin Kurumsal Ayrılığı İlkesi
365
b. Din Özgürlüğünün Güvencesi
366
3. Bazı Özel Durumların Tahlili
370
B. Teokratik Devletler
377
1. Saf (Mutlak) Teokrasiler
377
2. Anayasal Teokrasiler (théocratie constitutionnelle): Mutlak/Saf Teokrasinin Anayasallaşması
378
IV. SİYASAL YAPILARINA YA DA DEVLET–TOPLUM İLİŞKİLERİNE GÖRE DEVLETLER
380
A. Klasik Sınıflandırmalar
380
B. Modern Sınıflandırmalar
382
1. Totaliter Devletler
383
a. Totaliter Devletlerin Özellikleri
385
aa. Resmî Bir İdeolojinin Varlığı
386
bb. Kütlesel Bir Tek Partinin Varlığı
387
cc. Muhalefetin Yokluğu
387
dd. Yargı Bağımsızlığı ve Tarafsızlığının Olmayışı
387
ee. Ekonominin Merkezden Planlanması: Piyasa Ekonomisine Kapalılık
387
ff. Korkutma ve Sindirme Sistemin Temel Aracıdır
388
gg. Gelişmiş Bir Asker ve Polis Ağının Varlığı
388
hh. Temel Hak ve Özgürlükler Resmî İdeolojiye Hizmet İçin Tanınmıştır
388
ii. Resmî Toplum–Sivil Toplum ya da Kamu–Özel Ayrımı Hemen Hemen Yoktur
388
b. Totaliter Devlet Modelleri
388
aa. Marksist–Leninist Totaliter Devletler
388
bb. Faşist Totaliter Devletler
392
2. Otoriter Devletler
395
3. Liberal Çoğulcu Demokratik Rejimler
396
4. Şematik Olarak Karşılaştırma
397
Dördüncü Bölüm
DEVLETİ SINIRLANDIRMA ARACI OLARAK GÜÇLER AYRILIĞI
I. GÜÇLER AYRILIĞI TEORİSİ VE DOĞURDUĞU SONUÇLAR
399
A. Anlam ve Önemi
399
1. Güçler Ayrılığının Anlamı
399
2. Güçler Ayrılığının Anayasacılık Bakımından Önemi
400
B. Güçler Ayrılığı Düşüncesinin Tarihsel Temelleri
401
1. Locke’da Güçler Ayrılığı Düşüncesi
402
2. Montesquieu’de Güçler Ayrılığı Düşüncesi
403
a. Genel Olarak
403
b. Teorinin Esası
404
C. Güçler Ayrılığı Öğretisinin Pratiği
405
D. Güçler Ayrılığı Anlayışının Günümüzde Geçerliliği
408
II. GÜÇLER AYRILIĞI İLKESİ VE UYGULAMASI
410
A. Güçler Ayrılığında Anlam Kayması ve Hükümet Sistemleri Üzerinde Etkisi
410
B. Güçler Ayrılığı İlkesi ve Hükümet Sistemlerini Sınıflandırmada Sorunlar
412
III. PARLAMENTER SİSTEMLER
415
A. Tanım
415
B. Parlamenter Sistemin Uygulama Biçimleri
416
1. Düalist (İkici) ya da Orleanist Parlamenterizm
416
2. Monist (Tekçi) Parlamenterizm (Klasik Parlamenter Rejim)
418
3. Çoğunlukçu Parlamenterizm (parlementerisme majoritaire)
419
C. Parlamenter Sistemlerin Belirgin Özellikleri
421
1. Güçlerin Denkliği ve İş Birliği
421
2. İki Yapılı–İkici Yürütme (Düalist Yürütme–bicéphalisme)
422
3. Devlet Başkanının Sorumsuzluğu
423
a. Siyasal Sorumsuzluk
424
b. Cezaî Sorumsuzluk
424
c. Hukuksal (Medenî) Sorumluluk
427
4. Bakanlar Kurulunun ve Bakanların Yasama Organı Önünde Siyasal Sorumluluğu
427
a. Siyasal Sorumluluk Kavramı
427
b. Yasama Organının Bilgi Edinme ve Denetim Araçları
429
aa. Soru (Parliamentary questioning)
429
bb. Genel Görüşme (General debate)
431
cc. Meclis Araştırması (Parliamentary inquiry)
431
dd. Gensoru (Censure motion)
432
ee. Meclis Soruşturması (parliamentary investigation)
433
5. Yürütmenin Yasamayı Fesih Yetkisi
435
a. Fesih Kurumunun Varlık Nedeni
437
b. Fesih Yetkisinin Sahibi
438
c. Fesih Kurumunun Genişlemesi
439
d. Fesih Türleri
441
aa. Yürütme Organının Feshi
441
bb. Kendi Kendini Fesih (öz fesih, auto–dissolution)
442
cc. Otomatik Fesih (kendiliğinden sonlanma, dissolution automatique)
443
dd. Karşılıklı Fesih
443
