Hukuk Uyuşmazlıkları Bağlamında Arabuluculuk

Prof. Dr. Süha TANRIVER

İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ .V

İÇİNDEKİLERVII

BİBLİYOGRAFYA XV

KISALTMALAR CETVELİ .XXI

BİRİNCİ BÖLÜM

ARABULUCULUKLA İLGİLİ TEMEL BİLGİLER

1. Kavramsal Çerçevede Arabuluculuk ve Arabuluculuğun Uzlaştırma ile Olan Farklılıkları.3

Kavramsal Çerçevede Arabuluculuk3

Arabuluculuğun Uzlaştırma ile Olan Farklılıkları.5

Kavramsal Çerçevede Uzlaştırma5

Arabuluculuk ile Uzlaştırma Arasındaki Farklılıklar.6

2. Arabuluculuğa İlişkin Olarak Yapılan Tasnifler ve Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanunu’nun Öngördüğü Arabuluculuk Modelinin Bu Bağlamda İrdelenmesi9

Arabuluculuğa İlişkin Olarak Yapılan Tasnifler9

Arabulucunun Niteliklerine ve Arabuluculuk Sürecinin Yürütümünde Tâbi Olunacak Rejime Göre9

Arabuluculuk Faaliyetinin Taşımış Bulunduğu Özelliklere ya da Arabulucunun Süreçte Üstlenmiş Olduğu İşlevin Niteliğine Göre.10

III. Arabuluculuk Sürecinde İşlev Üstlenen Arabulucunun  Sayısına Göre.12

Arabuluculuk Sürecinin İşleyişinde Kurumsal Bir Yapının Yardımının Alınıp Alınmamasına Göre.13

Arabuluculuğa İlişkin Olarak Yapılan Tasnifler Bağlamında Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanunu’nun Öngördüğü Modelin Durumunun İrdelenmesi14

3. Arabuluculuğun Amacı, Avantajları ve Dezavantajları, Hukukî Temelleri.19

Arabuluculuğun Amacı19

Arabuluculuğun Avantaj ve Dezavantajları.20

Arabuluculuğun Avantajları20

Arabuluculuğun Dezavantajları.22

Arabuluculuğun Hukukî Temelleri23

4. Arabuluculuğun Uygulanma Alanı, İşleyişine Egemen Olan İlkeler, Arabulucu Sıfatıyla Faaliyet Gösterebilmek İçin Varlığı Aranan Koşullar, Arabulucular Siciline Kayıt ve Arabulucu Sıfatının Kazanılması27

A.Arabuluculuk Kurumunun Uygulanma Alanı.27

Genel Olarak27

Belirli Hukukî Uyuşmazlık Tipleri ile İşlerin Arabuluculuğun Uygulanma Alanının Tâyini Bağlamında Durumunun İrdelenmesi.28

Arabuluculuk Kurumunun İşleyişine Egemen Olan İlkeler.34

İhtiyarîlik (İradîlik) İlkesi34

Tarafların Eşitliği İlkesi.35

III. Gizlilik İlkesi.35

Arabulucu Sıfatıyla Faaliyet Gösterebilmek İçin Varlığı Aranan Koşullar, Arabulucular Siciline Kayıt ve Arabulucu Sıfatının Kazanılması40

Genel Olarak40

Arabulucu Sıfatıyla Faaliyet Gösterebilmek İçin Varlığı Aranan Koşullar.40

Gerçek Kişi Olmak.40

Türk Vatandaşı Olmak41

Mesleğinde En Az Beş Yıllık Kıdeme Sahip Hukuk Fakültesi Mezunu Olmak.42

Tam Ehliyetli Olmak42

Kişilik Özellikleri İtibariyle Arabuluculuk Mesleğini İcraya Elverişli Olmak.42

Arabuluculuk Eğitimini Tamamlamak ve Kural Olarak Adalet Bakanlığı’nca Yapılacak Olan Yazılı Sınavda Başarılı Olmak.43

