Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi Yasama Yürütme ve Yargı

Doç. Dr. Ferhat USLU

İÇİNDEKİLER

ÜÇÜNCÜ BASKIYA ÖNSÖZ . 9

İÇİNDEKİLER  11

KISALTMALAR  25

TABLOLAR LİSTESİ  35

GİRİŞ  37

BİRİNCİ BÖLÜM

YASAMA VE YÜRÜTME ORGANLARI

ARASINDAKİ İLİŞKİLERE GENEL BAKIŞ

VE BAZI HÜKÛMET SİSTEMİ

UYGULAMALARI

GENEL OLARAK 43

KUVVETLER ARASINDAKİ İLİŞKİLERE GÖRE HÜ-

KÛMET SİSTEMLERİ . 66

Parlamenter Hükûmet Sistemi 73

Başkanlık Hükûmet Sistemi . 94

Yarı Başkanlık Hükûmet Sistemi 105

Cumhurbaşkanlığı Hükûmet Sistemi . 128

Genel Olarak 130

Anayasa Değişikliği Sürecine İlişkin Bazı Tespitler

 132

İÇİNDEKİLER

12

Anayasa Değişikliğinden Önceki Süreç ve Bazı

Tespitler  138

İKİNCİ BÖLÜM

YASAMA ORGANI:

TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ

GENEL OLARAK . 161

TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ’NİN ÜYE TAM

SAYISI  162

III. YASAMA DÖNEMİ . 168

MİLLETVEKİLLERİNİN SEÇİMİ . 178

Milletvekili Seçilme Yeterliliği 179

Seçim Barajı ve Seçim İttifakları . 185

Seçim Barajının Anayasaya Aykırılığı Sorunu 192

Seçmen Olma Şartları . 198

Yurtdışı Seçmenlerle İlgili Kimi Esaslar 207

Seçim İlkeleri . 212

Seçimlerin Serbestliği 213

Genel Oy . 215

Eşit Oy . 215

Tek Dereceli Seçim . 215

Gizli Oy . 216

Açık Sayım ve Döküm . 217

Yargı Organlarının Yönetimi ve Denetimi 217

İÇİNDEKİLER

13

Seçim Çevreleri 217

Adaylık . 222

Seçim Sistemi . 224

Seçimlerin Başlangıcı 225

İ. Ara Seçimler . 228

Seçimlerin Yönetimi ve Denetimi . 228

Yüksek Seçim Kurulu . 229

İl Seçim Kurulları 257

İlçe Seçim Kurulları ve Geçici İlçe Seçim Kurulları

…… . 260

Yurt Dışı İlçe Seçim Kurulu 263

Sandık Kurulları 265

MİLLETVEKİLLERİNİN HUKUKİ STATÜSÜ 267

Milletvekilliği Sıfatının Kazanılması 267

Milletvekillerinin Göreve Başlaması 268

Milletvekilliği Sıfatının Sona Ermesi 269

Milletvekilliği Sıfatının Düşmesi 270

İstifa Nedeniyle Milletvekilliğinin Düşmesi 270

Kesin Hüküm Giyme veya Kısıtlanma Durumlarında

Milletvekilliğinin Düşmesi  273

Milletvekilliği ile Bağdaşmayan Bir Görev veya

Hizmetin Sürdürülmesinde Israr Edilmesi Nedeniyle

Milletvekilliğinin Düşmesi  280

Meclis Çalışmalarına Özürsüz veya İzinsiz Olarak

Bir Ay İçerisinde Toplam Beş Birleşim Günü

Katılmama Nedeniyle Milletvekilliğinin Düşmesi

 . 287

Üyesi Olduğu Siyasi Partinin Kapatılmasının

Milletvekilliğine Etkisi  289

Yasama Bağışıklıkları (Parlamenter Muafiyetler-Teşrîî

Muafiyetler) . 291

Yasama Sorumsuzluğu (Teşrîî Mes’ûliyetsizlik)

