Anayasa Yargısının Sınırlı Sorunları

Doç. Dr. Ferhat USLU

İÇİNDEKİLER

BEŞİNCİ BASKIYA ÖNSÖZ  9

İÇİNDEKİLER . 11

KISALTMALAR . 19

TABLOLAR LİSTESİ . 29

GİRİŞ . 31

BİRİNCİ BÖLÜM

ANAYASA YARGISININ DOĞUŞU,

GELİŞİMİ VE ANLAMI İLE

DENETİM MODELLERİ

GENEL OLARAK . 45

ANAYASA YARGISININ DOĞUŞU 46

Anayasa Yargısının Doğuşu: Anayasacılık Düşüncesi

ve Sınırlı Devlet İdeali . 47

Düşünsel Arka Plan: Anayasacılık Düşüncesi 48

Anayasacılık Düşüncesinin Araçları . 65

a) Kuvvetler Ayrılığı İlkesi . 66

b) Federal Yapılanma Biçimi 80

c) İnsan Hakları İdeali . 87

d) Anayasanın Üstünlüğü İlkesi 92

e) Hukuk Devleti İlkesi . 106

İÇİNDEKİLER

12

Anayasacılık Düşüncesi ile Demokrasi Arasındaki

Gerilim ve Uzlaşma . 108

III. ANAYASA YARGISININ GELİŞİMİ . 116

Genel Olarak 116

Anayasallık Denetiminin Modelleri 118

Yaygın Denetim Modeli ya da Amerikan Modeli

 119

a) Amerika Birleşik Devletleri Federal Yüksek

Mahkemesi (SCOTUS) . 120

b) Yaygın Denetim Modelini Benimseyen Devletler

. 122

Merkezîleşmiş Denetim Modeli, Anayasa Mahkemesi

Modeli ya da Avrupa Modeli  123

a) Merkezîleşmiş Denetim Modelini Benimseyen

Devletler  124

Önleyici Denetim Modeli, Ön Denetim Modeli ya

da Fransız Modeli  126

a) Önleyici Denetim Modelini Benimseyen Devletler

 129

Diğer Denetim Modelleri 129

a) Diğer Denetim Modellerini Benimseyen Devletler

 130

Anayasa Mahkemeleri ya da Anayasa Yargısı Organları

 131

ANAYASA YARGISININ ANLAMI . 137

İKİNCİ BÖLÜM

ANAYASA YARGISININ

SINIRLARI

GENEL OLARAK . 147

ANAYASA YARGISINDA YORUM, YORUM YÖNTEMLERİ

VE YORUM İLE ANAYASA YARGISININ

SINIRLARI İLİŞKİSİ  150

Genel Olarak . 151

Anayasa Yargısında Yorum Yöntemleri . 160

Sözel Yorum . 161

Sistematik Yorum 164

Tarihsel Yorum 167

Amaçsal Yorum 172

Anayasaya Uygun Yorum 176

a) Karşılaştırmalı Hukukta Anayasaya Uygun

Yorum . 179

b) Türkiye Anayasa Mahkemesi’nin 09/04/1991

Tarihli Kararı . 181

c) Yorumlu Ret Kararlarının Gerekçelerinin Bağlayıcılığı

Sorunu  189

d) Hâkimin Kendi Kendini Sınırlandırmasının

Aracı Olarak “Anayasaya Uygun Yorum” . 195

Yorum ve Yorum Yöntemleri ile Anayasa Yargısının

Sınırları İlişkisi  199

Yorumun Yorumcuya Sıkı Sıkıya Bağlılığı . 202

Birden Fazla Rakip Siyaset Teorisinin ve Yorum

Yönteminin Bulunması . 204

Değerlendirme 210

III. ANAYASA YARGISININ SINIRI: DEMOKRATİK

HUKUK DEVLETİ İLKESİ  213

Hukuk Devleti İlkesi . 215

Amerika Birleşik Devletleri’nde Hukuk Devleti

İlkesinin Bir Yönü: Due Process of Law  217

Hukuk Devleti İlkesi ve Anayasacılık Düşüncesi

 220

Hukuk Devleti ve Kanun Devleti . 221

Şekli Hukuk Devleti ve Maddi Hukuk Devleti 222

Hukuk Devleti İlkesinin Gerekleri 225

a) İnsan Haklarının Tanınması, Sağlanması ve Korunması

 225

(1) İnsan Haklarının Korunmasının Aracı Olarak

“Bireysel Başvuru”  229

b) Bütün Devlet Organlarının Hukukla Bağlı Olması

 233

(1) Yürütme Kuvvetinin Hukukla Bağlı Olması

 235

(2) Yasama Kuvvetinin Hukukla Bağlı Olması

 237

(3) Yargı Kuvvetinin Hukukla Bağlı Olması 238

c) Yargı Kuvvetinin Bağımsızlığı 240

(1) Venedik Komisyonu’nun Yargı Kuvvetinin

Bağımsızlığına İlişkin Görüşleri . 242

(2) Dönemin Hâkimler ve Savcılar (Yüksek)