a) Arabuluculuk Eğitimi43

aa) Genel Olarak43

bb) Arabuluculuk Eğitiminin Kapsamı.44

cc) Arabuluculuk Eğitimi Verebilecek Olan Kuruluşlar45

dd) Eğitim Kuruluşlarına Verilen İznin İptali ve Denetlenmeleri47

b) Arabuluculuk Sınavı49

Diğer Koşullar51

III. Arabulucular Siciline Kayıt ve Arabulucu Sıfatının  Kazanılması.53

1.Arabulucular Siciline Kayıt53

Arabulucu Sıfatının Kazanılması54

İKİNCİ BÖLÜM

İHTİYARÎ ARABULUCULUK

5. İhtiyarî Arabuluculuğa İşlerlik Kazandırılabilmesi İçin Yapılması Gereken Sözleşmeler, Arabulucunun Sayısı ve Seçimi59

İhtiyarî Arabuluculuğa İşlerlik Kazandırılabilmesi İçin Yapılması Gereken Sözleşmeler.59

Genel Olarak59

Yapılması Gereken Sözleşmeler59

Arabuluculuk Sözleşmesi.59

a) Genel Olarak.59

b) Hukukî Niteliği61

2.Arabulucu Sözleşmesi64

a) Genel Olarak.64

b) Hukukî Niteliği65

İhtiyarî Arabuluculukta Arabulucunun Sayısı ve Seçimi.69

6. İhtiyarî Arabuluculukta Arabulucunun Hukukî Statüsü, Hakları, Yükümlülükleri, Denetimi ve Sorumluluğu71

İhtiyarî Arabuluculukta Arabulucunun Hukukî Statüsü.71

İhtiyarî Arabuluculukta Arabulucunun Hakları72

Arabulucu Unvanını Kullanma Hakkı.72

Ücret ve Masraf İsteme Hakkı.72

III. Avans İsteme Hakkı.76

Taraflarla Görüşme ve İletişim Kurma Hakkı.77

İhtiyarî Arabuluculukta Arabulucunun Yükümlülükleri78

Görevini Özenle ve Tarafsız Bir Biçimde Yerine Getirme Yükümlülüğü.78

Taraflara Eşit İşlemde Bulunma Yükümlülüğü.81

III. Görevini Şahsen Yerine Getirme Yükümlülüğü82

Tarafları Bilgilendirme ve Arabuluculuk Görevini Kabulden Kaçınma Yükümlülüğü.83

Tarafları Aydınlatma Yükümlülüğü84

Reklâm Yasağına Uyma Yükümlülüğü.86

VII. Sır Saklama Yükümlülüğü.87

VIII. Belgeleri Saklama Yükümlülüğü88

Aidat Ödeme Yükümlülüğü.89

Arabuluculuk İçin Ücret Karşılığı Aracılık Yapma Yasağına Uyma Yükümlülüğü.89

Arabuluculuk Uygulamasının Geliştirilmesine Katkı Sağlama Yükümlülüğü.90

İhtiyarî Arabuluculukta Arabulucuların Denetimi ve Sorumluluğu90

İhtiyarî Arabuluculukta Arabulucuların Denetimi.90

Genel Olarak90

Denetimin Kapsamı ile Denetim Sürecinin İşleyişi.91

İhtiyarî Arabuluculukta Arabulucunun Sorumluluğu.92

İhtiyarî Arabuluculukta Arabulucunun Hukukî Sorumluluğu.92

İhtiyarî Arabuluculukta Arabulucunun Disiplin Sorumluluğu.94

İhtiyarî Arabuluculukta Arabulucunun Ceza Sorumluluğu.95

7. İhtiyarî Arabuluculukta Arabulucuya Başvuru, Arabuluculuk Sürecinin Başlaması, Yürütülmesi ve Sona Ermesi.97