ee. Halkın Geri Çağırması ya da Kolektif Azil Yolu (recall)
444
D. Parlamenter Sistemin Aklileştirilmesi (Rasyonelleştirilmiş Parlamenter Sistem): Parlamenter Sisteme İşlerlik Kazandırma Eğilimi
444
1. Tanım
444
2. Parlamenter Sistemde Aklileştirme Teknikleri
448
a. Kurucu (Yapıcı) Güvensizlik Önergesi (Önce Kur Sonra Devir Yolu)
448
b. Güvensizlik Önergesinin Sayı ve Süre Yönünden Sınırlandırılması
449
c. Hükümetin Kurulmasının Kolay, Düşürülebilmesinin Zorlaştırılması
450
d. Fesih Yetkisinin Rasyonelleştirilmesi (Fesih Tehdidi Altında Güvenoyu)
451
e. Giyotin Usulü
451
f. Parlamentonun Etkin Çalışmasını Sağlamaya Yönelik Önlemler
452
3. Rasyonelleştirilmiş Parlamenter Araçların Sisteme Katkısı
453
IV. “GÜÇLERİN SERT AYRILIĞI”: BAŞKANLIK SİSTEMİ
454
A. Genel Olarak Başkanlık Sistemi
455
B. Başkanlık Sisteminin Ayırt Edici Unsurları
456
1. Monist (Monocéphale) Yürütme (Tek Yapılı/Tek Başlı)
457
2. Organların Birbirinden Bağımsızlığı
458
a. Organların Göreve Gelişinde Bağımsızlık (Organik Sert Ayrılık)
458
b. Organların Görevlerinde Bağımsızlık (İşlevsel Sert Ayrılık)
459
c. Organların İlişkilerinde Bağımsızlık
460
C. Başkanlık Sisteminde Güçlerin Birbiriyle Yakınlaştırılması
462
1. Başkanın Veto Yetkisi
464
2. Üst Düzey Kamu Yöneticilerinin Atamalarında Yasama Onayı
466
3. Uluslararası Sözleşmelerin Onayı
467
4. Bütçe Yetkisi
467
D. Uygulamada Durum
469
1. ABD Sistemi ve Saf (Otantik) Başkanlık
469
2. Yasama Organı
470
3. Yürütme Organı
471
a. Başkan
471
aa. Seçim Usulü
471
bb. Görev ve Yetkileri
473
b. Başkan Yardımcısı
473
c. Başkanlık Kabinesi
475
d. Başkan ve Kongre (Yasama Organı) Arasındaki İlişkiler
475
aa. Başkanın Kongre Üzerinde Sahip Olduğu Araçlar
478
bb. Başkanın Tek Başına Kullandığı Düzenleme Aracı Olarak “Başkanlık Kararnameleri” ya da “Başkanlık Emirnameleri” (executive orders)
479
aaa. Genel Olarak “Başkanlık Kararnameleri” (Başkanlık Emirnameleri)
479
bbb. Başkanlık Kararnameleri ve Bildirilerinin Hukuki Statüsü ve Kapsamı
481
cc. Başkan Üzerinde Kongre Araçları
485
e. Başkanın Sorumluluğu
485
V. KARMA (MELEZ/HİBRİT) HÜKÜMET SİSTEMLERİ
487
A. Başkan Ağırlıklı Karma Sistemler (régimes à prépondérance présidentielle)
489
1. Yarı Başkanlık Sistemi
489
a. Genel Çerçeve
489
b. Sistemi İsimlendirmede Güçlükler
492
c. Yarı Başkanlık Sisteminin Belirgin Özellikleri
495
aa. Cumhurbaşkanının Halk Tarafından Seçilmesi
496
bb. Cumhurbaşkanının Nispeten “Önemli” Sayılabilecek Yetkilere Sahip Olması
497
cc. Hükümetin Parlamento Önünde Siyasal Sorumluluğu
499
d. Yarı Başkanlık Sisteminin Uygulaması
499
2. Başkancı Yapılar (Sistemler)
502
a. Saf Başkanlık Sisteminden Ayırma Zorunluluğu
502
b. Başkanlık Sisteminin Başka Ülkelerde Uygulamasında Karşılaşılan Güçlükler
504
c. Saf Başkanlıktan Sapmalar ve Başkanın Kontrolsüz Güce Dönüşebilme Riski
506
d. Başkancı Sistemlerde Parlamenterleşme Eğilimleri ve “Parlamenterleştirilmiş Başkanlıklar” ya da Rasyonelleştirilmiş Başkancı Model Kurgusu
507
B. Parlamento Ağırlıklı Karma Sistemler (les régimes à prépondérance parlementaire): Meclis Hükümeti Sistemi
510
1. Meclis Hükümeti Sistemini Sınıflandırma Sorunu
510
2. Meclis Hükümeti Sistemi (Konvansiyonel Sistem): Tanımı ve Tarihçesi
512