……… . 292

Yasama Dokunulmazlığı (Teşrîî Masûniyet) 296

MİLLETVEKİLLERİNİN MÂLÎ STATÜSÜ 302

VII. TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ’NİN İÇ YAPISI

 . 305

Başkanlık Divanı . 305

Danışma Kurulu 307

İhtisas Komisyonları . 308

Siyasi Parti Grupları . 312

VIII. TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ’NİN ÇALIŞ-

MA DÜZENİ . 313

Genel Olarak 313

Oylama Yöntemleri 315

Toplantı Yeter Sayısı . 318

Karar Yeter Sayıları 319

TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ’NİN GÖREV

VE YETKİLERİ  321

Kanun Koymak, Değiştirmek, Kaldırmak 324

Torba ya da Temel Kanunlar 331

Kanunların Veto Edilmesi . 334

Kanunların Yürürlüğe Girmesi 336

Bilgi Edinmek ve Denetlemek . 338

Bilgi Edinme ve Denetleme Araçları . 339

Olağanüstü Hal ile İlgili Kararlar . 356

Olağanüstü Hallerde Çıkarılan Cumhurbaşkanlığı

Kararnamelerini Görüşmek ve Kabul Etmek . 357

Bütçe ve Kesin Hesap Kanun Tekliflerini Görüş-mek

ve Kabul Etmek  358

Uluslararası Antlaşmaların Onaylanmasını Uygun

Bulmak  359

Uluslararası Antlaşmaların Kabul Edilme Süreci

……… . 360

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

YÜRÜTME ORGANI:

CUMHURBAŞKANI

GENEL OLARAK 371

SEÇİMİ 375

III. GÖREVE BAŞLAMASI VE GÖREVİNİN SONA ERMESİ

 387

GÖREV VE YETKİLERİ 392

SİYASİ VE HUKUKİ SORUMLULUĞU 396

DÜZENLEYİCİ İŞLEMLERİ . 400

Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri 401

Cumhurbaşkanlığı Yönetmelikleri . 418

Cumhurbaşkanlığı Kararları 421

Adsız Düzenleyici İşlemler 424

VII. KABİNENİN DİĞER ÜYELERİ: CUMHURBAŞKANI

YARDIMCILARI VE BAKANLAR  425

Cumhurbaşkanı Yardımcıları 427

Cumhurbaşkanı Yardımcısı Atanabilmek İçin

Gerekli Şartlar . 430

Cumhurbaşkanı Yardımcılarının Görev ve

Yetkileri . 430

Cumhurbaşkanı Yardımcılarının Sorumluluğu

……….  431

Bakanlar . 432

Bakan Atanabilmek İçin Gerekli Şartlar 437

Bakanların Görev ve Yetkileri 438

Bakanların Sorumlulukları . 439

Bakan Yardımcıları . 441

Bakanlıklar . 442

VIII. POLİTİKA KURULLARI . 444

CUMHURBAŞKANLIĞI YATIRIM VE FİNANS OFİ-

Sİ  . 448

BAĞLI KURUM VE KURULUŞLAR 450

YASAMA VE YÜRÜTME ORGANLARI ARASINDAKİ

İLİŞKİLER VE KİMİ ETKİLEŞİM ARAÇLARI  451

Kanun Yapım Sürecinde Yürütme Organının Etkisi

………… . 452

Cumhurbaşkanı’nın “Kanunları Veto Yetkisi” 456

Cumhurbaşkanı’nın “Seçimlerin Yenilenmesine Karar

Verme Yetkisi”  460

Cumhurbaşkanı’nın Cezai Sorumluluğu 469

Cumhurbaşkanı Yardımcılarının ve Bakanların Cezai

Sorumlulukları ve Yargılanmaları . 478

Cumhurbaşkanı Seçimi ile Milletvekili Genel

Seçiminin Aynı Tarihte Yapılması . 482

XII. CUMHURBAŞKANLIĞI HÜKÛMET SİSTEMİ İLE

PARLAMENTER HÜKÛMET SİSTEMİNİN TÜRKİYE

CUMHURİYETİ UYGULAMASININ KARŞILAŞTIRILMASI

. 487

XIII. CUMHURBAŞKANLIĞI HÜKÛMET SİSTEMİ-

NİN, BAŞKANLIK HÜKÛMET SİSTEMİNİN AMERİ-

KA BİRLEŞİK DEVLETLERİ UYGULAMASI VE YARI

BAŞKANLIK HÜKÛMET SİSTEMİNİN FRANSIZ

CUMHURİYETİ UYGULAMASI İLE KARŞILAŞTIRILMASI

. 490

XIV. DEĞERLENDİRME . 497

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

YARGI ORGANI

GENEL OLARAK 517

YARGI ERKİNE İLİŞKİN TEMEL İLKELER 528

Tabiî Hâkim İlkesi . 529

Hâkimlerin Bağımsızlığı ve Tarafsızlığı 533

Hâkimlik Güvencesi . 535

III. HÂKİMLER VE SAVCILAR KURULU  536

Görevleri . 538

Organlar ve Birimleri 539

Başkanlık . 539

Genel Kurul 540

Daireler 541

Genel Sekreterlik 544

Tetkik Hâkimleri 545

YÜKSEK MAHKEMELER 545

Anayasa Mahkemesi 545

Yargıtay 546

Karar Organları 546

Yargıtay Daire ve Kurullarının Görevleri 549

Danıştay . 555

Karar Organları 555

Genel Sekreterlik 560

İdari Hizmetler 560

Danıştay Üyelerinin Nitelikleri . 560

Görevleri . 564

Göreve İlişkin Kimi Konular 572

Uyuşmazlık Mahkemesi 573

Kuruluşu . 574

Yönetim ve Temsili . 574

İşleyişi . 574

Raportörlük 577

ASKERİ YARGI 577

ANAYASA MAHKEMESİ VE ANAYASA YARGISI

…………  579

Anayasa Mahkemesi 580

Kuruluşu . 580

Görev ve Yetkileri . 584

Denetlenebilen İşlemler . 591

Denetimin Kapsamı 591

Şekil Bakımından Denetim 591

Esas Bakımından Denetim 592

Denetimin Biçimleri ve Özellikleri . 593

Soyut Norm Denetimi-İptal Davası . 593

Somut Norm Denetimi-İtiraz Yolu 596

Bireylerin Doğrudan Başvurusu-Anayasa Şikâyeti

 . 598

Denetimin Etki ve Sonuçları 602

Türkiye’de Anayasa Mahkemesi’nin ve Anayasa Yargısının

İşlevleri . 603

BEŞİNCİ BÖLÜM

ANAYASANIN YAPILMASI VE

DEĞİŞTİRİLMESİ

GENEL OLARAK . 607

ANAYASANIN YAPILMASI VE DEĞİŞTİRİLMESİ

SÜRECİ . 607

Teklif 607

Görüşmeler ve Oylamalar 607

Karar 609

Onay 609

III. YENİ ANAYASANIN VE ANAYASA DEĞİŞİKLİKLERİNİN

YÜRÜRLÜĞE GİRMESİ . 615

ALTINCI BÖLÜM

CUMHURBAŞKANLIĞI HÜKÛMET

SİSTEMİNDE YASAMA VE YÜRÜTME

ORGANLARI ARASINDAKİ İLİŞKİLER

BAKIMINDAN ÇIKABİLECEK

SORUNLAR VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ

İLE BAZI TARTIŞMALAR

GENEL OLARAK 623

CUMHURBAŞKANLIĞI HÜKÛMET SİSTEMİNDE

YASAMA VE YÜRÜTME ORGANLARI ARASINDAKİ

İLİŞKİLERLE İLGİLİ KİMİ SORUNLAR VE TARTIŞMALAR

 625

Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin “Bütçe Hakkı”nın

Zayıflatılması Tartışmaları  626

“Tarafsız ve Partili Cumhurbaşkanı” Tartışmaları 650

“Çift ya da Çifte Meşruiyet” İddiası 661

“Seçimlerin Yenilenmesine Karar Verme Yetkisi”