İhtiyarî Arabuluculukta Arabuluculuğa Başvuru.97

İhtiyarî Arabuluculukta Arabuluculuk Sürecinin Başlaması98

İhtiyarî Arabuluculukta Arabuluculuk Sürecinin Yürütülmesi.98

İhtiyarî Arabuluculukta Arabuluculuk Sürecinin Sona Ermesi.107

Tarafların Anlaşmasıyla Sona Ermesi108

Genel Olarak.108

İcra Edilebilirlik Şerhinin Alınması109

Anlaşmanın Kapsamına Giren Hususlarda Daha Sonra Dava Açılamaması.113

Tarafların Anlaşması Dışındaki Diğer Nedenlerle Sona Ermesi.115

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

DAVA ŞARTI ARABULUCULUK VE ARABULUCULUĞUN KURUMSAL YAPISI

8. Dava Şartı Arabuluculuk119

Genel Olarak119

Dava Şartı Arabuluculuğun Kapsamı124

İş Uyuşmazlıkları.124

Ticarî Uyuşmazlıklar.125

III. Tüketici Uyuşmazlıkları126

Sulh Hukuk Mahkemelerinin Görev Alanına Giren Bazı Uyuşmazlıklar128

5488 sayılı Tarım Kanunu’nun Değişik 13. Maddesinde Öngörülen Uyuşmazlıklar135

Münferit Bazı Davaların ve İşlerin Durumlarının İrdelenmesi.137

Fikrî Mülkiyet Hukukuna İlişkin Mevzuattan Kaynaklanan Davalar.137

Sınaî Mülkiyet Hukukunaİlişkin Mevzuattan Kaynaklanan Davalar.138

İflâsa İlişkin Davalar.139

Konkordatoya İlişkin Davalar.141

İhtiyatî Tedbir ve İhtiyatî Haciz142

Arabulucuya Başvuru Zorunluluğunun Dava Şartı Sayılmasının Dava Şartı Kavramının Temel Esprisi Bağlamında Değerlendirilmesi142

Dava Şartı Arabuluculuk Sürecinin Başlaması, Arabulucunun Görevlendirilmesi, Hukukî Statüsü,  Hakları, Yükümlülükleri, Denetimi ve Sorumluluğu,  Sürecin İşleyişi, Sevk ve İdaresi ile Sürecin Sona Ermesi145

Dava Şartı Arabuluculuk Sürecinin Başlaması145

Dava Şartı Arabuluculukta Arabulucunun Görevlendirilmesi147

III. Dava Şartı Arabuluculukta Arabulucunun Hukukî Statüsü, Hakları, Yükümlülükleri, Denetimi ve Sorumluluğu.149

Dava Şartı Arabuluculukta Arabulucunun Hukukî Statüsü.149

a) Arabulucunun Yapmış Olduğu Görevin Hukukî Niteliği149

b)Dava Şartı Arabuluculukta, Arabulucunun Görevinin  İcrası Sırasında Bulunduğu Hukukî Statü.150

aa) Genel Olarak150

bb) Memur ve Diğer Kamu Görevlileri Kavramları.150

cc) Dava Şartı Arabuluculukta, Arabulucunun Memur ve Diğer Kamu Görevlileri Ayrımı İçindeki Yeri153