3. Özellikleri ve İşleyişi
513
a. Yasama ve Yürütme İşlevlerinin Yasama Organında Toplanması
514
b. Yürütme Organı Yasama Organından Bağımsız Bir Kimliğe Sahip Değildir
514
c. İşlevlerin Yerine Getirilmesi Meclis Tarafından Belirlenir
514
d. Yürütmenin Meclise Karşı Kullanabileceği Hukuksal Bir Aracı Yoktur
515
e. Meclisin Sürekliliği
515
f. Meclisin Üstünlüğü
515
4. Uygulamada Durum
516
a. İsviçre Sistemi ve Meclis Hükümeti Açısından Değerlendirilmesi
517
b. 1921 Teşkilat–ı Esâsîyesi (Anayasası) ve Meclis Hükümeti Sistemi
518
Beşinci Bölüm
EGEMENLİĞİN KULLANIM YÖNTEMİ OLARAK DEMOKRASİ
I. ÇAĞDAŞ DEMOKRASİNİN KÖKENİ
521
A. Klasik Demokrasi ve Evrimi
521
B. Günümüzde Aldığı Anlam
524
II. ÇAĞDAŞ DEMOKRASİNİN BELİRLEYİCİ İLKELERİ
526
A. İktidarın Seçim Yoluyla Değiştirilebilir Oluşu: Düzenli Aralıklı Seçimler
527
B. Katılımcılık
528
C. Çoğunluk İlkesi: Çoğunluğun Yönetimi
529
D. Muhalefetin Varlığı
531
E. Siyasal Çoğulculuk
531
1. Genel Anlamda Çoğulculuk ve Demokrasi
531
2. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi İçtihatları Çerçevesinde Çoğulculuk
533
F. Hak ve Özgürlüklerin Güvencesi
535
G. Azınlığa Saygı İlkesi
535
H. Güçler Ayrılığı
537
İ. Çok Partili Siyasal Yaşam: “Siyasal Rekabet”e Dayalılık
537
J. Hukukun Üstünlüğü
538
K. Şeffaflık ve Hesap Verebilirlik
539
III. EGEMENLİĞİN KULLANIM YÖNTEMLERİ OLARAK DEMOKRASİ UYGULAMALARI
540
A. Doğrudan (Aracısız–Temsilsiz) Demokrasi
540
B. Temsili Demokrasi
543
1. Temsili Rejim Teorisi
543
2. Anlamı ve Geçirdiği Süreç
544
C. Yarı Doğrudan Demokrasi
546
1. Tanım ve Çerçevesi
546
2. Yarı Doğrudan Demokrasi Araçları
549
a. Halk Vetosu (Veto populaire)
550
aa. İsviçre’de Federal Düzeyde
551
bb. ABD’de Federe Devlet Düzeyinde
551
cc. İtalya’da
551
b. Halkın Kanun Girişimi (initiative de populaire)
552
c. Referandum
554
aa. Tanım
554
bb. Referandum– Plebisit Oylamaları Farklılığı
556
cc. Referandum Türleri
559
(1) Konularına Göre
560
(2) Uygulama Çevresine Göre
561
(3) Harekete Geçirilişinin Niteliğine Göre
562
(4) Harekete Geçiriliş Zamanına Göre
562
(5) Harekete Geçirene Göre
562
(6) Doğurduğu Sonuca Göre
563
dd. Referandum Sınırlamaları
563
d. Halkın Geri Çağırması (Révocation Populaire=Temsilcinin Azli=Recall)
565
aa. Bireysel Geri Çağırma (Bireysel Azil)
566
bb. Kolektif (Toplu) Geri Çağırma (aberrufungsrecht)
567
IV. EGEMENLİĞİN KULLANIMINA KATILIM ARACI OLARAK SEÇİMLER
567
A. Genel Oy İlkesi (Herkes için oy ilkesi)
568
1. Tanım ve Tarihçesi
568
2. Genel Oy Hakkına Getirilen Nesnel Sınırlamalar
571
a. Yaş
571
b. Yabancılar Yönünden
574
c. Asker Kişiler Yönünden
575
d. Mahkûmlar Yönünden
575
e. Diğer Kısıtlamalar
576
3. Genel Oy ve Demokrasi Kültürü İlişkisi
577
B. Eşit Oy İlkesi (Tek Birey–Tek Oy)
578
1. Sayısal Açıdan Oy Eşitsizliği (Çoğul oy/bindirmeli oy)
578
2. Değer Açısından Oy Eşitsizliği
579
3. Seçim Sisteminden Kaynaklanan Oy ve Temsil Eşitsizliği
580
C. Doğrudan Oy–Dolaylı Oy (suffrage direct–suffrage indirect)
580
D. Oyun Gizliliği İlkesi
582
E. Zorunlu Oy–Serbest Oy İlkesi (compulsory, mandatory voting/voluntary voting)
584
F. Dürüst Oy İlkesi (honnêteté du vote)
587
G. Bireysel Oy İlkesi (Vote personel)
588
H. Yargı Güvencesi Altında Seçim İlkesi
590
Altıncı Bölüm