Kurulu Başkanvekili ve İkinci Dairesi Başkanı

Mehmet Yılmaz’ın Yargıya İlişkin Belirlemeleri

. 246

d) Tabiî Hâkim Güvencesi . 253

e) Milletlerarası Hukuka Bağlılık 255

f) Kuvvetler Ayrılığının Sağlanmış Olması . 259

g) Hukukun Genel İlkelerine Saygı 260

Demokrasi 266

Genel Olarak 266

Demokrasinin Gerekleri 272

Demokrasi ile Hukuk Devleti Arasındaki Gerilim

 277

Uzlaşma: Demokratik Hukuk Devleti ya da Anayasal

Demokrasi  280

Değerlendirme 283

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

ANAYASA YARGISININ

SINIRLARININ AŞILMASI:

YARGISAL AKTİVİZM

GENEL OLARAK . 293

KARŞILAŞTIRMALI HUKUKTA YARGISAL AKTİ-

VİZME ÖRNEK KARARLAR . 300

III. TÜRKİYE ANAYASA MAHKEMESİ’NİN YARGISAL

AKTİVİZME ÖRNEK KARARLARI  308

Anayasa Değişikliklerine İlişkin Kanunların Esastan

Denetim Yasağının İhlali . 312

Yürürlüğün Durdurulması Kararları 351

Türkiye Büyük Millet Meclisi Kararlarının Denetimi

 385

367 Kararı 394

Anayasa Mahkemesi İçtihadından Döndü mü? 422

Laiklik İlkesinin Anlaşılış Biçimi 428

Kimi Siyasi Partilerin Laiklik Karşıtı Olduğu

Gerekçesi ile Kapatılması  435

a) Anayasa Mahkemesi’nin “Adalet ve Kalkınma

Partisi Kararı” . 440

Anayasa Mahkemesi’nin Başörtüsü ile İlgili

Yaklaşımı . 450

Anayasa Mahkemesi’nin Katı-Militan-Monolitik

Laiklik Anlayışını Terk Etmesi . 480

Anayasa Mahkemesi’nin “Pardösü Kararı” 488

Hak ve Özgürlüklerin Korun(ma)ması İşlevi 504

Temel Hak ve Özgürlüklerin Sınırlandırılmasında

Kullanılan Ölçütler  505

Düşünce ve İfade Özgürlüğü . 513

Sendikal Özgürlükler 516

Siyasi Parti Özgürlüğü 522

a) Venedik Komisyonu’nun Türkiye’deki Siyasi

Parti Yasaklarına İlişkin Görüşleri . 530

Basın Özgürlüğü . 537

Can DÜNDAR-Erdem GÜL Kararı . 542

Twitter Kararı . 593

İmzacı Öğretim Elemanları Kararı . 604

İ. Anayasallık Denetiminde “10 Yıllık Başvuru

Yasağı”nın İhdası . 679

Olağan Dönem Kanun Hükmünde Kararnameleriyle

İlgili Yaklaşım . 697

Olağanüstü Haller ile Savaş ve Sıkıyönetim Hallerinde

Çıkarılan Kanun Hükmünde Kararnamelerle İlgili

Yaklaşım  710

Ekonomi Siyasalarına Müdahaleci Yaklaşım . 715

Seçim Barajı ile İlgili Yaklaşım 720

Diğer Karar Örnekleri . 724

YARGISAL AKTİVİZMİN SONUÇLARI: SİYASETİN

YARGISALLAŞMASI VE HÂKİMLER HÜKÛMETİ

……  730

ANAYASA MAHKEMESİ’NİN BAZI KARARLARI

İÇİN “ASKIYA ALICI VETO YETKİSİ” . 737

SONUÇ . 743

BAŞLICA KAYNAKLAR  765

ANAYASA MAHKEMESİ KARARLARI  827

EKLER . 845

BİREYSEL BAŞVURU FORMU 845

BİREYSEL BAŞVURU FORMU KILAVUZU . 855

III. BİREYSEL BAŞVURU İSTATİSTİKLERİ (12/09/2012-

31/12/2024)  877

NORM DENETİMİ İSTATİSTİKLERİ (01/01/2012-

31/12/2024)  885

6216 SAYILI ANAYASA MAHKEMESİNİN KURULUŞU

VE YARGILAMA USULLERİ HAKKINDA KANUN

 889

(I) Sayılı Kadro Cetveli (Ek cetvel: 7/11/2024-7531/23)

. 945

6216 Sayılı Kanuna Ek ve Değişiklik Getiren

Mevzuatın veya Anayasa Mahkemesi Kararlarının

Yürürlüğe Giriş Tarihlerini Gösterir Tablo  946

ANAYASA MAHKEMESİ İÇTÜZÜĞÜ 949

Anayasa Mahkemesi İçtüzüğüne Ek ve Değişiklik

Getiren Mevzuat Hükümlerinin Yürürlüğe Giriş

Tarihini Gösterir Liste . 1013

06/11/2018 Tarihli Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü

Değişikliği . 1014

VII. 2949 SAYILI ANAYASA MAHKEMESİNİN KURULUŞU

VE YARGILAMA USULLERİ HAKKINDA KANUN

(MÜLGA)  1029

VIII. 44 SAYILI ANAYASA MAHKEMESİNİN KURULUŞU

VE YARGILAMA USULLERİ HAKKINDA KANUN

(MÜLGA)  1061

YAZARIN ÖZGEÇMİŞİ VE YAYINLARI  1091

KAVRAMLAR DİZİNİ . 1139