Dava Şartı Arabuluculukta Arabulucunun Hakları ile Yükümlülükleri.155

Dava Şartı Arabuluculukta Arabulucunun Denetimi ve Sorumluluğu.156

a) Dava Şartı Arabuluculukta Arabulucunun Denetimi.156

b) Dava Şartı Arabuluculukta Arabulucunun Sorumluluğu.157

aa) Dava Şartı Arabuluculukta Arabulucunun Hukukî Sorumluluğu157

bb) Dava Şartı Arabuluculukta Arabulucunun Disiplin ve Ceza Sorumluluğu.158

Dava Şartı Arabuluculuk Sürecinin İşleyişi ile Sevk ve İdaresi158

Dava Şartı Arabuluculuk Sürecinin Sona Ermesi162

Dava Şartı Arabuluculukta Arabuluculuk Bürosu Tarafından Yapılan Giderler.163

VII. Dava Şartı Arabuluculuğun Dava Tipolojisi Bağlamında İrdelendiği Bazı Özel Durumlar.164

Dava Şartı Arabuluculuk ve Kümülâtif Dava Yığılması.164

Dava Şartı Arabuluculuk ve Terditli Dava164

Dava Şartı Arabuluculuk ve Seçimlik Dava.166

Dava Şartı Arabuluculuk ve Kısmî Dava167

Dava Şartı Arabuluculuk ve Belirsiz Alacak Davası169

Dava Şartı Arabuluculuk ve Karşı Dava.170

Dava Şartı Arabuluculuk ve Topluluk Davası171

9. Arabuluculuğun Kurumsal Yapısı (Teşkilâtlanması).173

A.Genel Olarak173

Arabuluculuğun Kurumsal Yapısına Dahil Birimler.173

Arabuluculuk Daire Başkanlığı173

Arabuluculuk Kurulu.175

III. Adliye Arabuluculuk Büroları.178

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

DİĞER ÖZEL DÜZENLEMELERDE YER ALAN ARABULUCULUK, ARABULUCULUKLA İLGİLİ ÖN YARGILAR, KAYGILAR VE DİRENÇLER İLE BUNLARIN AŞILMASI

10. Diğer Özel Düzenlemelerde Yer Alan Arabuluculuk183

6356sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu’nda Öngörülen Arabuluculuk.183

Singapur Sözleşmesi’nde Öngörülen Arabuluculuk188

11. Arabuluculukla İlgili Ön Yargılar, Kaygılar ve Dirençler ile Bunların Aşılması193

İdeolojik Bir Temele Dayanan Kaygılar193

Hukuksal Barışın, Ancak Devlet Mahkemeleri Aracılığıyla Sağlanabileceği, Bunun Zarurî Olduğu Yönündeki Ön Kabul197

Uyuşmazlık İçine Düşmüş Olan Tarafların, Sadece Hukukî Bir Çözümün Bulunmasına İhtiyaç Duydukları Yönündeki Ön Kabul199

Arabuluculuğun Yargının İş Yükünü Azaltmada Bir Araç yahut Her Türlü HukukîUyuşmazlığın Barışçıl Yollarla Çözümünde Sihirli Bir Değnekmiş Gibi Görülmesi.200

Yargının Ağır İşlemesinin, Gecikmesinin Sorunu Yargıya Taşıyanın Daha Lehine Olan Bir Durumun Yaratılmasına Sebebiyet Vermesi.202

Mevzuat Bazında Dava Şartı Arabuluculuk Adı Altında Zorunlu Arabuluculuk Yönünde Adımlar Atılmış Olması ve Bu Bağlamda Süreklilik Arz Edecek Şekilde Bir Genişleme Eğiliminin Varlığı203

Meslek Olarak Kabul Edilen Arabuluculuğun Amaca Uygun Bir Biçimde İcrası Bağlamında Arabulucuların Sahip Olması Gereken Nitelikler, Bağımsızlıkları ile Tarafsızlıklarının Temini ve Denetimleri Hususunda,  Kamuoyunda Güven Telkin Edici Bir Görüntünün Henüz Yeterince Uyandırılamamış Olması206

Yargının En Önemli Bileşenleri Olan Hâkimler ile Avukatların Arabuluculuk Kurumuna Önyargılı Olarak Yaklaşmaları208

İ. Potansiyel Çerçevede Aralarında Uyuşmazlık Çıkması  Kuvvetle Muhtemel Olan Meslek Grupları ile İlgili Meslek Kuruluşlarının Arabuluculuğa Yeterince Sahip Çıkmamış Olması210

1. Arabuluculuğun Ancak Uzun Vadede Semere Verebilecek Bir Sosyal Proje Niteliği Taşıdığı Hususunun Gözden Kaçırılmış Olması.211