EGEMENLİĞİN KURUMSAL İFADE ARAÇLARI OLARAK
SİYASAL PARTİLER VE SEÇİM SİSTEMLERİ
I. SİYASAL PARTİ KAVRAMI VE HUKUK ALANINA GİRMELERİ
593
A. Siyasal Parti Tanımı
593
1. Amaç unsuru
594
2. Örgütlü (Teşkilatlı) Sivil Topluluk Unsuru
595
3. Süreklilik Unsuru
596
B. Siyasal Partilerin Kısa Tarihçesi
597
II. SİYASAL PARTİLERİN İŞLEVLERİ
598
A. Toplum Çıkarlarını Birleştirmek İşlevi
599
B. İktidarı Kullanma, Denetleme ve Muhalefet İşlevi
600
C. Siyasal Kadroların Yetiştirilmesi İşlevi
601
D. “Siyasal Sosyalleştirme” (Political Socialisation) İşlevi
601
E. Halkla Yönetim Arasında İletişim Kanalı Görme İşlevi
602
III. SİYASAL PARTİLERİN HUKUKSAL NİTELİĞİ
602
IV. SİYASAL PARTİLERİN SINIFLANDIRILMASI
604
A. Yapıları Yönünden
605
1. Kadro Partileri
605
2. Kitle Partileri
606
B. İşlevleri Yönünden
606
1. Bireysel Temsil Partileri
606
2. Sosyal Bütünleşme Partileri
607
C. İdeolojik Türdeşlikleri Yönünden
608
1. Türdeş Partiler
608
2. Türdeş Olmayan Partiler
608
D. Disiplinleri Yönünden
608
1. Disiplinli Partiler
609
2. Serbest Partiler (Disiplinsiz Partiler)
609
V. PARTİ SİSTEMLERİ VE SONUÇLARI
610
A. Tek Partili Sistemler
612
1. “Hâkim Tek Parti Sistemi”
613
2. “Hegemonyacı Tek Partili Sistem”
613
B. İki Partili Sistemler
613
C. Çok Partili Sistemler
615
1. Katı (Agresif) Çok Partili Sistem (le multipartisme rigide)
615
2. Esnek (Ilımlı) Çok Partili Sistem (le multipartisme souple)
616
VI. SİYASAL PARTİLERİN KURULUŞ VE İŞLEYİŞ ESASLARI
616
A. Kuruluşları
616
B. Partilere Devlet Yardımı
617
1. Devlet Tarafından Sağlanan İmkân, Yardım ve Kolaylıklar
619
a. Doğrudan Sağlanan Yardım ve Kolaylıklar
619
b. Dolaylı Yoldan Sağlanan Yardım ve Destekler
620
2. Yardım Almada Bazı Yasaklar ve Devlet Yardımından Yararlanma Esasları
620
C. Siyasal Partilerin Denetlenmesi
622
1. Gelir, Gider ve Seçim Harcamaları Yönünden (Mali Denetim)
622
2. Faaliyetleri Yönünden Denetim
624
3. Siyasal Partilere Uygulanacak Yaptırımlar
626
4. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin Siyasal Partilere Yaklaşımı
628
D. Parti İçi Demokrasi
631
1. Tanım ve Önemi
631
2. Parti İçi Demokrasiyi Sağlamada Hukukun Etkisi
632
VII. TEMSİLCİLERİN BELİRLENMESİ YÖNTEMİ OLARAK SEÇİM SİSTEMLERİ
634
A. Seçim Çevresi Kavramı ve Düzenlenmesi
635
1. Seçim Çevresi Kavramı ve Türleri
635
a. Ulusal Seçim Çevresi
636
b. Geniş Seçim Çevresi (Geniş Bölge)
636
c. Dar Seçim Çevresi (Dar Bölge)
636
2. Seçim Çevrelerinin Oluşturulması ve Eşit Temsiliyet İlkesi
637
a. Genel Olarak
637
b. Yargı Yerlerinin Yaklaşımı
639
B. Seçim Çevresinden Çıkartılacak Milletvekili Sayısı ve Seçim Turlarına Göre Seçimler
640
C. Seçim Sistemleri
640
1. Çoğunluk Sistemi
641
a. Çoğunluğun Türüne Göre Çoğunluk Sistemi
641
aa. Salt Çoğunluk Sistemi
641
bb. Basit Çoğunluk Sistemi (Nispî Çoğunluk Sistemi)
642
b. Seçilecek Aday Sayısına Göre Çoğunluk Sistemi
642
aa. Tek İsimli Çoğunluk Sistemi (scrutin majoritaire uninominal)
642
bb. Listeli Çoğunluk Sistemi
644
2. Nispî Temsil Sistemi (Orantılı Temsil)
644
a. Tanım
644
b. Nispi Temsil Sisteminde Milletvekili Dağılımı
644
aa. Ulusal Sabit Seçim Sayısı
645
bb. Değişken Seçim Çevresi Sayısı
645
c. Artık Oyların Değerlendirilmesi Yöntemleri
645
aa. En Fazla Artık Oy Yöntemi (la méthode des plus forts restes)