Bakımından Cumhurbaşkanı ile Türkiye Büyük Millet

Meclisi Arasındaki Denge(sizlik) . 669

Delegasyoncu Demokrasi Tartışmaları ve

Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri . 677

Cumhurbaşkanı’nın Atama Yetkileri . 690

“Cumhurbaşkanı’nın Sorumluluğu” Tartışmaları 702

Otoriterizm ve Kuvvetler Birliği Tartışmaları 707

İ. Parlamenter Hükûmet Sistemine Dönüş ve Bu

Sistemin Rasyonelleştirilmesi Önerileri  725

“Kurucu ya da Yapıcı Güvensizlik Oyu” Kurumu

……… . 737

Alternatif ya da Aralıklı Başkanlık Sistemi . 740

III. NELER YAPILABİLİR?  742

Milletvekillerinin Seçildikleri Bölgedeki Seçmenleriyle

Daha Yakın İlişki İçerisinde Bulunmaları Sağlanabilir

 746

Siyasi Partilerde Değişimi Teşvik Edici Düzenlemeler

Yapılabilir . 751

Kamu Denetçiliği Kurumu Güçlendirilebilir ve

Kurumun Etkinliği Artırılabilir . 754

Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu’yla İlgili

Kimi Değişiklikler Yapılabilir  762

Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin Denetim

Mekanizmaları Güçlendirilebilir . 767

Cumhurbaşkanlığı Politika Kurulları ile Türkiye

Büyük Millet Meclisi Komisyonları Arasında

Etkileşim Sağlanabilir . 770

Kamu Siyasalarının Belirlenmesinde Halk Oylaması

Usulü Benimsenebilir . 772

“Halkın Vetosu” Kurumu Kabul Edilebilir . 781

Seçmene “Kanun Teklifi Sunma Hakkı” Verilebilir

. 784

Seçmene “Geri Çağırma Hakkı” Verilebilir 785

E-Demokrasi Uygulamaları ve Dijitalleşme

Yaygınlaştırılabilir  789

Hâkimler ve Savcılar Kurulu Güçlendirilebilir 793

İ. Anayasa Yargısıyla İlgili Reform Yapılabilir  800

Cumhurbaşkanlığı Kararnameleriyle İlgili Tereddütler

Giderilebilir  810

İÇİNDEKİLER

22

Cumhurbaşkanı Seçimi ile Birlikte Cumhurbaşkanı

Yardımcısı Seçimi de Yapılabilir  821

YEDİNCİ BÖLÜM

21/01/2017 TARİHLİ VE 6771 SAYILI

KANUN’LA YAPILAN ANAYASA

DEĞİŞİKLİKLERİ

GENEL OLARAK 829

6771 SAYILI KANUN METNİ . 832

III. TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ BAŞKANLIĞI’NA

SUNUŞ YAZISI . 850

ANAYASA DEĞİŞİKLĞİ TEKLİFİNİN GENEL GEREKÇESİ

 857

ANAYASA DEĞİŞİKLİĞİ TEKLİFİNİN MADDE

GEREKÇELERİ . 860

ANAYASA DEĞİŞİKLİĞİ TEKLİFİNİN ANAYASA

KOMİSYONU RAPORU  867

Anayasa Komisyonu Raporu Muhalefet Şerhi I 912

Anayasa Komisyonu Raporu Muhalefet Şerhi II . 942

VII. ANAYASA DEĞİŞİKLİĞİ TEKLİFİ İLE ANAYASA

KOMİSYONU’NUN KABUL ETTİĞİ METNİN KARŞILAŞTIRMALI

MADDELERİ . 985

VIII. 6771 SAYILI KANUN’LA YAPILAN DEĞİŞİKLİK

ÖNCESİ VE SONRASINDAKİ ANAYASA HÜKÜMLERİNİN

KARŞILAŞTIRILMASI  1009

İÇİNDEKİLER

23

6771 SAYILI KANUN’UN TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET

MECLİSİ GENEL KURULU’NDAKİ İKİNCİ GÖRÜŞ-

MESİNİN GİZLİ OYLAMA SONUÇLARI  1117

SEKİZİNCİ BÖLÜM

GÜÇLENDİRİLMİŞ PARLAMENTER

SİSTEM ANAYASA DEĞİŞİKLİĞİ

ÖNERİSİ

GENEL OLARAK . 1121

GENEL GEREKÇE 1121

III. YÜRÜRLÜKTEKİ ANAYASA MADDELERİ İLE DEĞİŞİKLİK

ÖNERİSİ HÜKÜMLERİNİN KARŞILAŞ-

TIRILMASI VE ÖNERİNİN MADDE GEREKÇELERİ

……… . 1127

SONUÇ YERİNE  1333

KAYNAKLAR  1369

ANAYASA MAHKEMESİ KARARLARI LİSTESİ . 1481

YAZARIN ÖZGEÇMİŞİ VE AKADEMİK YAYINLARI

……… . 1485

KAVRAMLAR DİZİNİ . 1533