646
bb. En Yüksek Ortalama Oy Yöntemi (la méthode de la plus forte moyenne)
646
cc. D’Hondt Sistemi
647
dd. Sainte–Laguë Sistemi (Tek sayı sistemi)
648
ee. Milli Bakiye (Artık) Sistemi (La méthode des restes sur le plan national)
649
3. Karma (Hibrit/Melez) Seçim Sistemleri
650
a. Karma Sistem Arayışları ve Uygulamaları
650
b. Karma Sistem Örnekleri
652
4. Avrupa Konseyi Üyesi Devletlerin Seçim Sistemleri
654
1. Çoğunluk Sistemine İlişkin Değerlendirme
655
a. Genel Olarak
655
b. Seçim Adaletsizlikleri ve “Küp Kanunu” Formülü
656
c. Seçim Adaletsizlikleri ve Karşılaştırmalı Somut Örnekler
657
d. Tek Turlu, Tek İsimli Çoğunluk Sistemi ve Siyasal Sonuçları (İngiliz Sistemi)
658
e. İki Turlu Tek İsimli Çoğunluk Sistemi (Fransız Sistemi)
659
f. Çoğunluk Sistemi Her Zaman Parlamentoda Çoğunluğun Garantisi Değildir
660
2. Nispî Temsil Sisteminin Değerlendirilmesi
660
3. Seçim Sisteminin Doğurduğu Sonuçların Çeşitli İhtimallere Göre Toplu Olarak Açıklanması
662
4. Genel Değerlendirme
664
VIII. SEÇİM BARAJLARI
667
A. Kavram ve Amaç
667
B. Seçim Barajı Türleri
668
1. Seçim Çevresi Barajı
668
2. Ülke Barajı
669
C. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin Seçim Barajlarına Yaklaşımı
671
Yedinci Bölüm
DEVLETİN TEMEL ORGANLARI
I. YASAMA ORGANI
673
A. Yasama Organının Oluşumu
673
1. Genel Olarak Meclislerin Sayısı
674
2. Çift Meclislilik
674
a. Tarihçe ve Günümüzde Durum
674
b. Çift Meclisli Yasama Organlarının Oluşumu ve Yetki Paylaşımı
676
3. Tek Meclislilik/Çift Meclislilik Üzerinde Tartışmalar
677
a. İkinci Meclislerin Aleyhine Görüşler
677
b. İkinci Meclislerin Lehine Görüşler
678
c. Değerlendirme ve Sonuç
680
B. Yasama Organının Çalışma Esasları
681
1. İçtüzük Kuralları (Réglement d’assemblée, Règlement intérieur de parlement)
681
a. İçtüzük Kurallarının Önemi
681
b. İçtüzük Kurallarının Düzenleme Alanı ve Yetki
682
2. Parlamentoların Toplanma Dönemleri ve Bazı Kavramlar
685
3. Yasama Organının Görüşme ve Oylamalarına İlişkin Temel Kavramlar
685
a. Öncelikle ve İvedilikle Görüşme
685
b. Toplanma ve Karar Yeter Sayısı
686
c. Oylama Yöntemleri
688
C. Yasama İşlevi ve Nitelikleri
689
1. Yasama İşlevi Olarak Kanun
689
2. Yasama İşlevinin Ayırt Edici Özellikleri
691
a. Genellik İlkesi
692
b. Asli Düzenleme Yetkisi Oluşu
695
c. Devredilemezlik İlkesi
698
D. Yasama Üyeliğinin Niteliği
699
1. Temsili Vekâlet (mandat représentatif) İlkesi ve Sonuçları
700
a. Azil Yasağı
700
b. Millî Temsil İlkesi
701
2. Emredici/Azledici Vekâlet (mandat impératif) ve Sonuçları
703
E. Parlamenter Bağışıklıklar (Les immunités parlementaires)
704
1. Kavram ve İçerik
704
2. Yasama Bağışıklığı Türleri
706
a. Yasama Sorumsuzluğu (l’irresponsabilité parlementaire)
706
aa. Tanım ve Çerçevesi
706
bb. Sonuçları
707
cc. Sorumsuzluk ve Parlamento Disiplin Hukuku
709
b. Yasama Dokunulmazlığı (l’inviolabilité parlementaire)
710
aa. Tanım ve Çerçevesi
710
bb. Özellikleri
711
II. YÜRÜTME ORGANI
713
A. Yürütmenin Geleneksel İşlevleri
715
1. Kanunların Uygulanması
715
2. İç ve Dış Güvenliğin Sağlanması
715
3. Yürütmenin Düzenlemelerde Bulunması
716
4. Ülke Genel Siyasetinin Tespiti ve Uygulanması
718
B. Yürütme Organının Görevlerinin Genişlemesi ve Giderek Güçlenmesi
718
1. Yürütme Organının Görev Alanının Genişlemesinin Nedenleri
718
2. Yürütme Organının Ön Plana Çıkmasının Sonuçları
719
a. Yasama İşlevine Yürütmenin Giderek Karışması
720
b. Yürütmeye Yasama Yetkilerinin Devri (délégation)
720
c. Yürütmeye Özerk Düzenleme Yetkisi Tanınması
720
d. Ulusal Siyasetin Direksiyonunun Yürütmeye Geçmesi
721
C. Yürütme Organının Yapısı
722
III. YARGI
723
A. Kavram
723
1. Yargının Maddi Ölçüt Açısından Tanımı ve Çerçevesi
724
2. Yargının Şekli Ölçüt Açısından Tanımı ve Çerçevesi
724
3. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi İçtihatlarında Yargı Kavramı
725
4. Değerlendirme
726
B. Çoğulcu Demokrasilerde Yargının Yeri ve Temel İlkeler
728
1. Doğal Yargı İlkesi (Doğal Hâkim/Doğal Mahkeme İlkesi)
728
2. Yargı Bağımsızlığı
730
a. Anlamı
730
b. Önemi
732
c. Yargı Bağımsızlığının Ön Şartı Olarak Kurumsal Bağımsızlık
734
aa. Yasama Organına Karşı Kurumsal Bağımsızlık
735
bb. Basına Karşı Bağımsızlık (Dördüncü Güce Karşı)
736
cc. Yürütme Organına Karşı Bağımsızlık
736
dd. Taraflara Karşı Bağımsızlık
737
ee. Yargının Bizâtihi Kendisine Karşı Bağımsızlık
738
d. Yargı Bağımsızlığının Kurucu Unsurları
738
aa. Hâkimlik Güvencesi
738
aaa. Görevinden Alınamama (Azil Yasağı)
739
bbb. Re’sen Emekli Edilememe
740
ccc. Maaş ve Ödeneklerden Yoksun Bırakılamama
740
ddd. Rızası Dışında Başka Bir Yargısal ya da İdari Göreve Getirilememesi
740
eee. Görev Yeri Değişikliği (Coğrafi Güvence)
741
bb. Yargıya Müdahale Suçu
741
cc. Atama ve Özlük İşlemlerinin Bağımsız Kurullara Bırakılması
741
3. Yargının Tarafsızlığı ve Bağımsızlıkla İlişkisi
742
4. AİHM İçtihatları Işığında Yargı Bağımsızlığı ve Tarafsızlığı
745
a. Yargı Yerinin ve Yargı Görevini Yerine Getiren Kişilerin Niteliği
745
b. Hâkimlerin Göreve Gelmeleri ve Bağımsızlıkları Üzerinde Etkisi
745
c. Dış Baskılara Karşı Korunması ve Güvencesi
746
C. Yargısal Kurullar
748
1. Bağımsız ve Tarafsız Yargı İçin Yargısal Kurullar Oluşturma Gereği
748
2. Yargısal Kurulların Oluşumu
749
a. Kooptasyon Modeli (Korporatif Model)
749
b. Karma Nitelikte Yapılanma Modeli
749
D. Yargının Denetimi ve Sorumluluğu
751
1. Cezaî Sorumluluk
753
2. Tazminat Sorumluluğu
754
3. Meslekî Sorumluluk
755
Sekizinci Bölüm
SİYASAL İKTİDARIN SINIRLANMASI ARACI OLARAK
ANAYASALLIK DENETİMİ
I. ANAYASANIN ÜSTÜNLÜĞÜ KAVRAMI
757
A. Anayasal Üstünlüğün Gerekçeleri ve Temelleri
758
1. Maddi Temeli: Devletin Kurucu İşlemi Olma
758
2. Organik Temel: Kurucu İradenin Eseri Olma
759
3. Demokratik Temeli: Anayasanın Sosyal Sözleşme Niteliği Taşıması
759
4. Biçimsel Temel: Yapılış ve Değiştirilişinin Diğer Kurallardan Farklı Esaslara Bağlanması
760
B. Anayasanın Üstünlüğünün İki Anlamı
760
1. Esasa İlişkin Üstünlük/Maddi Üstünlük (suprématie matérielle)
760
2. Şekle İlişkin Üstünlük (suprématie formelle)
761
II. ANAYASAL ÜSTÜNLÜĞÜN KURUMSAL GÜVENCESİ OLARAK ANAYASALLIK DENETİMİ
762
A. Genel Olarak
762
1. Geniş Anlamda Anayasallık Denetimi
763
2. Dar Açıdan Anayasallık Denetimi
763
B. Parlamentonun Üstünlüğünden Anayasanın Üstünlüğüne
763
1. Parlamentonun Üstünlüğü: Genel İrade Efsanesi
763
2. Genel İradenin Sarsılması: Anayasanın Üstünlüğü
765
C. Yapan Organa Göre Anayasallık Denetimi Türleri
766
1. Siyasal Organlar Eliyle Anayasallık Denetimi
766
a. Tanım
766
b. Siyasal Denetim Yoluna Yöneltilen Eleştiriler
768
2. Yargısal Denetim (Anayasa Yargısı/Anayasal Yargı)
770
III. ANAYASAYA UYGUNLUĞUN YARGISAL DENETİMİ (ANAYASA YARGISI)
773
A. Anayasa Yargısının Meşruiyeti Sorunsalı
773
B. Anayasa Yargısına Yöneltilmiş Eleştiriler ve Meşruiyet İnşâsı Arayışları
775
1. Halk İradesinin Yasama İradesiyle Özdeşleştirilemeyeceği
776
2. Seçilmiş Olmanın Tek Başına Demokrasinin Meşruiyet Ölçüsü Olmayışı
777
3. Son Sözün Yine Seçilmişlere Ait Olduğu
778
4. Kararlarının Yasama Yetkisinin Kullanımı Olmadığı
779
5. Anayasa Yargısının da Kaynağını Anayasadan Alan Bir Yargı Yetkisi Olduğu
781
C. Anayasa Yargısının Yükselişi
781
IV. ANAYASA YARGISINDA DENETİM MODELLERİ VE İŞLEYİŞ ESASLARI
783
A. Denetim Modeline Göre Anayasa Yargısı
784
1. Amerikan Modeli (Decentralized Judicial Review)
785
a. Ortaya Çıkışı
785
b. Marbury/Madison Davası ve (Amerikan) Anayasa Yargısı Bakımından Önemi
787
c. Sistemin (Modelin) Belirgin Özellikleri
788
aa. Yaygınlaştırılmış Anayasa Yargısı Modelidir (un contrôle décentralisé)
789
bb. Somut Olay Denetimine Dayanır (voi d’exception/contrôle concret)
790
cc. Denetim Ancak Düzeltici/Bastırıcı (contrôle à posteriori) Olabilir
790
dd. Verilen Kararlar Somut Olay ve Taraflarıyla Sınırlıdır (un contrôle aux effets relatifs)
791
ee. Denetimin Kapsamı ve Kararların Yerine Getirilmesi
792
d. Modelin Uygulama Çevresi
793
2. Avrupa Modeli (centralized judicial review)
794
a. Modelin Ortaya Çıkışı ve Gelişimi
795
b. Modelin Temel Özellikleri
797
aa. Merkezileşmiş, “Özel Yetkili Anayasa Yargısı” Esasına Dayanır
797
bb. Hem Soyut Hem Somut Denetime Elverişlidir
798
cc. Hem Önleyici Hem Düzeltici Sisteme Uygun Modeldir
799
dd. Mahkeme Kararları Mutlak Otoriteye Sahiptir
799
3. Her İki Modelin Tablo Eşliğinde Karşılaştırılması
799
4. Anayasallık Denetimi Modellerinin Dünya Genelinde Dağılımı
800
B. Zaman Bakımından Anayasa Yargısı
800
1. Önleyici Denetim (côntrole préventif, controle préalable, ex ante, a priori)
800
a. Tanım ve Uygulama Çevresi
800
b. Özellikleri: Olumlu ve Olumsuz Yanları
802
2. Düzeltici (Bastırıcı) Denetim (contrôle répressif, ex post, a posteriori denetim)
804
a. Tanım ve Uygulama Çevresi
804
b. Özellikleri: Olumlu ve Olumsuz Yanları
804
3. Önleyici ve Düzeltici Denetimin Çeşitli Açılardan Karşılaştırılması
806
4. Değerlendirme ve Tablo Eşliğinde Uygulama Örnekleri
807
C. Anayasal Dava Türleri (Başvuru Yolları) (le mode de contrôle)
807
1. İptal Yolu (côntrole par voie d’action, soyut norm denetimi, dava yolu)
808
2. Somut Norm Denetimi (côntrole par voie d’exception, constitutional review, def’i yoluyla denetim, itiraz yolu)
810
3. Kişisel (Bireysel) Başvuru Yolu (“individual application”, “recours individuel”, “requête individuelle”)
812
V. ANAYASALLIK DENETİMİNİN KAPSAMI VE ALANI
815
A. Denetim Kapsamı
815
1. Şekil Açısından Denetim
816
2. Esas (Öz) Açısından Denetim
816
B. Denetim Alanı (Denetime Tâbi İşlemler)
816
1. Kanunlar (Her ülkede)
816
2. Yasama İçtüzükleri ve Diğer Düzenleyici İşlemler
818
3. Uluslararası Sözleşmeler
818
4. Referandumlar
819
5. Anayasa Değişiklikleri
819
a. Şekil Bakımından Denetim
820
b. Anayasa Değişikliklerinin İçerikleri (Esas) Yönünden Denetimi ve Karşılaştırmalı Anayasa Yargısında Durum
820
aa. Esas Denetiminin Anlamı ve İçeriği
820
bb. Karşılaştırmalı Anayasa Yargısında Durum
823
VI. MAHKEMELERİN KOMPOZİSYONU (OLUŞUMU) ÜZERİNE
826
A. Mahkeme Üyelerinin Belirlenmesi Yöntemi
826
B. Üyelerin Göreve Getirilişi, Bağımsızlık ve Tarafsızlıkları
827
C. Üyelik Şartları ve Görev Süresi
829
D. AB Ülkelerinde Mahkemenin Oluşumu, Üye Sayısı ve Görev Süreleri
830
VII. MAHKEMELERİN GÖREV ALANLARI: BELLİ BAŞLI İŞLEVLERİ ÜZERİNE
831
A. Hak ve Özgürlükleri Koruma, Hukuk Devletini Güçlendirme İşlevi
832
B. Yetki Dağılımından Doğan Uyuşmazlıkları Çözme
835
1. Devlet Bileşenleri Arasında Yetki Dağılımından Kaynaklanan Uyuşmazlıklar
835
2. Devlet Organları Arasında Çıkan Yetki Uyuşmazlıkları
835
C. Ulusal Düzeyde Seçim ve Referanduma İlişkin Uyuşmazlıkların Çözümü
836
D. Siyasal Partilerin Kapatılmaları ve Malî Denetimleri
836
E. Görüş Sunma Yetkisi (compétance consultative, advisory opinion)
837
VIII. ANAYASALLIK DENETİMİNDE ÖLÇÜ (REFERANS) NORMLAR
840
IX. MAHKEME KARARLARININ ETKİSİ VE SONUÇLARI
843
A. Genel Olarak Yargısal Karar Alma Modelleri ve Mahkemenin Karar Türleri
843
1. Yargısal Karar Alma Modelleri
844
a. Klasik Yaklaşım
844
b. Şekilci Yaklaşım (Formalist yaklaşım)
844
c. Davranışçı Yaklaşım
844
d. Yeni Kurumsalcı Yaklaşım
845
2. Anayasa Yargısında Karar Türleri
845
a. Yokluk Kararları (inexistence)
846
b. İptal Kararları (Nullite)
847
c. Ret Kararları (Anayasaya uygunluk kararları)
848
d. “Şartlı (Rezervli) Ret”: Ret–İptal Arası Kararlar (les décisions intermédiaires)
848
aa. Kavramın Anlamı
848
bb. Şartlı Ret Kararlarına Başvuru Nedeni
849
cc. Uygulamada Durum
851
e. Çağrı Kararları
853
B. Kararların Etkisi
856
1. Kararların Bağlayıcılığı
856
2. Kararların Yürürlüğe Girmesini Erteleme
858
3. Kararların Kişiler Bakımından Etkisi
859
4. Kararların Zaman Bakımından Etkisi
859
X. ANAYASA YARGISINDA GEÇİCİ ÖNLEMLER
860
A. Geçici Önlemler Kurumuna Gereksinim ve Kurumun Amacı
860
B. Bazı Ülkelerde Uygulama Örnekleri
862
1. ABD Uygulaması
862
2. Belçika Uygulaması
864
3. Almanya Uygulaması
865
4. Türkiye Uygulaması
865
EKLER
867
Seçilmiş Kaynakça
869
Kavram Dizini
903
Yorum yaz
Bu kitaba henüz yorum yapılmamış.
Bonus Card ( Garanti - Teb - Denizbank - Şekerbank vb. )
| Taksit Sayısı | Taksit tutarı | Genel Toplam |
|---|---|---|
| Tek Çekim | 900,00 | 900,00 |
Cardfinans ( Finansbank )
| Taksit Sayısı | Taksit tutarı | Genel Toplam |
|---|---|---|
| Tek Çekim | 900,00 | 900,00 |
Maximum Card ( İş Bankası - Ziraat Bankası )
| Taksit Sayısı | Taksit tutarı | Genel Toplam |
|---|---|---|
| Tek Çekim | 900,00 | 900,00 |
Worldcard ( YKB - Vakıfbank - Anadolubank - Albaraka )
| Taksit Sayısı | Taksit tutarı | Genel Toplam |
|---|---|---|
| Tek Çekim | 900,00 | 900,00 |
Diğer Kartlar
| Taksit Sayısı | Taksit tutarı | Genel Toplam |
|---|---|---|
| Tek Çekim | 900,00 | 900,00 |
-
-
-
Yeni-%10
Satışta değil -
Yeni-%5
Satışta değil
-
Yeni-%10
Satışta değil
-
Yeni-%3
Satışta değil
-
Yeni-%3
Satışta değil
-
Yeni-%3
Satışta değil
-
Yeni-%10
Satışta değil
-
Yeni-%3
Satışta değil
-
Yeni-%10
Satışta değil
-
Yeni
Satışta değil
